تهاجم روسیه به اوکراین برای برخی از بزرگترین شرکت‌های فناوری جهان، تبدیل به یک لحظه حساس ژئوپلیتیکی شده است، چرا که انتقال داده‌ها با حضور پلت‌فرم‌ها در میادین اصلی نبرد، تبدیل به یک جنگ اطلاعاتی می‌شود و درگیری‌ها را افزایش می‌دهد. در چند روز گذشته، گوگل، متا، توییتر، تلگرام و دیگر پلت‌فرم‌ها به ناچار وارد این نبرد شدند. از سوی دیگر با افزایش تقاضاهای مقامات اوکراینی، کشورهای اتحادیه اروپا و ایالات متحده برای ورود به این صحنه نبرد تحت فشار قرار گرفتند.
طبق گزارش روزنامه نیویورک تایمز در روز جمعه، رهبران اوکراین از اپل، متا و گوگل درخواست کردند تا خدمات خود را در روسیه محدود کنند. به دنبال این درخواست، شرکت گوگل و متا، رسانه‌های دولتی روسیه را از فروش تبلیغات در پلتفرمهای خود منع کردند. همچنین ساندار پیچای، مدیر اجرایی گوگل نیز با مقامات ارشد اتحادیه اروپا درباره نحوه مقابله با اطلاعات نادرست روسیه به گفت‌وگو پرداخت.
در همان زمان، تلگرام، برنامه پیام‌رسان پرکاربرد در روسیه و اوکراین، تهدید کرد که کانال‌های مرتبط با جنگ را به دلیل انتشار اطلاعات نادرست خواهد بست. از سوی دیگر توییتر متذکر شد که تمام پست‌های مرتبط به رسانه‌های دولتی روسیه را برچسب‌گذاری می‌کند. همچنین متا و یوتیوب اعلام کردند که دسترسی به برخی از این رسانه‌ها را در سراسر اتحادیه اروپا محدود می‌کنند تا از تبلیغات جنگ جلوگیری شود.
بدیهی است که این جنگ برای بسیاری از شرکت‌ها از جمله فیس‌بوک، گوگل و توییتر، فرصتی را برای احیای اعتبار خود پس از مواجهه با اتهاماتی که طی سال‌های اخیر در مورد حریم خصوصی کاربران و نحوه انتشار محتوای تفرقه‌انگیز وجود داشت، فراهم کرده است. اکنون این شرکت‌های فناوری فرصت ابراز حسن نیت از قدرت خود را دارند، به گونه‌ای که از زمان بهار عربی در سال ۲۰۱۱، که رسانه‌های اجتماعی سبب اتصال فعالان به یکدیگر و ابزاری برای دموکراسی شدند، دیده نشده است. با این حال شرکت‌های فناوری با تصمیمات دشواری روبرو هستند. حتی کوچکترین خطا هم می‌تواند عواقب گران‌بهایی داشته باشد. اگر گوگل، متا، توییتر و دیگر قدرت‌ها چند گام بردارند ولی در اقدامات دیگر کوتاهی کنند، ممکن است به کم کاری یا عدم همکاری متهم شوند.
واضح است که با تشدید درگیری‌ها، شرکت‌ها اقدامات بیشتری را از سر گرفته‌اند. روز یکشنبه، گوگل در نقشه‌های خود نمایش اطلاعات ترافیکی در داخل اوکراین را به دلیل نگرانی از انتشار مکان‌هایی که مردم در حال تجمع هستند، متوقف کرد. همچنین فیس‌بوک اعلام کرد که یک کمپین طرفدار کرملین و یک کمپین هک که کاربران اوکراینی را مورد هدف قرار داده بودند، حذف کرده است.
در روز دوشنبه، توییتر شروع به برچسب زدن تمام توییت‌های مرتبط به رسانه‌های دولتی روسیه کرد تا کاربران از منابع اطلاعاتی خبرها مطلع شوند. به گفته این شرکت، از زمان شروع درگیری در اوکراین، کاربران روزانه حدود ۴۵ هزار بار محتواهای مرتبط به رسانه‌های دولتی ارسال می‌کنند.
شاکه، مدیر سیاست بین‌الملل در مرکز سیاست سایبری دانشگاه استنفورد ادعا کرد که این اقدامات کافی نیست. او گفت: «این شرکت‌ها باید رسانه‌های تبلیغاتی روسیه را مسدود کنند و سیاست‌های شفاف‌تری درباره اعتقادات خود به حقوق بشر و دموکراسی عرضه کنند». او همچنین متذکر شد که «مداخله‌هایی که تحت فشار زیاد اتخاذ میشوند، اثرات کوتاه مدتی دارند».
برخی دیگر هشدار دادند که اگر پلت‌فرم‌ها در روسیه مسدود شوند، عواقب منفی به دنبال خواهد داشت. آندری سولداتوف، روزنامه‌نگار و کارشناس سانسور روسی گفت: «این بسترها مهم‌ترین مکان برای بحث عمومی درباره اتفاقات در حال وقوع است. اگر فیس‌بوک دسترسی شهروندان روسیه را مسدود کند، کسی آن را به پای فال نیک نخواهد گذاشت».
با این حال، گوگل اعلام کرد که به نظارت بر وضعیت اوکراین ادامه می‌دهد و توییتر نیز مدعی شد که نقش خود را در درگیری‌ها جدی می‌داند اما در این میان، فیس‌بوک از اظهار نظر خودداری کرد. در تلگرام شرایط پیچیده‌تر است. گرچه این برنامه در روسیه و اوکراین برای به اشتراک‌گذاری تصاویر، فیلم‌ها و اطلاعات مربوط به جنگ محبوب است اما به محل تجمع اطلاعات نادرست جنگ، مانند تصاویر تایید نشده از میادین اصلی جنگ نیز تبدیل شده است.
روز یکشنبه، پاول دوروف، بنیانگذار تلگرام، پستی را برای بیش از ۶۰۰ هزار دنبال‌کننده خود در این پلت‌فرم به اشتراک گذاشت و گفت که در نظر دارد برخی از کانال‌های مرتبط با جنگ در داخل اوکراین و روسیه را مسدود کند، زیرا آنها می‌توانند درگیری را تشدید کنند و نفرت قومی را برانگیزند. کاربران به این سخن واکنش نشان دادند و گفتند که برای اطلاعات مستقل به تلگرام متکی هستند. اما کمتر از یک ساعت بعد، آقای دوروف مسیر خود را تغییر داد و گفت بسیاری از کاربران از ما خواستند که کانال‌های تلگرام را طی درگیری‌ها غیرفعال نکنیم، چرا که ما تنها منبع اطلاعاتی آنها هستیم.
در کمپانی متا، که همزمان مالک اینستاگرام و واتس‌اپ است، دو کارمند که مجاز به صحبت علنی نبودند، اعلام کردند که به دلیل حجم اطلاعات نادرست روسی در برنامه‌ها، وضعیت بغرنجی شکل گرفته است. آنها بیان کردند که کارشناسان روسی تیم امنیتی متا، که اطلاعات نادرست دولتی را از فیس‌بوک و اینستاگرام شناسایی و حذف می‌کنند، به صورت شبانه‌روزی مشغول به کار هستند و به طور منظم با توییتر، یوتیوب و سایر شرکت‌ها درباره یافته‌های خود ارتباط برقرار می‌کنند.
تیم امنیتی متا مدت‌ها درگیر تصمیمی است که آیا «روسیه امروز» و «اسپوتنیک»، دو تا از بزرگترین سایت‌های رسانه‌ای دولتی روسیه، را در پلتفرمهای خود محدود کند یا پست‌های آنها برای شفاف‌سازی را برچسب‌گذاری کند. بر اساس گزارش وزارت امور خارجه آمریکا در ژانویه، رسانه‌های «روسیه امروز» و «اسپوتنیک» عناصر حیاتی در اکوسیستم اطلاعات نادرست و تبلیغاتی روسیه خطاب شدند. بنابراین، نیک کلگ، مسئول امور جهانی متا، روز دوشنبه اعلام کرد که این شرکت دسترسی به این دو رسانه را در سراسر اتحادیه اروپا محدود خواهد کرد.
تقاضای دولت‌ها در عملکرد رسانه‌های اجتماعی
اکنون شرکت‌های فناوری با دو نوع درخواست اصلی مرتبط با جنگ از سوی دولت‌ها مواجه هستند. از سویی روسیه، پلت‌فرم‌ها را برای سانسور فزاینده پست‌های رسانه‌های اجتماعی و سایر جریان‌های اطلاعاتی در داخل کشور تحت فشار قرار می‌دهد و در سوی دیگر، مقامات غربی این شرکت‌ها را تحت فشار قرار می‌دهند تا رسانه‌ها و تبلیغات دولتی روسیه را مسدود کنند.
در روز دوشنبه، رهبران استونی، لتونی، لیتوانی و لهستان به متا، گوگل، یوتیوب و توییتر نامه نوشتند و خواستار تعلیق حساب‌های طرفدار کرملین و رسمی دولت از جمله «روسیه امروز» و «اسپوتنیک» در این پلت‌فرم‌ها شدند. در این نامه آمده است: «ارائه‌دهندگان پلت‌فرم آنلاین و شرکت‌های فناوری باید موضع خود را مشخص کنند، زیرا رژیم‌های اقتدارگرا به دنبال تضعیف صلح و دموکراسی هستند».
در فرانسه، سدریک او، وزیر سیاست دیجیتال این کشور، روز دوشنبه با سوزان وویچیکی، رئیس یوتیوب دیدار کرد. همچنین پیچای، مدیر اجرایی گوگل، با ورا جورووا و تیری برتون، دو نفر برتر اتحادیه اروپا تماسی برقرار کرد و در راستای مقابله با اطلاعات نادرست دولتی روسیه به گفت‌وگو پرداختند. در نهایت معاون نخست وزیر اوکراین روز جمعه از متا، اپل، نتفلیکس و گوگل درخواست کرد تا دسترسی به خدمات خود را در داخل روسیه محدود کنند تا این کشور به انزوا کشیده شود.
