این روزها نبرد در اوکراین، تبدیل به سرتیتر تمام خبرهای جهان شده است؛ نبردی که نه تنها تلفات مالی و جانی گسترده، بلکه سطح جدیدی از درگیری در حوزه فناوری را نیز با خود به همراه داشته است. از همین رو، نشریه فوربس به مرور تاثیر این جنگ بر تجارت فناوری روسیه و سقوط میلیاردرهای روسی پرداخته است. از روز حمله پوتین به اوکراین، «آرکادی ولوژ»، هم‌بنیانگذار شرکت بزرگ Yandex – معادل روسی موتورهای جستجویی مانند گوگل و یاهو- بیش از 60 درصد ارزش سهام شرکت خود و بیش از 400 میلیون دلار سرمایه شخصی را از دست داده است و دلیل آن چیزی جز تحریم‌های گسترده تجاری علیه روسیه نیست. فوربس برآورد کرده است که ثروت ولوژ – که دارایی خالص آن به 2.6 میلیارد دلار رسیده بود- اکنون تنها 580 میلیون دلار ارزش دارد.
گرچه بسیاری از کسب‌وکارهای آنلاین هدف اصلی تحریم‌های اعمال شده بر روسیه نیستند، اما در دورانی که بی‌ثباتی بر سراسر این کشور سایه افکنده، این کسب‌وکارها خواسته یا ناخواسته بهای زیادی برای هرج‌ومرج‌های ژئوپلتیکی پرداخت خواهند کرد. هفته گذشته، بورس نیویورک نزدک خبر از کاهش معاملات در یاندکس و سایر شرکت‌های فناوری از جمله سازنده بازی‌های ویدیویی Nexters (کاهش۲۰ درصدی)، شرکت استخدام آنلاین HeadHunter Group (افت ۶۸ درصدی)، پلتفرم تجارت الکترونیک Ozon Holdings (افت ۴۶ درصدی) و استارت‌آپ پرداخت Qiwi (کاهش ۲۵ درصدی) تنها در ماه فوریه داده است.
ولوژ که یک کدنویس و کارآفرین فناوری در سیلیکون‌ولی است، پیش از راه‌اندازی یاندکس در سال 1997، چندین شرکت فناوری اطلاعات را تاسیس کرده است. گرچه یاندکس در فهرست شاخص خدمات مالی چند ملیتی آمریکایی NASDAQ قرار دارد، اما مقر آن در مسکو است. یاندکس بزرگترین شرکت باارزش در بازار فناوری روسیه بود که در نوامبر سال گذشته، با بیش از 30 میلیارد دلار درآمد به رکورد تازه‌ای رسیده بود، اما اکنون ارزش بازار آن در چهارشنبه هفته گذشته، به 6.7 میلیارد دلار رسید.
طی سال‌ها، یاندکس برای روسیه بیشتر از ارزش دلاری آن معنا داشت؛ چرا که یاندکس در بین سرمایه‌گذاران جهانی و کاربران روسی به اندازه یکسانی محبوبیت داشت. این ابرشرکت، سهم 60 درصدی را در بازار موتورهای جستجوی روسیه بدست آورده که نشان می‌دهد کارآفرینان فناوری آن، گاهی قادر به رقابت با رقبای آمریکایی خود هم هستند. همچنین این شرکت یک شرکت حمل‌ونقل مانند Uber را هم تحت مجموعه خود داشت که به سرعت در حال رشد بود.
سقوط یاندکس
«سباستین پاتولیا»، معاون تحقیقات سهام در Jefferies در لندن، تأیید می‌کند که هیچ چیزی در وضعیت مالی یاندکس وجود ندارد که فروش آن را تضمین کند و جای تعجبی نیست که کاهش سریع سهام آن در هفته گذشته، به دلیل ریسک ژئوپلیتیک جدید و بزرگ‌تر اثرات غیرمستقیم تحریم‌های تنبیهی علیه روسیه است. او با اشاره به عدم وجود آینده‌ای روشن افزود: «ارزش بنیادی شرکت با بدتر شدن نرخ‌های رشد، هزینه سرمایه و نرخ FX (همانطور که شرکت به روبل گزارش می‌کند، اما با دلار معامله می‌کند) تغییر خواهد کرد». بدیهی است که عامل احساسات و بار کلی اخبار بد در روسیه، ممکن است خطر نزولی بیش از پیش را افزایش دهد.
برای «ایلدار داولتشین»، تحلیلگر ارشد تحقیقاتی از Wood & Co، چهار مسئله اصلی در مبحث یاندکس وجود دارد: تأثیر اقتصاد محلی در حال فروپاشی روسیه بر تجارت تبلیغات دیجیتال و پلتفرم‌های حمل‌ونقل؛ محدودیت در تامین تجهیزات پیشرفته از جمله تراشه‌ها؛ کاهش ارزش روبل و کمبود احتمالی سرمایه برای تامین مالی پروژه‌های رشد خود مانند خودروهای خودران و فناوری ابری. او می‌گوید: «اگر وضعیت ژئوپلیتیکی تغییر نکند، شرکت یاندکس سرمایه کافی برای تأمین مالی نخواهد داشت. گرچه ممکن است خود یاندکس شامل تحریم‌ها نشود، اما سهامداران آن در لیست نهادهای تحریم شده مانند بانک روسی VTB هستند».
علاوه بر این، نگرانی‌هایی در مورد نفوذ کرملین بر یاندکس وجود دارد. به گزارش گاردین در سال 2019، یاندکس موافقت کرد که سهمی را برای بازسازی بنیاد منافع عمومی تازه تأسیسی پرداخت کند که برای دفاع از منافع کشور ساخته شده بود. در سپتامبر سال گذشته، یاندکس در جریان مناقشه با دولت در جریان انتخابات دومای ایالتی – نهاد قانونگذاری در مجلس روسیه- دچار بحران شد. فدراسیون روسیه، با موافقت یاندکس به عنوان صاحب حقوق انحصاری عبارت جستجوی «رای‌گیری هوشمند»، استدلال کرد که این موتور جست‌وجو در تنگنای ناخوشایندی قرار خواهد گرفت. در ماه سپتامبر، منتقد برجسته پوتین و سرمایه‌دار سابق صندوق تامینی، «بیل برودر»، پیش‌بینی کرد که کارآفرینان در روسیه به زودی با یک «معامله ناخوشایند» روبرو خواهند شد و به فوربس گفت که شرکت‌های فناوری مانند یاندکس باید در کنار تجارت و انجام فرمایشات یک دیکتاتور، وضعیت متعادلی را رعایت کنند.
سقوط میلیاردرها
روشن است که ولوژ تنها میلیاردری نیست که در روزهای پس از حمله روسیه به اوکراین از فهرست فوربس خارج شده است. بر اساس گزارش میلیاردرهای فوربز، ثروت حداقل 10 میلیاردر روسی در حال حاضر و در معاملات چند روز اخیر، به کمتر از یک میلیارد دلار سقوط کرده است. از زمان شروع حمله روسیه به اوکراین، «اولگ تینکوف» از بزرگترین میلیاردرهای روس، شاهد از دست دادن بیش از 90 درصد سهام بانک دیجیتال Tinkoff در بورس اوراق بهادار لندن، بوده است. همچنین ثروت تینکوف در کمتر از یک ماه 5 میلیارد دلار کاهش یافت و روز سه‌شنبه او به طور رسمی به ولوژ پیوست و جایگاه میلیاردری خودش را از دست داد. با این حال، جنگ همچنان ادامه دارد و بسیاری از سهامداران و مردم روسی در آشفتگی به سر می‌برند و نظاره‌گر از دست دادن اموال خود هستند.
