هديه يك ميليون دلارى خاتمى‌به روزنامه‌نگاران به كجا ختم شد:پول بدهید هدیه بگیرید
نام نویسنده: شهرام شريف
دنیای اقتصاد – يك بحث جذاب براى روزنامه نگاران است، در دنياى روزنامه نگاران حالا اين موضوع پس از گذشت يكى دو سال از مرزهاى يك هديه فراتر رفته و به يك سوژه تبديل شده است سوژه‌اى كه حالا مى‌توان آن را دستمايه يك گزارش كرد.
سيد محمد خاتمى‌رييس جمهور سابق زمانى كه يك ميليون دلار به عنوان هديه به خبرنگاران اختصاص داد تصور نمى‌كرد مشكلات اهداى اين هديه بيش از مشكلات ديگرى است كه گريبانگيرش بوده و حتى ارايه آن به عمر رياست جمهورى‌اش نيز كفاف نمى‌دهد. خاتمى‌از عدم ارايه هديه خود به خبرنگاران در آخرين ديدارش با آنها آگاه شد و… به هرحال چنين تاخيرى به غير از اين كه اعتراض‌ها و ناراحتى‌هايى را در گروه‌هاى مختلف پديد آورد باعث به وجود آمدن رقابتى شگفت‌انگيز ميان فروشندگان لپ‌تاپ شد تا آنجا كه تا كنون حداقل چند شركت فروشنده لپ‌تاپ وارد اين عرصه شده اند و با ارايه قيمت‌هاى وسوسه انگيز به نوعى به رقابت با لپ‌تاپ‌هايى پرداخته‌اند كه از طريق انجمن صنفى روزنامه نگاران قرار است توزيع شود. به نوعى كه مى‌توان گفت اگراين هديه تاكنون براى روزنامه نگاران آب نداشته براى فروشندگان لپ‌تاپ نان به همراه داشته است.
هديه سياسى مى‌شود
روزنامه نگاران و روزنامه‌هاى ايرانى طى سال‌هاى اخير به سرعت با كاركردهاى كامپيوتر آشنا شده و خوگرفته اند به طورى كه ديگر حذف كامپيوتر از مجموعه روزنامه‌ها حتى براى چند ساعت آنها را كاملا فلج مى‌كند. استفاده از كامپيوتر در صفحه آرايى، حروفچينى و دريافت خبر امروزه به يكى از ضرورى ترين وسايل روزنامه‌ها تبديل شده است اما استفاده از كامپيوتر براى انجام كارهاى روزانه خبرنگاران مثل خبرنويسى، ارسال عكس و … چندان معمول نيست. شايد همين مقدار استفاده از كامپيوتر
(چه دستى و چه دسك تاپ) هم به موضوع برخورد روزنامه نگاران ايرانى با همتايان خارجى خود مربوط شود.
در بسيارى از مسافرت‌هاى خارجى يا مسابقات داخلى كه با حضور خبرنگاران خارجى انجام مى‌گرفته، روزنامه نگاران ايرانى همتايان خارجى خود را ديده اند كه تنها با بهره گيرى از يك لپ‌تاپ و يك تلفن همراه عكس و گزارش‌هاى خود را به لحظه براى رسانه‌هاى خود ارسال مى‌كنند از اين منظر دليل انتخاب لپ‌تاپ براى ارايه به خبرنگاران ايرانى شايد هوشمندانه‌ترين انتخاب مى‌توانست به شمار آيد. اما به نظر مى‌رسد اين انتخاب هوشمندانه حداقل در سطح فكر باقى ماند چراكه تاخير بيش از اندازه حتى دلايل واقعى آن را نيز زير سوال برده و همچون بسيارى از موضوعات ديگر حتى جنبه سياسى نيز پيدا كرده و به برخى تسويه حساب‌ها در اين عرصه منجر شده است.
انجمن صنفى روزنامه نگاران سرانجام پس از گذشت يك سال و نيم از مطرح شدن موضوع هديه اعلام كرد كه خبرنگاران با پرداخت 700هزارتومان و دريافت 300هزارتومان سوبسيد هديه رييس جمهورى قادربه دريافت آن هستند. بنابر آمارها هم اكنون انجمن صنفى روزنامه نگاران بيش از دو هزار عضو ثبت شده دارد كه در بهترين شرايط تعداد متقاضيان استفاده از چنين امكانى به يك هزار و 500 نفر نمى‌رسد.
رامين رادنيا بازرس انجمن صنفى چند روز قبل از پايان زمان مقرر ثبت نام در يك مصاحبه اعلام كرد كه در حدود يك هزار و 70روزنامه نگار براى دريافت هديه خاتمى‌ثبت نام كرده اند كه شامل 570 نفر تهرانى و 500 نفر شهرستانى هستند.
به گفته رادنيا لپ‌تاپ‌هاى در نظر گرفته شده جديدترين مدل HP است كه در بازار ايران حدود يك ميليون و 100هزارتومان قيمت دارد و با دريافت 700 تا 750هزار تومان از هر روزنامه نگار به آنها تحويل مى‌شود. پيش از آن رييس انجمن صنفى روزنامه نگاران نيز علام قيمت نهايى لپ‌تاپ‌ها را منوط به تشكيل كميته سه جانبه دانسته بود. خبرگزارى فارس كه طى ماه‌هاى اخير موضوع واگذارى لپ‌تاپ‌هاى رييس جمهورى را از موضعى انتقادى دنبال كرده به نقل از مزروعى اعتبار يك ميليون دلارى رييس جمهور را معادل 600ميليون تومان براى دو هزار نفر اعلام كرد كه متقاضيان با سه سال سابقه كار كه هم اكنون در نشريه اى مشغول به كار باشند مى‌توانند از آن استفاده كنند.
به گفته مزروعى موضوع خريد لپ‌تاپ از اوايل مردادماه سال 83 و در چارچوب معاملات دولتى طى قراردادى با شركت گسترش انفورماتيك جنبه اجرايى به خود گرفت و با باز كردن LC (گشايش اعتبار) و سفارش كامپيوترها خريد لپ‌تاپ‌هاى مدل 1100 شركت DELL ادامه يافت تا اينكه در 20 ارديبهشت با حكم قضايى در فرودگاه تايوان مبنى بر استفاده دوگانه از اين كالا و طرح شدن موضوع تحريم ايران، محموله متوقف شد به همين دليل براى برگشت نشدن پول به خزانه در جلسه‌اى با وزارت ارشاد مدل لپ‌تاپ‌ها به HP تغيير يافت.
تاخير در خريد هديه
طولانى شدن زمان واگذارى لپ‌تاپ‌ها حتى به گشوده شدن انتقاد معاون مطبوعاتى وزير ارشاد نيز منجر شد. وزارت ارشاد پيش از اين خود موضوع واگذارى لپ‌تاپ‌ها را به انجمن صنفى سپرده بود و در مسير واگذارى اعتبار نيز مراحل اجرايى كار را به عنوان طرف ولتى بر عهده داشت.
صحفى گفته بود: متاسفانه انجمن صنفى روزنامه‌نگاران به عنوان مجرى و شركت گسترش انفورماتيك به عنوان كارگزار عمليات خريد، ضعيف عمل كردند اما بايد پذيرفت كه اتفاقات غير قابل پيش بينى و مانع تراشى‌هاى برخى ذى‌نفع‌هاى سياسى و اقتصادى در به تعويق افتادن عمليات خريد خارجى اين كالا موثر بوده است.
اين انتقاد بلافاصله با پاسخ انجمن صنفى روبه رو شد و شمس الواعظين در مقام نايب رييس انجمن گفت: اصلا اين قضيه ربطى به وزارت ارشاد ندارد كه بخواهد در اين زمينه صحبت كند. اگر اشكالى در اين زمينه از سوى انجمن يا شركت مجرى ايجاد شده، آقاى رييس‌جمهور بايد مستقيما با انجمن ارتباط برقرار كند. چرا كه اين انجمن بزرگ‌ترين انجمن صنفى كارى روزنامه‌نگاران است و اين موضوع به وزارت ارشاد هيچ ربطى ندارد كه در اين قضيه وارد شود و بخواهد بر روى ضعف و يا قوت انجام اين كار نظارت كند.
در حالى كه وضعيت لپ‌تاپ‌ها در بلاتكليفى به سر مى‌برد جنگ و گريزهاى لفظى نيز در اين ميان بالا گرفت. انجمن روزنامه‌نگاران مسلمان، خبرگزارى فارس و روزنامه كيهان در اين ميان بيشترين حجم انتقاد را به خود اختصاص دادند و رجبعلى مزروعى نيز چنين برخوردهايى را سياسى دانست.
200ميليون تومان گم شده
با نزديك شدن زمان اعلام ثبت نام خبرنگاران براى دريافت لپ‌تاپ‌ها و كشيده شدن اين بحث به مطبوعات شركت‌هاى كامپيوترى وارد كننده لپ‌تاپ نيز به موضوع علاقه‌مند شدند. درست در زمانى كه روزنامه نگاران در انديشه تهيه 700هزارتومان براى ثبت نام بودند يك شركت خصوصى با ارسال اطلاعيه‌هايى به رسانه‌ها و به مناسبت روز خبرنگار پيشنهاد ارايه لپ‌تاپ‌هايى را با قيمت 760هزارتومان داد.
ويژگى كه روزنامه نگاران را در مورد انتخاب بين اين دو لپ‌تاپ به ترديد وامى‌داشت اين بود كه مارك لپ‌تاپ پيشنهادى جديد IBM بود كه نسبت به مارك لپ‌تاپ‌هاى انجمن ، HP برند معروف ترى به حساب مى‌آمد و برخلاف لپ‌تاپ‌هاى انجمن كه اطلاعات در مورد مشخصات آن منتشر نشده بود شركت مزبور تمامى‌اطلاعات مربوطه را به رسانه‌ها ارايه داده بود. نكته شاخص پيشنهاد جديد اين بود كه اين شركت لپ‌تاپ آى‌بى‌ام را با قيمتى در اختيار روزنامه نگاران قرار مى‌داد كه شركت تحت قرارداد انجمن آن را صرفا با كمك 300هزارتومانى رييس جمهور قابل ارايه مى‌دانست. به اين ترتيب مى‌شد اين فرض را در نظر گرفت كه اگر انجمن به عنوان مثال با اين شركت قرارداد مى‌بست روزنامه نگاران مى‌توانستند با 300 هزارتومان صاحب لپ‌تاپ شوند.
محسن ميرابراهيمى مدير شركت نگاران و دبير جشنواره نرم‌افزارهاى چند رسانه‌اى كه موضوع ارايه لپ‌تاپ‌هاى آى‌بى‌ام را به خبرنگاران پيشهاد داده خود از مديران سابق شركت گسترش انفورماتيك شركتى است كه از طرف انجمن مامور به واردات لپ‌تاپ‌هاست و شايد از رقباى فعلى آنها به حساب مى‌آيد. او كه از طريق وزارت ارشاد در جريان واردات لپ‌تاپ‌ها قرار گرفته مى‌گويد: آنها اول مى‌خواستند كه لپ‌تاپ DELL را بخرند كه نتوانستند، سپس به سراغ ويگنت كه يك لپ‌تاپ چينى ارزان قيمت ( در حدود 640هزارتومان) و در عين حال بى كيفيت است رفتند و بعد به سراغ HP آمدند كه آن مارك در حدود 900هزارتومان قيمت داشت. يك ميليون دلار اهدايى خاتمى‌هشتصد ميليون تومان مى‌شود و اگر آن را به هزار خبرنگار مى‌دادند يعنى هر خبرنگار هشتصد هزارتومان دريافت مى‌كند كه بر اين اساس هر كدام با پرداخت صدهزارتومان مى‌توانست صاحب لپ‌تاپ شود.
ميرابراهيمى همچنين اعتقاد دارد دو هزار خبرنگار متقاضى در اين شرايط وجود ندارد و حتى اگر وجود داشته بايد به هر خبرنگار 400هزارتومان بابت خريد لپ‌تاپ سوبسيد ارايه شود در حالى كه اين ميزان هم اكنون 300هزارتومان آن هم براى كمتر از دوهزارنفر ذكر شده است. وى مى‌پرسد وضعيت200ميليون ديگر چه مى‌شود؟
به گفته ميرابراهيمى‌لپ‌تاپ هم اكنون روى بورس كالاهاى كامپيوترى قرار دارد و در صورتى كه كسى بخواهد حدود 500 لپ‌تاپ را يكجا خريدارى كند مى‌تواند‌از تخفيف‌ها و كاهش هزينه‌هاى زيادى برخوردار شود بنابراين در حجمى‌بيشتر از اين به مراتب ميزان تخفيف‌هاى گرفته شده براى لپ‌تاپ‌ها بيشتر است .
ميرابراهيمى مى‌گويد، ما حساب كرديم كه اگر يك ميليون دلار را به ما مى‌دادند پس از گذشت يك سال و نيم ماندن پول در حساب، مى‌توانستيم 1624 لپ‌تاپ رايگان به خبرنگاران بدهيم.
من نه، ما سود ببريم
تماس‌هاى انجام گرفته توسط روزنامه نگاران با انجمن صنفى براى كسب اطلاع از مارك و مدل لپ‌تاپ‌هاى اهدايى تا هنگام نوشتن اين گزارش چند روز پس از پايان ثبت نام‌ها بى نتيجه بوده است.
مسوولان انجمن تاكنون صرفا به مارك HP و اين كه بالاترين مدل آن است اشاره كرده‌اند و هيچ گونه توضيحى در مورد مشخصات آن ارايه نداده اند. در واقع براى خريد اين لپ‌تاپ‌ها روزنامه نگاران بايد با چشم بسته 700هزارتومان بپردازند در حالى كه لپ‌تاپ دستگاه‌هايى است كه به وضوح با سليقه و كاركاربرانش ارتباط دارد.
شركت نگاران اما حداقل مشخصات لپ‌تاپ‌هاى 760هزارتومانى اش را به خبرنگاران ارايه داده كه قيمت حدودى آن در اينترنت 900دلار است و در بازار ايران در حدود يك ميليون به فروش مى‌رسد كه حتى در صورت محاسبه كاهش خريد عمده محصول باز هم سود بسيار ناچيزى براى فروشنده باقى مى‌ماند اما چرا يك شركت كامپيوترى حاضر است با چنين سودى به ارايه محصول به خبرنگارن بپردازد.
ميرابراهيمى پاسخ مى‌دهد: اگر ما تعداد زيادى لپ‌تاپ آى‌بى‌ام بتوانيم به فروش برسانيم در واقع مى‌توانيم براى بازار ايران و آى‌بى‌ام خاورميانه (فروشنده دستگاه‌ها) اعتبار كسب كنيم اين اعتبار و گردش مالى سود ماست. در مقابل بايد توجه داشت كه ماهمه لپ‌تاپ‌ها را يكجا وارد كشور مى‌كنيم و اين به دليل پرداخت يكجاى هزينه خريد، دريافت تخفيف قابل توجه و همچنين دريافت مجوز استاندارد هزينه‌هاى ما را در مقابل وارد كردن موردى و متعدد دستگاه‌ها بسيار كاهش مى‌دهد. از طرف ديگر در اين مدت ضمن استقبال خبرگاران، سازمان‌هاى زيادى نيز به ما مراجعه كرده‌اند و خواستار لپ‌تاپ با اين شرايط شده‌اند كه در واقع تضمين كننده آينده اين بازار است. اما مشكل اصلى كه در ارايه لپ‌تاپ‌هاى آى‌بى‌ام وجود دارد نبود شركتى براى ارايه گارانتى به آنها در ايران است. هر چند اين دستگاه‌ها گارانتى بين‌المللى دارند اما نزديك‌ترين بازار بين‌المللى به ايران دبى است و كوچكترين مشكلى براى لپ‌تاپ – كه به دليل در حركت بودنش يك دستگاه پرريسك محسوب مى‌شود- مشكل بزرگى براى صاحب آن به وجود مى‌آورد. از اين نظر شايد بتوان دستگاه‌هاى HP را داراى وضعيت بهترى به شمار آورد، چرا كه شركت‌هاى اراي دهنده گارانتى آن در ايران هر چند غير رسمى نسبت به آى‌بى‌ام برترى دارند. ارايه دهندگان لپ‌تاپ‌هاى آى‌بى‌ام مى‌گويند كه شركت خودشان نيز يك گارانتى يك ساله روى اين دستگاه‌ها ارايه مى‌كند. ضمن اين كه بيمه آسيا نيز اين دستگاه‌ها را در مقابل حادثه و دزدى بيمه كرده است.
اسكناس برتر از لپ‌تاپ
اين واقعيتى است كه بسيارى از خبرنگاران، لپ‌تاپ‌ها را براى كاركردن نمى‌خواهند و بسيارى تصميم دارند بلافاصله پس از دريافت آن را به فروش رسانده و مابه التفاوت آن را دريافت كنند. اين پيش از اين كه ناشى از درك نكردن فضاى روزنامه نگارى جهان و تكنولوژى اطلاعاتى اشد ناشى از وضعيت مالى روزنامه‌نگاران در كشور است از همين رو تعجبى ندارد كه شايعاتى به گوش مى‌رسد كه نماينده‌اى از شركت فروشنده لپ‌تاپ به انجمن در هنگام تحويل دستگاه‌ها در خود انجمن حضور خواهد داشت و لپ‌تاپ را بلافاصله خريدارى و مابه تفاوت آن را به متقاضيان پرداخت خواهد كرد. در همين حال اين هم واقعيتى است كه پرداخت 700هزارتومان يكجا براى هر خبرنگار و غير خبرنگارى در ايران سنگين است و در موقعيتى كه در بسيارى از نشريات هنوز براى استفاده معمولى افراد نيز كامپيوتر و دستگاه‌هاى تكنولوژيكى از اين دست به اندازه كافى وجود ندارد و هنوز تكنولوژى كامپيوتر، كاربرد چندانى نيافته، قابليت‌هاى يك لپ‌تاپ تا حد يك ماشين تايپ كاهش پيدا مى‌كند.
بنابراين چندان تعجبى ندارد كه حتى كسانى كه براى پرداخت اين مبلغ مشكلى ندارند نيز اولويت نخست شان لپ‌تاپ نباشد، از اين رو برخى اعتقاد دارند، اى كاش به جاى خريد يك جنس يكسان براى همه خبرنگاران مبلغ اهدايى رييس جمهور را مستقيم به آنها پرداخت مى‌كردند تا به صورتى كه خود صلاح مى‌دانند هزينه كنند.
از سوى ديگر هم اكنون در بسيارى از كشورهاى جهان، خريد لپ‌تاپ يا هر جنس ديگرى از يك شركت مى‌تواند با استفاده از امكانات وام بانكى به صورت اقساط انجام شود، به اين صورت كه بانك با معرفى شركت متقيما با مشترى طرف حساب مى‌شود. در ايران نيز يك بانك خصوصى هم اكنون چنين امكانى را با بهره 5/1درصد براى خريدهاى اجناس زير يك ميليون از جمله لپ‌تاپ – فراهم كرده، اما نكته جالب آنجاست كه در سيستم اين بانك خبرنگاران جزو اقشار ريسك پذير به شمار مى‌آيند كه امنيت شغلى ندارند، چراكه درآمد بخش مهمى‌از آنها زير 240هزارتومان در ماه است و بنابراين ارايه چنين تسهيلاتى به آنان منتفى است.
***
ماجراى لپ‌تاپ‌ها هنوز ادامه دارد و سروصدايى كه تاكنون به پاكرده باعث شده شركت‌هاى ديگرى نيز با هدف كمك به خبرنگاران وارد صحنه شوند. شركت آفتاب شرق كه لپ‌تاپ‌هاى توشيبا را در ايران به فروش مى‌رساند اعلام كرده كه حاضر است يك دستگاه 900هزارتومانى خود را با دريافت 600هزارتومان پيش قسط و اقساط طولانى مدت به روزنامه نگاران ارايه كند. لپ‌تاپ‌هاى آفتاب شرق در بين كاربران ايرانى به لپ‌تاپ‌هاى گران قيمت مشهورند كه در عوض از خدمات گارانتى و پشتيبانى مناسبى برخوردار است.اما در اين ميان كسانى نيز عقيده دارند هزينه تاخير در ارايه هديه رييس جمهورى بيش از اين است.
در ماه‌هاى پايانى رياست جمهورى خاتمى‌صحبت از كمك يك ميليون دلارى ديگرى به روزنامه نگاران بود كه احتمالا با اين پاسخ كه به آن خاتمه داده شد. شايد از يك نظر ماجراى لپ‌تاپ‌ها به ماجراى اهداى پرينتر به اعضاى هيات علمى‌دانشگاه در سه سال قبل مشابه باشد. جايى كه بسيارى از استادان دانشگاه ترجيح دادند كه پرينترهاى خود را به جاى استفاده به فروش برسانند و از قضا اين كار بازار پرينتررا براى مدتى به هم ريخت. حالا اما به نظر نمى‌رسد بازار لپ‌تاپ با اين هديه چندان به هم ريخته باشد كه گويا رونق هم گرفته است.
