نگرانی بخش خصوصی از عادی‌سازی قطع اینترنت

نزدیک به سه هفته است که دسترسی به اینترنت با محدودیت‌های شدید همراه است. هرچند در ابتدای هفته وزیر ارتباطات اعلام کرد که محدودیت‌ها رفع شده و فقط محدودیت روی اینستاگرام و واتس اپ وجود دارد با اینحال همچنان دسترسی به تمام سرویس‌های پرکاربرد محدود است و دسترسی به اینترنت هم به راحتی امکان‌پذیر نیست.

به دنبال ادامه محدودیت‌های اینترنت امروز اتاق بازرگانی ایران در نشستی با حضور فعالان بخش خصوصی و تشکل‌های مختلف به بررسی ابعاد خسارت این محدودیت روی کسب‌وکارها پرداخت. در این نشست حاضران نسبت به عادی‌سازی قطع اینترنت ابراز نگرانی کردند و اینکه قطع اینترنت فقط باعث ضربه به کسب‌وکارهای خرد روی اینستاگرام نشده و ضربهشدیدی به کل بخش‌های اقتصادی کشور وارد کرده است.

حسین سلاح ورزی، نایب رئیس اتاق بازرگانی ایران در ابتدای این نشست اعلام کرد که قطعی و اختلال اینترنت که همچنان هم ادامه دارد علاوه بر مشکلاتی که در کارهای روزانه مردم ایجاد کرده، بیشتر از همه کسب‌وکارها در حوزه‌های مختلف از خدمات رسانی گرفته تا بانک و بیمه و بورس و … را با چالش‌های فراوانی همراه کرده است.

او گفت: «بخشی از این تاثیر محدودیت‌ها روی کسب‌وکارهایی دیده می‌شود که از طریق اینستاگرام فعالیت می‌کردند و این اتفاق باعث تعطیل شدن بسیاری از کسب‌وکارها شده و از سمت دیگر روی اشتغال نیز تاثیر منفی داشته است. همه ما می‌دانیم تشکیل کسب‌وکارهای مبتنی بر نوآوری مستلزم یک ثابت نسبی در اقتصاد کلان کشور است. در چنین شرایطی وقتیتصمیم به ایجاد محدودیت گرفته می‌شود، این اتفاق تاثیر منفی روی فعالیت این نوع کسب‌وکارها می‌گذارد.»

به باور او  در شرایطی که اقتصاد کشور با ریسک‌های متعددی مانند تحریم، تورم، افزایش نرخ ارز و… مواجه است، اینکه اینترنت هم در این شرایط قطع شود دوباره به یک معضل و مشکل بر سر راه توسعه اقتصاد کشور تبدیل می‌شود.

افشین کلاهی، رئیس کمیسیون دانش‌ بنیان اتاق ایران از دیگر حاضران در این نشست بارها تاکید کرد اینترنت یک حق اساسی و یک وسیله رفاهی برای شهروندان است.

کلاهی با بیان اینکه گویا هنوز تصمیم‌گیران به این باور نرسیده‌اند که اینترنت حقوق اساسی هر انسان است گفت: «مشکل اساسی این است که هنوز باور نداریم یا قبول نداریم که دسترسی به اینترنت جز زیرساخت‌های اساسی است و فقط یک ابزار کار نیست. اینترنت مانند برق، جاده، خانه،‌ ماشین و … است و به راحتی نمی‌توان مردم را از دسترسی به آن محرومکرد.»

کلاهی در این نشست اعلام کرد نام‌گذاری امسال به نام دانش بنیان یک شوخی تلخ بوده است. او در این مورد گفت: «قانونی برای حمایت از دانش‌ بنیان‌ها تصویب شد و در این راه تلاش‌های بسیاری شد تا مشکل اصلی آن یعنی عدم ورود سرمایه‌گذار حل شود. با این حال زمانی که امنیت اقتصادی وجود نداشته باشد و زمانی که سرمایه‌گذار احساس کند در این حوزه بهراحتی با فشار یک دکمه اینترنت که پایه و اساس یک کسب‌وکار است قطع می‌شود، قطعا وارد این حوزه نمی‌شود. این اتفاق‌ها برای برندینگ شرکت‌ها مشکل ایجاد می‌کند. علاوه بر این باعث فرار سرمایه و مهاجرت می‌شود.»

کلاهی با ابراز نگرانی از شرایط موجود اعلام کرد که بزرگترین ترسش این است که قطع اینترنت تبدیل به یک موضوع عادی در بین مسئولان و تصمیم‌گیران کشور تبدیل شود.

خطر آینده و امید جوانان

از دیگر حاضران این نشست حسن هاشمی، رئیس سازمان نظام صنفی رایانه‌ای کشور بود. او اعلام کرد که قطع و محدودیت در اینترنت در کنار تاثیرهای منفی اقتصادی آینده و امیدهای جوانان را به خطر انداخته است. هاشمی با اشاره به محدودیت‌هایی که از ابتدای ورود اینترنت به ایران شروع شده و به نوعی خودتحریمی محسوب می‌شود گفت:‌ «ما با فضای مجازیروبه‌رو نیستیم، ما با دنیای مجازی روبه‌رو هستیم. کشورها در حال توسعه در دنیای مجازی هستند. در شرایطی که همه کشورها سعی و تلاش بر این دارند که مرزهای کشورشان را در دنیای مجازی توسعه دهند، ما دست به اقدامی به عنوان فیلترینگ و خود تحریمی می‌زنیم. یعنی مرزهای کشور خود را روز به روز کوچکتر می‌کنیم.»

به باور او بحث امروز محدودیت‌های اینترنتی فقط روی کسب‌وکارها در فضای مجازی تاثیر نگذاشته؛ بلکه روی بحث رفاه کل مردم تاثیر منفی گذاشته است.

اما فرزین فردیس، عضو هیات مدیره اتاق بازرگانی ایران، از دیگر سخنرانان این نشست هم اعلام کرد که قطع و اختلال اینترنت فقط به کسب‌وکارهای مجازی لطمه نزده و به کل اقتصاد کشور خسارت وارد کرده است. او در این مورد توضیح داد: «براساس آمارهای ملی اعلام شده در سال ۱۴۰۰ سهم ICT در تولید ناخالص داخلی (GDP) ۳.۳ درصد بوده است. قطعیاینترنت تاثیر بسیاری زیادی در افت این سهم در تولید ناخالص داخلی خواهد داشت. اینکه محدودیت اینترنت باعث از بین رفتن و خسارت به بسیاری از کسب‌وکارها روی اینستاگرام شده تنها یک بخش ماجرا است. با این محدودیت کل صنعت در حال آسیب دیدن‌ است.»

فردیس ادامه داد: «دیگر ICT صرفا یک صنعت محدود به خودش نیست. بورس، بانک، بیمه، حمل‌ونقل، صادرکننده، واردکننده، تولیدکننده و … همه متکی به زیرساخت‌های این صنعت هستند. مگر صادرکننده می‌تواند از مشتری‌ خود بخواهد که روی پلتفرم داخلی کارها و مذاکرات خود را برقرار کند.»

او با اشاره به تصمیم مجدد برای قطع اینترنت اعلام کرد: «یک بار اینترنت را در سال ۹۸ قطع کردند  گفتیم با توجه به خسارتی که این تصمیم به اقتصاد زد دیگر چنین تصمیمی گرفته نمی‌شود؛اما دوباره تصمیم به قطع اینترنت گرفته شده است. در این شرایط دیگر چه امیدی برای ورود سرمایه‌گذار به این بازار را داریم. سرمایه‌گذارهایی که وقتی تشویقشان می‌کنیم به اینحوزه بی‌آیند میخندند و می‌گویند کار شما به یک سیم و دکمه وصل است و با زدن دکمه کل کسب‌وکار از بین می‌رود.»

فردیس در ادامه با اشاره به افزایش مهاجرت در کشور اعلام کرد: «رصدخانه مهاجرت یک پایش انجام داده که هنوز به دلیل شرایط موجود آن را منتشر نکرده است. با این حال طبق این پایش که از بین ۶ هزار مدیر ارشد و میانی شرکت‌های مختلف انجام شده ۷۶ درصد میل مهاجرت خود را زیاد و خیلی زیاد اعلام کرده‌اند.»

مهاجرت به پلتفرم داخلی یک شبه منطقی نیست

در بخش‌های دیگر این نشست راه‌حل وزیر ارتباطات به روی آوردن کسب‌وکارها به استفاده از پلتفرم‌های داخلی مورد نقد قرار گرفت.

محمدرضا راوند، دبیر کل سازمان ملی کارآفرینی در این نشست گفت که پیشنهاد رفتن کسب‌وکارها روی پلتفرم‌های داخلی پیشنهاد درستی نیست و بسیاری از سرویس‌های داخلی از نظر زیرساختی توانایی ارائه خدمات با کیفیت به کسب‌وکارها را ندارند.

راوند در این نشست اعلام کرد که مهاجرت به پلتفرم‌های ایرانی یک شبه اتفاق نمی‌افتد. به گفته او بیش از ۲۰ سال زمان برده تا کسب‌وکارهای اینترنتی موفق فعلی شکل بگیرند.

او با اشاره به آمار از استفاده تلگرام قبل و بعد از فیلترینگ تاکید کرد که با فیلترینگ نمی‌توان جلوی استفاده از سرویس را گرفت و محدود کردن یک بستر روی اینترنت بدون نتیجه است.

او با اشاره به کاهش سرمایه‌گذاری به دنبال قطع اینترنت اعلام کرد: «بعد از قطعی اینترنت در سال ۹۸ شاخصی به شاخص سرمایه‌گذاری جهانی به نام شاخص قطعی اینترنت اضافه شد، که رتبه ایران به شدت در حوزه سرمایه‌گذاری کاهش پیدا کرده است چرا که یک بار قطعی سراسری اینترنت را برای دو هفته تجربه کرده است و حالا هم این رتبه باز کاهش پیدامی‌کند چون نزدیک به سه هفته است که روی اینترنت محدودیت‌های شدید اعمال شده است.»

زهرا نقوی، فعال در بخش توسعه کارآفرینی روستایی و مشاور طرح توانمندسازی اقتصاد زنان سرپرست خانوار هم در این نشست تاکید کرد که محدودیت اینترنت ضربه و خسارت زیادی به گروهی از کسب‌وکارهای روستایی و زنانی زده که به دلیل سطح سواد پایین و همچنین دسترسی محدود به ابزارهای ویژه از طریق پلتفرمی مانند اینستاگرام کسب درآمد می‌کنند.

نقوی در این مورد گفت: «در سال‌های گذشته تمام تلاش ما این بوده که با استفاده از یک راه ارتباطی ثابت و پلتفرم‌های موجود که استفاده از آنها هم نیاز به تخصص خاصی نداشته و کار با آن بسیار ساده بود افراد روستایی و زنان سرپرست خانوار بتوانند کسب‌وکاری راه بی‌اندازند و محصولات خود را بفروشند. اتفاقی که حالا افتاده این است که به خاطر محدودیتاینترنت خیلی از این افراد مجدد مجبور به دست‌فروشی شده‌اند آن هم در فضایی که چندان امنیت ندارد.»

او ادامه داد: «تمام تلاش‌ها با بخش‌های مختلف در این زمینه به نوعی از دست رفته و این افراد درمانده شده‌اند. قطعی اینترنت فشار و محدودیت به گروهی از روستاییان و زنان سرپرست خانوار وارد کرده که حتی حالا دیگر شرایط تامین یک وعده غذایی را ندارند. این محدودیت فقط باعث خسارت به کسب‌وکارهای خرد و بزرگ نشده بلکه به گروهی فشار وراد کرده که شایداز وجود آنها با خبر نباشیم.»

برگشت به روبیکا

نیما قاضی، رئیس کمیسیون تجارت الکترونیک به عنوان یکی دیگر از سخنرانان این نشست به برنامه‌ها برای سرمایه‌گذاری مجدد برای رشد روبیکا اشاره کرد.

او با اعلام اینکه خسارت قطع اینترنت به کسب‌وکارها را چه کسی می‌خواهد پرداخت کند گفت: «وقتی زلزله ‌می‌آید خسارت‌ها برای این برآورد می‌شود که دوباره چیزی ساخته شود. بنابراین وقتی در جلسه‌ای بحث بررسی خسارت به کسب‌وکارها به دنبال قطع اینترنت مطرح می‌شود سوال من این است که مگر کسی قرار است دوباره بسازد و خسارت‌ها جبران شود. مننشنیده‌ام که کسی بخواهد خسارت‌ها را جبران کند.»

او توضیح داد: «پیامی که من می‌گیرم این است که جای اشتباهی سرمایه‌گذاری می‌کنیم. چند سال پیش با یک فردی که در روبیکا مسئولیت داشت صحبت می‌کردم ایشان اعلام کردند که ۲ هزار ۵۰۰ میلیارد تومان برای روبیکا خرج شده است. ۲هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان که در آن زمان از کل سرمایه اکوسیستم استارت‌اپی بیشتر بود.  از نظر ما با این همه سرمایه‌گذاریاین پلتفرم دستاورد آنچنانی نداشته است. وقتی به ایشان گفتیم که این سرمایه‌گذاری را به نوعی سوزانده‌اید، اعلام کردند که تجربه خوبی بود.»

قاضی در این جلسه اعلام کرد که مجددا شنیده می‌شود که ۲هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان دیگر مصوب شده تا در اختیار روبیکا قرار بگیرد.

قاضی با اعلام اینکه شبکه اجتماعی فقط یک بحث زیرساختی نیست و نیاز به جلب اعتماد برای استفاده دارد گفت: «شبکه اجتماعی فقط از جنس سرور، نرم‌افزار، و… نیست اگرچه در این زمینه هم مشکل داریم و به زیرساخت مناسبی در این زمینه نرسیده‌ایم؛ اما شبکه اجتماعی  نیاز به جذب اعتماد بالا از سمت کاربران دارد تا از آن استفاده شود. بدون اعتماد نمی‌توانشبکه اجتماعی ساخت.»

پاسخ حاکمیت

در انتها با وجود حضور نماینده‌ای از وزیر کشور تنها نماینده وزیر ارتباطات و مرکز ملی فضای مجازی پاسخی کلی به انتقاد و اعتراض‌های کسب‌وکارها در مورد محدودیت‌های اینترنت دادند.

حسین میرزاپور، عضو کمیسیون تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی و مشاور وزیر ارتباطات تنها به این نکته اکتفا کرد که باید فعالان بخش خصوصی به یک نظر واحد برسند که آیا نیاز به پلتفرم داخلی وجود دارد یا خیر.

میرزاپور همچنین اعلام کرد که وزارت ارتباطات با کمک وزارت اقتصاد به دنبال جبران خسارت کسب‌وکارها بابت محدودیت‌های اینترنت است.

اما قاسم خداوردی‌لو، نمایندهمرکز ملی فضای مجازی هم در این نشست اعلام کرد که به نظر او محدودیت‌های اینترنتی با فروکش کردن اعتراض‌ها حل خواهد شد و نگرانی در این مورد وجود ندارد.

خداوردی‌لو با بیان اینکه باید مراقب بود که فضای اقتصاد کشور زیاد سیاست‌زده نشود در واکنش به انتقاد از روی آوردن کسب‌وکارها به پلتفرم‌های داخلی گفت: «بخش مهمی از جامعه خواهان پلتفرم داخلی است. نمی‌خواهم اسم از پلتفرمی بیاورم ولی ۵ هزار کاربر فعال روزانه از پلتفرم داخلی استفاده می‌کند. اینها بخشی از جامعه است که باید دیده شود.»

او در پایان یادآور شد: «اینجا ایران است تا الان ایستاده‌اید و با تمام کاستی‌ها کار کرده‌اید، پس بازهم بایسیتید و کار کنید. ما چوبش را می‌خوریم و شما زحمتش را می‌کشید. ما هستیم، می‌ایستیم، دفاع می‌کنیم و همچنان امیدوارانه حرکت می‌کنیم. در حال‌حاضر به برکت بخش خصوصی در حوزه اپ‌استورها و مارکت‌پلیس‌ها …. در رتبه اول منطقه هستیم. پس این‌هانشان می‌دهد باز می‌توانیم رشد کنیم.»