اطلاعات غلط این روزها به عنصری جدایی‌ناپذیر در دنیای آنلاین تبدیل شده‌اند و هر کاربری که قدم به این عرصه می‌گذارد، در معرض آن قرار می‌گیرد.
حال در طی سال‌های اخیر که شبکه‌های اجتماعی بیش از پیش خود را در زندگی ما انسان‌ها جا کرده‌اند، حضور پدیده‌ای به نام «اطلاعات غلط» پررنگ‌تر شده است. برای مثال، ممکن است فایلی را برای یکی از دوستان خود ارسال کرده باشید و بعد از چند روز متوجه شدید که اطلاعات موجود در آن فایل، نادرست و یا قدیمی‌بوده است.
از نگاه واژه‌شناسی، شاید دو واژه «Misinformation» و «Disinformation» به یک معنی که همان اطلاعات غلط است، به نظر برسند. اما حقیقت آن است که تفاوت‌هایی میان این دو کلمه وجود دارد. بدین معنی که Misinformation به آن دسته از اطلاعات غلطی اطلاق می‌شود که به عنوان یک حقیقت و اطلاعت درست و بدون قصد و نیتی برای فریب ارائه می‌شوند.
اما در آن سو، Disinformation بیانگر گونه‌ای از اطلاعات غلط است که با نیت و هدف فریب و گمراه کردن افراد در فضای آنلاین منتشر می‌شود. با این حال، در هر دو شکل شاهد انتشار اطلاعات غلط و نادرستی هستیم.
بنابراین، کاربرانی که این روزها در فضای آنلاین حضور دارند، می‌بایست اطلاعات غلط در هر دو شکل آن را تشخیص دهند تا مانع از انتشار دوباره و گسترش این قبیل محتواها در شبکه‌های اجتماعی و فضای وب شوند. البته چند سالی است که برخی از شرکت‌ها، اقداماتی را در جهت مقابله با گسترش اطلاعات غلط در فضای آنلاین در دستور کار قرار داده‌اند که از جمله آن‌ها می‌توان به موسسه Google News Institute و MediaWise Teen Fact-Checking Network اشاره کرد.
Misinformation چیست؟
اما برای درک بهتر این دو واژه یعنی Misinformation و Disinformation بهتر است نگاهی بیندازیم به تعاریف و برخی از مثال‌های مربوط به آن. ابتدا به سراغ Misinformation می‌رویم که به اطلاعاتی اشاره دارد که نادرست و اشتباه هستند واغلب توسط بخش زیادی از کاربران و بدون قصد و نیتی برای فریب منتشر می‌شوند.
نمونه‌ای از Misinformation
اخیرا مطالبی در فضای وب به چشم می‌خورند که مدعی‌اند شبکه‌های سلولار 5G منجر به بروز سرطان در افراد و یا حتی شیوع و گسترش بیشتر ویروس کرونا می‌شوند. این در حالی است که تاکنون هیچ شواهد و نشانه‌ای علمی‌در جهت تایید این ادعا منتشر نشده است.
مدافعان این باور، بر این عقیده‌اند که امواج رادیویی 5G برای مغز انسان مضر هستند و منجر به بروز مشکلاتی همچون اوتیسم و یا سرطان برای انسان‌ها می‌شوند. اما محققان اعلام کردند که امواج فناوری 5G بر DNA انسان تاثیر مخرب ندارد و قادر به عبور از پوست انسان نیستند. در واقع، این فرضیه و ادعا نوعی از اطلاعات غلط از نوع Misinformation محسوب می‌شود.
موارد متعددی از Misinformation در خصوص ویروس کرونا و واکسن‌های تولیدشده برای این بیماری در فضای آنلاین مشاهده می‌شود. برای نمونه، در آغازین روزهای بروز کرونا، سازمان‌های بهداشتی جهان استفاده از ماسک را موثر نمی‌دانستند اما طولی نکشید که بررسی‌ها نشان داد ماسک می‌تواند تاثیری قابل‌توجهی در گسترش بیشتر این ویروس داشته باشد.
Disinformation چیست؟
و اما نوع دوم اطلاعات غلط که تحت عنوان Disinformation شناخته می‌شود. این عبارت به اطلاعات غلطی گفته می‌شود که با نیت سوء و با قصد فریب دیگران خلق و منتشر می‌شوند. در واقع، این نوع اطلاعات با هدف و برنامه قبلی و عمدا تولید می‌شود.
اما نکته اینجاست که Misinformation می‌تواند به Disinformation تبدیل شود. بدین معنی که وقتی افراد آگاهانه و با علم به نادرست بودن اطلاعات، آن را منتشر می‌کنند، این پدیده رخ می‌دهد.
نمونه‌ای از Disinformation
یکی از موارد Disinformation، بحث‌های پیرامون دخالت روسیه در انتخابات ریاست جمهوری سال 2016 آمریکا از طریق روش‌های تبلیغات، صفحات و گروه‌ها در شبکه اجتماعی فیسبوک است. در این مطالب آمده است که افراد وابسته به روسیه، با هدف قرار دادن مردم نقاط جغرافیایی مختلف در آمریکا، تبلیغات منفی را علیه نامزد حزب دموکرات یعنی هیلاری کلینتون به راه می‌انداختند. همچنین روس‌ها از طریق این پلتفرم اجتماعی، اهدافی همچون ایجاد شکاف و دودسته‌گی را دنبال می‌کردند.
شایعات و دروغ‌های بی‌اساس و همچنین ادعاهایی غیرمستند به عنوان Disinformation تلقی می‌شود.
چگونه می‌توان Misinformation را از Disinformation تشخیص داد؟
جدای از تفاوت‌های میان این دو واژه، کاربران فضای وب می‌بایست در وهله نخست بتوانند اطلاعات غلط را از اطلاعات درست تشخیص و تمیز دهند. در این صورت است که هم مانع از انتشار آن خواهند شد و هم به این راحتی‌ها، هر چیزی را باور نخواهند کرد.
به گفته پروفسور برایان سوت‌ول، مدیر مرکز تحققیقاتی RTI International، اگر به این موارد برخوردید، باید در پذیرش اطلاعات کمی‌با وسواس بیشتری عمل کنید:
- اگر این اطلاعات، مشکوک به نظر می‌رسند و باورشان کمی‌سخت است
- اگر این اطلاعات، در راستای تعصبات و باورهای شخصی شماست
- اگر این اطلاعات، احساس منفی و یا مثبتی را نسبت به چیزی ایجاد می‌کنند
- اگر این اطلاعات، از منبعی مشخص نقل نشده‌اند و یا قدیمی‌به نظر می‌رسند
همچنین برای قبول اطلاعات باید به موارد زیر نیز توجه کرد:
- گوینده یا نویسنده اطلاعات
- سازمان منتشرکننده اطلاعات
- زمان انتشار اطلاعات
- شواهد و مدارک مرتبط با اطلاعات
- دیدگاه دیگران در خصوص این اطلاعات
برایان سوت‌ول می‌گوید که همیشه باید دقت داشت که اطلاعات از کجا و از چه منبعی منتشر شده‌اند؛ و قبل از قبول آن، باید از خود پرسید که آیا منبع اطلاعات شناخته‌شده و معتبر است؟. وی معتقد است که کاربران این روزها فضای آنلاین بسیار تحت تاثیر این اطلاعات غلط قرار دارند و زمان زیادی طول خواهد کشید تا دریابند که قبل از پذیرش هر اطلاعاتی، کمی‌در فضای وب در خصوص آن موضوع سرچ کنند.
محققی که ویروس واناکرای را متوقف کرده بود از دیگر جرم هایش تبرئه شد
فاطمه