هفته گذشته یکی از بدترین هفته‌ها برای شرکت‌های آی تی بود. طی آنها صدها میلیارد دلار از ارزش شرکت‌های تکنولوژی کاسته شد،. هرچند به نظر می‌رسد تا اندازه‌ای اوضاع در حال بازگشت به سابق است.
در حالی که شرکت‌ها تقریبا همه محصولات اصلی خود را معرفی کرده و در انتظار فصل تعطیلات به سر می‌برند به نظر می‌رسد توفانی باعث کاهش ارزش سهام شرکت‌ها شود. چیزی که باعث شد دو شرکت بزرگ تکنولوژی جهان اپل و آمازون که به تازگی به ارزشی بالای یک‌تریلیون دلار رسیده بودند طی هفته قبل ارزش آنها آنقدر پایین آمد که مایکروسافت از رتبه سوم ناگهان به با ارزش‌ترین شرکت جهان تبدیل شد.
اپل دیروز – سه شنبه – جایگاه خود را دوباره از مایکروسافت پس گرفت و ارزش این شرکت به ۸۲۸ میلیارد دلار رسید. هرچند هنوز با یک تریلیون دلار فاصله قابل توجهی دارد اما حداقل اپل هم اکنون دوباره با ارزش‌ترین شرکت جهان است.
مایکروسافت درجریان سقوط سهام شرکت‌هایی چون اپل وآمازون روند ارزش سهام نسبتا متعادلی داشت. هم اکنون ارزش این شرکت ۸۱۷ میلیارد دلار است. آمازون نیز روز گذشته با مثبت شدن شاخص سهامش به ارزش ۷۷۳ میلیارد دلار رسید. آمازون فقط در روز گذشته حدود ۵ درصد رشد سهام را تجربه کرد.
گوگل و فیس بوک به ترتیب با ۷۳۲ و ۳۹۱ میلیارد دلار دیروز را با رشد قیمت سهام سپری کردند تا کابوس هفته گذشته را کمی فراموش کنند. اما به راستی چرا با ارزش‌ترین و با ثبات‌ترین شرکت‌های جهان با چنین تلاطم‌هایی روبه رو شده‌اند؟
نگرانی جهانی
تمام غول‌های تکنولوژی به رغم از دست دادن صدها میلیارد دلار هنوز بسیار ثروتمند هستند. همچنان باهوش‌ترین مخترعان و مبدعان جهان در این شرکت‌ها مشغول به کارند و برنامه‌های بزرگی پیش روی خود دارند.
این شرکت‌ها طی سالی که گذشت سود خیره‌کننده‌ای را نشان دادند. حتی شرکتی چون آمازون ورای انتظار بازارها ظاهر شده بود. اما دو عاملی که حالا به‌عنوان عوامل ثانویه بر سهام این شرکت‌ها تاثیر داشته عوامل تکنولوژیک هم نیستند.
کاهش تولید ناخالص ملی جهانی و بالاگرفتن جنگ تعرفه‌ای و تجاری بین آمریکا و چین موضوعاتی است که به ارزش سهام این شرکت‌ها لطمه زده است. به نظر می‌رسد سه عامل بر آینده این شرکت‌ها تاثیرگذار است و آنها را وارد جهان جدیدی کرده است. اما این سه عامل احتمالا تنها محدودیت در سرعت رشد آنها ایجاد خواهند کرد و به این معنی نخواهند بود که پرچمداران تکنولوژی جهان عقبگرد کنند بلکه احتمالا از سرعت آنها کاسته خواهد شد.
نخستین عامل که بر آینده شرکت‌های تکنولوژی تاثیرگذار است تشدید سیاست‌های مالی و سختگیری بیشتر کشورها در این زمینه است. سال‌هاست جهانیان در دوره فوق‌العاده‌ای شرایط باثبات زندگی کرده‌اند موضوعی که برای وام‌گیرندگان خیلی خوب است. زمانی که بانک مرکزی آمریکا سیاست‌های انبساطی پولی را با هدف خروج اقتصاد از بن‌بست شروع کرد (سال ۲۰۰۸) این سیاست‌ها منجر به نقدینگی بیشتر و کاهش نرخ بهره شد. این چیزی بود که ایده‌آل سرمایه‌گذاران بود اما حالا که بانک مرکزی آمریکا و برخی بانک‌های دیگر سیاست‌های سختگیرانه‌ای را در پیش گرفته‌اند نرخ بهره آنها در حال بالا رفتن است.
این سیاست منجر به افزایش هزینه وام می‌شود چیزی که سرمایه‌گذاری را هم تحت تاثیر قرار می‌دهد. شرکت‌های تکنولوژی که به‌طور ویژه با سرمایه‌گذاری رابطه نزدیکی دارند از این وضعیت تاثیر پذیرفته‌اند.
در این شرایط سرمایه‌گذاری در سهام دارای ریسک بیشتر و کار شرکت‌ها برای متقاعد کردن سرمایه‌گذاران به خرید سهام‌شان سخت‌تر می‌شود. این موضوع حتی باعث ضربه به اعتماد سرمایه‌گذاران به رشد بلند مدت هم شده و نگرانی‌ها نسبت به سقوط بازارها در یکی، دو سال آینده هم در این وضعیت تاثیرگذار است.
نکته دومی که شرکت‌های تکنولوژی را با بحران روبه‌رو کرده مقررات‌گذاری در این عرصه است. از واشنگتن گرفته تا بروکسل، از برلین تا دهلی همه مقامات از نیاز به قانون‌گذاری جدید درعرصه تکنولوژی برای مواجهه با فضاهای جدید صحبت می‌کنند.
تغییر مقررات روی این شرکت‌ها باعث تغییر مدل اقتصادی آنها می‌شود. به‌عنوان مثال طی سال گذشته شاهد بودیم که قانون GDPR (درباره حفظ حریم خصوصی) اروپایی‌ها تا چه حد باعث شد شرکت‌های تکنولوژی جهان – به خصوص در آمریکا – رویه‌های خود را تغییر دهند تا خود را با آن منطبق کنند.
عامل سوم و بزرگ‌ترین عامل در این زمینه که شاید زنگ خطری برای این شرکت‌ها باشد هم ناشی از این استدلال است که احتمالا این شرکت‌ها به نقطه اوج رشد خود رسیده‌اند. رید هافمن یکی از بنیان‌گذاران لینکدین و یکی از نویسندگان کتاب Blitzscaling در این کتاب شرح می‌دهد که چگونه شرکت‌های استارت‌آپی به شکل بی‌رحمانه‌ای به رشد می‌اندیشند. به گفته او مزیت آنها دیتابیس است؛ آنها که زودتر دیتابیس بزرگ‌تری را جمع‌کرده‌اند به باشگاه برندگان وارد شده‌اند.
در واقع بر این اساس شرکت‌هایی که زودتر بزرگ شده‌اند برنده‌اند به همین دلیل هم است که سرمایه‌گذاران جسور شرکتی چون اوبر به رغم اینکه این شرکت سود نمی‌دهد از سرمایه‌گذاری خود در آن بسیار شادمانند. اگر چنین تحلیلی درست باشد
شرکت‌هایی چون فیس‌بوک و اپل چه کار دیگری را قادر خواهند بود انجام دهند که تاکنون نکرده‌اند؟
اپل وابسته به آیفون
رشد اپل سال‌هاست به رشد فروش آیفون گره زده شده است و در آخرین فصل مالی این شرکت اعلام کرد که دیگر حاضر به اعلام تعداد آیفون فروخته شده نیست. به‌نظر می‌رسد رشد فروش هر مدل از آیفون کمتر از قبل می‌شود، رقبا مجهزتر و با محصولات بسیار مقبول رقابت در این عرصه را بسیار فشرده کرده‌اند و تقریبا بازار در این عرصه اشباع شده است. فیس‌بوک در بازارهای کلیدی مثل آمریکا، کانادا و اروپا طی فصل مالی اخیر رشدی نداشته است.
این برای شرکتی که هم‌اکنون ۶/ ۲ میلیارد کاربر دارد به چه معناست؟ فرض کنیم سقف ۳ میلیارد کاربر چیزی است که در نهایت فیس‌بوک می‌تواند به آن برسد، پس بعد از آن دیگر جای رشد چندانی نیست. بی‌جهت هم نیست فیس‌بوک حالا تمرکز خود را بر نمایش آگهی در اینستاگرام متمرکز کرده که همچنان ظرفیت رشد بالایی را در خود دارد.
در کنار اینها برای بعضی از این شرکت‌ها – مانند فیس‌بوک – مشکلاتی که در زمینه سوءاستفاده از اطلاعات کاربران پیش‌آمد هم در ارزیابی چشم‌انداز و آینده آنها موثر است. طی یک سال گذشته فیس‌بوک تقریبا مدام در حال پاسخ به مقامات بود و مدیران ارشد این شرکت بارها و بارها در جلسات مختلف عذرخواهی کردند.
مجموعه این اخبار بد در ایجاد تصویری ناامید‌کننده نزد سرمایه‌گذاران موثر است. آمازون در سوی دیگر میدان شرکتی است که رشد سریعش طی دو، سه سال اخیر همگان را متعجب کرده است. قیمت هر سهم آمازون دیروز به ۱۵۸۱ دلار رسید و هرچند نسبت به یک ماه قبل افت قابل‌توجهی داشت اما چشم‌انداز این شرکت نسبت به اپل بسیار روشن‌تر است. آمازون در نقطه اوج فروش آنلاین آمریکا قرار دارد و اخیرا رویکرد جدید این شرکت توسعه فروشگاه‌های فیزیکی – معروف به فروشگاه‌های بدون صندوق – سروصدای زیادی به‌پا کرده است.
مسیر آینده آمازون برای ورود به بازار آفلاین و همچنین فضای موجود در بخش سرویس‌ها به‌خصوص بخش کلاد (که آمازون در آن بسیار شهره و سرآمد هم هست) فرصت قابل‌توجهی برای رشد در این شرکت ایجاد کرده است، با این حال همچنان که خود جف بزوس نیز اخیرا گفته حتی آمازون هم روزی ورشکست خواهد شد، هرچند به گفته او وظیفه او و کارکنان این شرکت آن است که تا حد ممکن آن زمان را به تاخیر بیندازند.
