نام نویسنده: احمد پهلوان تفتی
تجارت الکترونیک ، دولت الکترونک ومحیط تک پنجره ای یکی از مباحثی است که در طی چند سال اخیر توجه کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه ،را به خود جلب کرده است. در این مقاله مفاهیم و تعاریف سیستم های تک پنجره ای و کاربرد آن در روان سازی امور بازرگانتی و تجاری بخصوص فرآیند های تجارت الکترونیک ارائه گردیده است . محیط تک پنجره ای چیست؟
هدف تک پنجره آسان کردن جریان اطلاعات بین صنعت و دولت است. این محیط می تواند بر حسب طراحی ، برخی خدمات و تسهیلات را فراهم آورد . این خدمات و تسهیلات مثلا می تواند شامل تسلیم اظهارنامه های گمرکی و مجوزهای لازم از طریق یک نقطه؛ پردازش این درخواست ها بوسیله تک پنجره یا آژانس دولتی ذیربط مسئول, و احیانا پاسخگوئی از طریق یک نقطه است.آنچه که در اینگونه محیط ها اهمیت دارد این است که کلیه اطلاعات فقط برای یکبار و تنها از طریق یک نقطه ورودی (تک پنجره) به سیستم وارد و خروجی نیز تنها از طریق همان نقطه حاصل گردد .
مزایای محیط های تک پنجره ای : یک سیستم تک پنجره می تواند منافع متعددی را به صنعت و دولت برساند. برخی از منافع آن برای دولت به شرح زیر است: 1. بکارگیری موثر و دارای بازدهی بالای منابع 2. درستی و صحت عایدات 3. تطابق بهتر بازرگان با مقررات 4. امکان استفاده از تکنیکهای پیشرفته مدیریت مخاطرات برای کنترل و اِعمال اهداف 5. امنیت بسط یافته زنجیه تدارکات 6. جامعیت و شفافیت افزوده برخی منافع آن برای صنعت بشرح زیر است: 1. کاهش هزینه ها با کاستن زمانهای تاخیر 2. بکارگیری و تشریح قابل پیش بینی مقررات 3. تسرع ترخیص کالا و شفافیت بیشتر عملیات در بسیاری از کشورها, شرکتهای بازرگانی بین المللی ناگزیرند که حجم بزرگی از مدارک و اسناد و اطلاعات را برای ارائه به مقامات دولتی ارائه کنند که منطبق با مقررات الزامی واردات, صادرات, و ترانزیت کالا باشد.
ارائه این مدارک و اسناد از طریق آژانسها و دفاتر اداری گوناگونی است که هر یک از آنها خود دارای سیستمهای دستی یا مکانیزه ای برای فرمها و پردازش اطلاعات می باشند. این نیازهای متعدد همراه با هزینه های انطباق با مقررات می تواند بار سنگینی بر دوش نه فقط شرکتهای بازرگانی بلکه دولتها باشد و مانعی در راه گسترش بازرگانی جهانی گردد. یک رویکرد برای حل این دشواری ایجاد محیط های تک پنجره ای است تا از طریق آن, و از هر جا, مدارک و اسناد و اطلاعات فقط یکبار ارائه گردد. این کار می تواند فراهم آوری و پردازش اطلاعات را توسعه دهد, جریانات اطلاعات را بین موسسات و دولتها روان کند و در گستره دوائر و ادارت دولتی, هماهنگی وسیعتری را در تشریک اطلاعات بوجود آورد تا دستاوردهای همه طرفهای ذیربط را معنا بخشد.
استفاده از یک چنین تسهیلاتی به افزایش راندمان و کنترل موثر کارها منجر می شود و می تواند هزینه های بازرگانی را برای شرکتها و دولتها کاهش دهد. از جنبه عملی, هدف محیط تک پنجره ای فراهم آوردن و آسانسازی جریان اطلاعات بین دولت و شرکتهای بازرگانی, و برآوردن منافع پرمعنائی برای همه طرفهای ذیربط در هر دو سوی مرزها است. راهبری محیط های تک پنجره ای از سوی یک موسسه مرکزی است تا همه آژانسهای خصوصی و مقامات دولتی اطلاعات مورد نیازشان را دریافت کنند یا در دسترس داشته باشند. بعلاوه آژانسها و مقامات باید بتوانند کنترلهای خود را اعمال کنند. در برخی موارد محیط تک پنجره ای می تواند دارای تسهیلاتی برای پرداخت و دریافت مالیات و عوارض کارمزدها هم باشد. مطالعه امکان سنجی محیط های تک پنجره ای : نخستین مرحله اجرای تک پنجره ای نیاز به بررسی امکان سنجی و تحلیل نیازها دارد تا چشم انداز آثار و زایندگیهای سیستم روشن گردد, ماهیت و میزان تقاضا برآورد گردد, نیازهای اطلاعاتی و داده ای تعیین شود, • مباحث حقوقی ملحوظ گردد, گزینه های مختلف اجرائی (محتملا شامل تعیین مراحل اجرائی) مقایسه و ارزیابی شود, پتانسیل و ماهیت یک طرح نمونه, هزینه های اجرای سناریوهای مختلف, میزان نیاز به سایر منابع(انسانی و فنی و …), منافع و مخاطرات محتمل, چهارچوب زمانی و استراتژی مدیریت مشخص گردد. مهمترین پیش نیاز اجرای موفقیت آمیز تک پنجره پیدایش عزم و اراده در دولت و مقامات ذیربط دیگر و پشتیبانی جامعه بازرگانی و همچنین چهارچوب اساسی حقوقی شامل قوانین و مقررات حفاظت از حریم خصوصی و امنیت در تبادلات اطلاعاتی است که هر آینه باید تدوین و تصویب و تشریح و تنفیذ گردد.
محیط های تک پنجره ای و بکار بردن استانداردهای بین المللی : در پیاده سازی تک پنجره ای , دولتها و بخش های بازرگانی قویا تشویق و ترغیب می شوند تا استفاده از استانداردهای کنونی, یعنی ابزارها و استانداردهائی را که طی سالهای اخیر از ارتباطات متقابل دولتها و آژانسها برآمده است در نظر گیرند. این ابزارها و استانداردها شامل است بر : UNECE, UNCTAD, WCO, IMO, ICAO, ICC. استفاده از استانداردها و ابزارهای موجود کمک میکند به اینکه سیستمهای مورد نیاز برای تک پنجره بنحوی سازگار با کارها و دستاوردهای سایر کشور ها طراحی و ساخته شود و به تسهیل ارتباطات آتی بین این سیستمها وتسهیلات کمک خواهد کرد. 6 – توصیه های سازمان ملل متحد در شکل گیری محیط های تک پنجره ای مرکز تسهیل بازرگانی و تجارت الکترونیکی سازمان ملل متحد (UN/CEFACT) با آگاهی از اینکه پیاده سازی تک پنجره ای بر طبق توصیه های این سند می تواند تبادلات اطلاعاتی را بین دولتها و جامعه بازرگانی هماهنگ و تسهیل کند, و با توجه به منافع مستقیمی که برای دولتها و بازرگانی ببار خواهد آورد وصیه هائی بشرح زیر ارائه می کند: الف ) پیاده سازی تک پنجره را در کشور خود فعالانه در نظر گیرد که اجازه می دهد: دست اندرکاران بازرگانی و حمل و نقل اطلاعات و اسناد استاندارد شده ای را از طریق یک مدخل به سیستم وارد کنند تا همه الزامات و نیازهای مقررات و قوانین واردات, صادرات و ترانزیت مرعی گردد. اگر اطلاعات الکترونیمی باشد, آنگاه اقلام داده فقط یکبار به سیستم وارد و خورانده خواهد شد. استفاده اشتراکی از همه اطلاعات مربوط به معاملات بین المللی بازرگانی ممکن گردد بطوری که یک چهارچوب قانونی امنیت و محرمیت آنرا پشتیبانی نماید.
چنان مدخل واحدی برای ارسال, توزیع و دستیابی اطلاعات مربوط به دولت و آژانسهای بازرگانی, هر گاه مقتضی و صحیح باشد می تواند برای سایر امور هماهنگی و کنترل دولتی بکار رود. تسهیلاتی بوجود آید که اطلاعات دولتی مربوط به بازرگانی و دریافت عوارض و سایر وجوه را تامین کند. ب ) برای پیاده سازی تک پنجره در سطحی ملی, با همکاری و کوشش جمعی همه ارگانهای ذیربط دولتی و جامعه بازرگانی اقدام شود. ج) – در پیاده سازی تک پنجره در کشور خود, به خطوط راهنمائی کلی پیوست این توصیه توجه کامل شود . UN/CEFACT از دولتها دعوت می کند تا مدیرکل UNECE را در جریان تجربیات و فعالیتهائی که در کشورشان به پیاده سازی تک پنجره منجر می گردد بگذارند و گزارش دهند.
