نام نویسنده: آرش کريم بيگى ( ICTna.ir )
هموطن – چيزى در حدود يازده سال از واگذارى اولين سرى سيم کارت هاى تلفن همراه در ايران ميگذرد. تا هشتمين سال جا افتادن اين وسيله ارتباطى در ميان مردم منوى SMS گوشى هاى تلفن مشترکين يک قابليت “اضافى” و “بدون کاربرد” بود چرا که سرويس کوته پيام ارائه نميشد و آن دسته از مشترکينى که ميخواستند از همه قابليت هاى گوشى هايشان استفاده کنند از اين منو بعنوان دفترچه ياداشت يا نوتپد استفاده ميکردند!
همانطور که خود شبکه تلفن همراه ده سال ديرتر -آنهم دست و پا شکسته- وارد ايران شد (شبکه تلفن همراه سلولى در سال 1362 خلق شد مرداد 73 وارد ايران شد) سرويس کوته پيام هم هشت سال بعد از ورود تلفن همراه به ايران -وباز هم دست و پا شکسته- به مشترکين ارائه شد، تا جايى که نگارنده به ياد ميآورد “کوته پيام” اولين بار در نمايشگاه تلکام 2002 در غرفه شرکت مخابرات ايران زمزمه شد:
گروهى از دانشجويان مخابرات و کامپيوتر دانشگاه صنعتى شريف در قالب تيمى با عنوان “هدهد” به سرپرستى دکتر جليلى روى طراحى و راه اندازى SMS Center کار ميکردند.آنها روى دو آنتن BTS دانشگاه شريف و نمايشگاه بين المللى تهران تجهيزات خود را نصب کرده بودند و ارسال و دريافت پيام نوشتارى را از گوشى متصدى غرفه با گوشى دکتر در بخش ديگرى از نمايشگاه و در مقابل چشمان حيرت زده بازديدکنندگان به نمايش گذاشته بودند! تيم هدهد اولين و تنها مرکز SMS کشور را با قابليت پشتيبانى از رسم الخط فارسى راه اندازى کرده بود. بعد از مدتى تيم هدهد تبديل به شرکت تحقيقاتى” امن افزار گستر شريف” شد که با حمايت و پشتيبانى دانشگاه صنعتى شريف و اينبار هم با سرپرستى دکتر جليلى روى پروژه مرکز SMS و سرويس هاى ارزش افزوده آن کار ميکرد که در نهايت موفق به طراحى و توليد دو روايت SMS Center و سرويس ارزش افزوده پيک آسا شدند.
فعاليت هاى تحقيقاتى تيم دانشگاه شريف ادامه داشت و اولين ورژن از پک SMS Center اين تيم آماده تجارى شدن بود تا آنکه شرکت مخابرات ايران رسما تصميم به خريد و راه اندازى مرکز SMS براى مشترکين تلفن همراه گرفت و در نهايت در زمستان 81 عليرغم وجد پتانسيل و محصول ايرانى مشابه مناقصه خريد،نصب،تجهيز،راه اندازى و آموزش پرسنل را به شرکت ZTE چين واگذار کرد!!!
پيک آسا : پيام‌رسانى کارآمد، آسان، سريع، و امن
بعد از راه اندازى رسمى و ارائه عمومى امکان ارسال و دريافت کوته پيام (SMS) به عموم در آستانه نوروز 82 که به نوعى وسيله و بستر ارتباطى جديدى را بر روى شبکه تلفن همراه کشور ايجاد کرده بود همان گروه هدهدى هاى دانشگاه صنعتى شريف که حالا به امن افزار گستر شريف تغيير نام داده بود و بواسطه تهيه اولين و تنها SMS Center کشور بهتر از هر گروه ديگرى با اين بستر مخابراتى آشنا بود به فکر تهيه و راه اندازى خدمات ارزش افزوده مبتنى بر SMS افتاد… حاصل اين تلاش ها مجموعه محصولات و خدمات پيشتاز و ارزش افزوده اى شد که نام تجارى “پيک آسا” بر آن نهاده شد! برند پيک آسا مخفف عبارت “پيام‌رسانى کارآمد، آسان، سريع، و امن” است.
پايگاه اينترنتى پيک آسا به نشانى peykasa.com خيلى زود در ميان وبسايت ها و وبلاگ هاى مختلف فارسى دست به دست ميشد. چرا که جامعه تشنه خدمات پيشتاز و ارزش افزوده اى بود که در اين وبسايت عرضه ميشد:
– ارسال SMS از طريق وبسايت پيک آسا به موبايل هاى ايرانى
– دريافت SMS از موبايل هاى ايرانى از طريق وبسايت پيک آسا
– ارسال SMS از طريق ياهو مسنجر به موبايل هاى ايرانى
– دريافت PM و OffLine از SMS به ياهو مسنجر
– ارسال Email از طريق SMS
– دريافت آخرين وضعيت آب و هواى شهرها بوسيله SMS
– و…
ما هم بازى !
کم کم ديگر شرکت ها و تيم هاى تجارى و تحقيقاتى هم به قابليت ها و جذابيت هاى SMS پى بردند. ICP پارس آنلاين که خدمات مختلف دسترسى به اينترنت را براى کاربران خانگى,ادارى و حتى ISPها تامين ميکرد بعد از پيک آسا اولين شرکت ايرانى بود که سرويس ارسال SMS از طريق وبسايتش را براى عموم فراهم کرد. براى جلوگيرى از ارسال انبوه و تجارى پيام محدوديتى ايجاد شده بود که هر شناسه ميتوانست هر 30 دقيقه يک بار کوته پيامى را ارسال کند. ضنا براى شناسايى و ايجاد امکان رهگيرى نسبى کاربران در موقع ثبت نام از آنها شماره تلفن همراهى تقاضا ميشد و رمز عبور به آن شماره SMS ميشد ! کم بر تعداد ارائه کنندگان خدمات ارسال کوته پيام از طريق اينترنت افزوده شده : کاريا ارقام که خود را با برند پارس SMS (parssms.com) معرفى کرد ، ايران SMS (smsiran.com) ، SMS براى ايران (sms4iran.com ) و IRsms.com از جمله اين سايتها بودند که در تنها پارس SMS توانست محبوبيت و نفوذى در حد پيک آسا پيدا کند و باقى اين سايتها بخاطر توان ضعيف فنى و مالى براى تامين تجهيزات و خدمات و همچنين ارائه خدمات رايگان و اشانتيون نتوانستند جايگاهى براى خود کسب کنند.
سرويس هاى ارزش افزوده
سرويس هاى ارزش افزوده زياد را ميتوان مبتنى بر بستر SMS ارائه نمود که از جمله آن ميتوان به :
– ارسال و دريافت SMS از طريق وب
– ارسال و دريافت SMS از طريق IMهاى اينترنتى
– ارسال و دريافت Email از طريق SMS
– دريافت اطلاعات و اخبار و داده هاى مختلف از طريق SMS
– خدمات بانکى مبتنى بر SMS
– Automatic call distribution) ACD ) که به مشترکان تلفن ثابت شهرى (PSTN) امکان فراخوانى (Page) و ارسال پيام هاى قراردادى به مشترکان موبايل بوسيله SMS را فراهم ميکند.
مثل انسان هاى اوليه !
پيک آسا ، پارس آنلاين و پارس SMS برعکس همه جاى دنيا لينک IP اى به مرکز کوته پيام شرکت مخابرات ايران ( TCI SMS Center ) نداشتند بلکه با يک خط سيم کارت يک ميليون تومانى معمولى مجهز به سرويس ارسال SMS ، يک مودم اکسترنال GSM ، يک سرور هميشه آنلاين و برنامه رابط خدمات ارسال و دريافت کوته پيام از طريق اينترنت را ارائه ميکردند و طبيعتا به ازاى هر SMS ارسالى تعرفه عادى آن (حدود14 تومان) را پرداخت ميکردند که اين رقم ضربدر تعداد مشترکان و متقاضيان استفاده از اين خدمات رايگان براى يک شرکت خصوصى (ولو در قد و قواره پارس آنلاين) رقم سنگين و گزافى بود. حداقل کارى که مخابرات ميتوانست در حق اين سرويس دهندگان بکند ارائه لينک IP به مرکز کوته پيامش و تخفيفى در ترفه هاى ارسالى بود چرا که اين سرويس دهندگان ارسال دهندگان عمده بوند و هم بواسطه خدمات ارزش افزوده شان براى مخابرات SMS سازى ميکردند! يعنى مشترک بواسطه ارائه اين خدمات SMS بيشترى ارسال ميکرد و اين يعنى درآمد بيشتر براى مخابرات ! اما هيچ کدام اين دو لطف واقع نشدند !
کم کم برخى از ارائه دهندگان اين خدمات بعلت فشار مالى از ادامه سرويس دهى بازميماندند ! برخى از انها هم که سعى ميکردند با جذب تبليغات مبتنى بر SMS و ارسال SMS انبوه تبليغاتى هزينه هاى خود را تامين کنند و به سود دهى برسند چندان راه به جايى نبردند چرا که اختلالات ناگهانى SMSC مخابرات کارشان را ساعت ها متوقف ميکر!
بالاخره مناقصه برگزار شد! اما…
بعد از دوسال پيگيرى شرکت هاى خواهان ارائه خدمات ارزش افزوده مبتنى بر بستر SMS اوائل زمستان گذشته اطلاعيه شرکت ارتباطات سيار براى برگزارى مزايده انتخاب پيمانکار در روزنامه هاى کشور منتشر شد. برنده اين مناقصه شرکتى بود که بيشترين مقدار ميزان ارسال SMS در ماه را در مقابل رقباى خود تعهد ميکرد ! ! ! ضمنا مطابق اسناد مناقصه بايد به ازاى هرپيام ارسالى 142ريال به شرکت ارتباطات سيار پرداخت ميشد ! يعنى تعهد حجم بيشتر SMS در ماه مساوى بالاتر رفتن تعهد مالى ماهيانه به TCI ! ! ! البته رقم 300هزار پيام در ماه به عنوان کف و حداقل ميزان تعهد ممکن از سوى شرکت ارتباطات سيار اعلام شده بود.
روند فروش اسناد و تحويل مدارک طى سه پاکت “الف” براى اعلام سوابق مرتبط و تشکيلات موجود” ، “ب” براى مستندات فنى مرتبط با RFQ و اعلام نحوه رفع نيازها و “جيم” براى اعلام حجم تعهد ارسال ماهيانه و گشايش آنها و نهايتن بازکردن “پاکت هاى جيم” اين مزايده تا اواخر فروردين امسال به طول انجاميد. نتايج گشايش “پاکت جيم” و مقايسه اى سر انگشتى ميان پيشنهادها تعجب همه را برانگيخت (حتى خود برنده را!) : فاصله قابل توجه ميان رقم مورد تعهد برنده مناقصه با نفر دوم علت اين تعجب ها بود!
بالاترين پيشنهاد ارائه شده در اين مناقصه متعلق به شرکت گمنامى به نام “رهياب رايانه گستر” متعلق به سازمان بنادر و کشتى رانى بود (!!!) که تعداد پنج ميليون پيام در ماه را متعهد شده بود. اين درحالى بود که نفر دوم مناقصه سقف ارسال يک ميليون و دويست هزار پيام در ماه را متعهد شده بود. باقى شرکت کنندگان هم زير يک ميليون پيام در ماه را متعهد شده بودند. رقم 300هزارتايى کف اعلام شده و اسناد مزايده نشاندهنده اين بود که حتى خود برگزار کنندگان مناقصه هم انتظار تعهد ارسال پنج ميليون پيام در ماه را نداشتند.
مطابق اسناد اين مناقصه شرکت ارتباطات سيار مزايده ميتوانست حداکثر سه برنده داشته باشد که هر يک ميبايست رقمى مشابه رقم برنده اول را تعهد ميکردند. با احتساب هر پيام 142ريال رقم تعهد ماهيانه اين برندگان چيزى حدود 71 ميليون تومان ميشود که رقم بالايى است. برنده دوم يعنى مگفا بلافاصله تعهد ارسال پنج ميليون کوته پيام در ماه را پذيرفت و به عنوان دومين برنده اين مناقصه اعلام شد. شرکت سروش رسانه صدا و سيما هم ظاهرا در نهايت حاضر به تقبل تعهدى به اين سنگينى نشد و از گردونه رقابت خارج شد و نوبت به آتيه داده پرداز رسيد که ظاهرا تعهد 71 ميليونى ماهيانه را پذيرفته است.
غول ها دولتى بودند…
در هر حال برنده مناقصه رسما اعلام شد و در صورتى که رتبه هاى بعدى هم رقمى در حدود پنج ميليون پيام در ماه را متعهد مشدند به عنوان برندگان دوم و سوم اعلام شدند. اما اشکال بعدى مناقصه همينجا بود! چرا که درواقع هر سه برنده اول اين مناقصه پرطرف دار دولتى بودند و درميانشان جايى براى خصوصى هاى نوپا اما جسور نبود. همانطور که گفته شد برنده اول و مايه دار اين مناقصه يعنى شرکت رهياب رايانه گستر کاملا دولتى و متعلق به سازمان بنادر و کشتى رانى جمهورى اسلامى ايران بود. برنده دوم هم مرکز گسترش فناورى اطلاعات يا همان “مگفا” بود که دولتى بودن و وابستگى اش به وزارت صنايع و معادن برکسى پوشيده نيست. برنده سوم هم شرکت “سروش رسانه” بود که آن هم با تمام وجود دولتى و متعلق به سازمان صدا و سيماى جمهورى اسلامى ايران است.
پيشکسوتان و واردکنندگان اين تکنولوزى که همگى خصوصى بودند در رتبه هاى بعدى و پشت سر اين سه غول دولتى قرار داشتند. در توانايى و دانش فنى و علمى بالاى اين پيشکسوتان و شرکت هاى خصوصى براى تامين و ارائه خدمات اين مناقصه شکى وجود ندارد. همانطور که يکى دوتا از اين برندگان دولتى به نوعى ريسلر همين خصوصى ها بوده و هستند! شايد بهتر بود براى برگزارى يک مناقصه عادلانه و بى ابهام شرط خصوصى بودن هم به شروط مناقصه اضافه ميشد؟!
بياد بياوريم مناقصه هاى نظير PAP و IDC را که سازمان تنظيم مقررات و ارتباطات راديويى انجام داد و به قول رئيس اش مسعود داورى نژاد با استعلام هاى اطلاعاتى تمام دولتى ها و نيمچه دولتى ها از اين مناقصات بيرون رانده شدند. چرا شرکت ارتباطات سيار با اين مناقصه اش چنين نکرد و حتى آن را به سازمان تنظيم مقررات واگذار نکرد ؟! ورود و برنده کردن شرکت هاى دولتى که در مناقصات اين چنينى هنرى نيست ! اين جيب به جيب شدن منابع دولتى است ! قطعا مفهوم خصوصى سازى و حمايت از بخش خصوصى در حوزه فناورى اطلاعات و ارتباطات اين نيست !؟ مناقصاتى از اين دست به بزرگ شدن دولتى ها و له کردن خصوصى ها ميانجامد و لاغير.
يک برنده قديمى
شرکت آتيه داده پرداز تنها شرکتى بود که حتى قبل از برگزارى اين مناقصه هم به پهناى باند و ليک SMPP مرکز کوته پيام شرکت ارتباطات سيار دسترسى داشت و اعلام SMSاى نتايج کنکور سال گذشته و پيشبينى نتيجه فوتبال ايران و ژاپن از طريق SMS از جمله نتايج دسترسى اش به SMPP TCI SMSc بود ! هيچگاه اعلام نشد چطور اين شرکت توانست پيش از مناقصه به اين لينک دسترسى پيدا کند. تا پيش از برگزارى اين مناقصه تمامى متقاضيان SMPP به آتيه داده پرداز ارجاع ميشدند حتى شرکت هاى زير مجموعه شرکت مخابرات ايران !!! البته پس از برگزارى اين مناقصه آتيه داده پرداز هم از گردونه خارج شد چرا که چهارم شده بود و او هم بايد مثل بقيه ريسلر يکى از سه شرکت ماقبل خود ميشد و با BW اختصاصى اش خداحافظى ميکرد. اما ظاهرا در خرين لحظات بخاطر انصراف برنده سوم (سروش) با تعهد 71 ميليون تومان در ماه موفق به حفظ لينک خود شد.
SCP راه بيندازيد…
همانند ICP ها که تامين کننده عمده پهناى باند و ارائه کننده آن در ميان ISP ها هستند براى ارائه خدمات ارزش افزوده مبتنى بر SMS هم نياز به چيزى مثل ICP است که ما آن را در اينجا SCP ميناميم که سرواژه SMS Connection Provider است. SCP ها تامين کننده پهناى باند و نقاط دسترسى به SMSc و SMPP مورد نياز شرکت هاى ريز و درشت فعال در حوزه خدمات ارزش افزوده هستند. اين گروه در واقع ميتوانند همان برگزيدگان اين مناقصه جنجالى باشند.
بنظر من SCPها بايد به سراغ اجراى مدل تجارى B2B بين خود و شرکت هاى ريز و درشت ارائه کننده خدمات ارزش افزوده مبتى بر بستر SMS بروند و خود را درگير مشترى هاى خرد ( B2C) نکنند و اين کار را برعهده گروهى که آن را SMS Service Provider يا SSP ميناميم بگذارند. به اين وسيله هم SCP ها ضرر نميکنند و انرژى اى براى جذب مشترى براى رسيدن به تعهد 71 ميليونى ماهيانه شان نميکنند و هم شرکت هاى فعال در اين حوزه حذف نميشوند و به حياتشان ادامه ميدهند. البته با توجه به مجموع تعهد سه شرکت برنده بايد ديد آيا بازار SMS ايران استعداد ارسال 15 ميليون SMS (مضاعف بر ترافيک مشترکين عادى) را دارد يا خير ؟!
