دنیای اقتصاد- ارسال نامه‌ای از سوی یکی از مخاطبان بازار دیجیتال پیرامون ارائه IP آدرس‌ها توسط ارائه‌دهندگان خدمات اینترنتی در ایران ما را بر آن داشت ت در این مورد گزارشی منتشر کنیم.
طی روند تحقیقاتی که برای این گزارش طی شد متوجه شدیم که اغلب ارائه‌کنندگان سرویس DSL مبالغ گزافی را برای ارائه IP از متقاضیان خود دریافت مي‌کنند که‌اين کار خلاف عرف و نظام بین‌‌المللی است. اما از آنجایی که در ایران هیچ نهادی بر این امور نظارت نداشته و اصولا قانونی نیز برای حمایت از کاربران اینترنتی وجود ندارد، فروش IP آدرس‌ها به اشتباه از سوی ارائه‌دهندگان خدمات اینترنتی به عنوان یک تجارت در کنار ارائه سایر خدمات آنها به کار گرفته شده است در صورتی که اصلا الگوی تجاری آن در دنیای صنعتی تعریف شده نیست.
این مخاطب در شروع نامه خود آورده است که از حدود دو سال گذشته از شرکت آریا رسانه تدبیر (شاتل) سرویس اینترنت ADSL دریافت کرده و از حدود یک سال پیش نیز به دلیل انجام پروژه‌هایی که نیاز به دسترسی راه دور بود از این شرکت درخواست یک کلاس کوچک 8 تایی IP داشته که شاتل با دریافت مبلغ 40هزار تومان برای یک سال، این کلاس را در اختیار او قرار گذاشته است. این مخاطب که نامش در روزنامه محفوظ است ادامه داده که از یک ماه از‌طرف پیش شرکت به او اطلاع داده که IPها تغییر کرده و یک سری 8 تایی جدید به آنها تعلق گرفته و هفته گذشته نیز فاکتور جالبی دریافت کرده است که مبلغ 30هزار تومان به‌صورت ماهانه برای IP آدرس‌ها باید پرداخت شود که‌اين مبلغ سالانه 360هزار تومان خواهد شد.
IP آدرس چیست؟
(IP(Internet Protocol شماره‌‌‌ای است که به هر کامپيوتر متصل به اينترنت داده می‌شود تا بتوان به‌کمک آن شماره به آن کامپيوترهای دیگر در شبکه دسترسی داشت.
اين عدد برای کامپيوترهايی که حالت سرور دارند (مانند سايت‌ها) و نيز کامپيوترهای کلاينتی که معمولا به روشی غير از شماره‌گيری Dial-up به اينترنت وصل هستند، عددی ثابت و برای ديگران عددی متغير است. مثلا هر بار که شما با شرکت ISP خود تماس گرفته و به اينترنت وصل می‌شويد، عددی جديد به شما نسبت داده می‌شود.
اين عدد، يک عدد ۳۲ بيتی (۴ بايتی) است و برای راحتی به‌صورت xxx.xxx.xxx.xxx نوشته می‌شود که منظور از xxx عددی بين ۰ تا ۲۵۵ است . مثلا ممکن است آدرس شما به صورت 195.219.176.69 باشد.
به صورت کلی ارائه IPها در جهان از سوی ICANN کنترل و توسط ثبت‌کنندگان منطقه‌اي به شرکت‌های خصوصی و دولتی و سایر متقاضیان تخصیص داده مي‌شود. ثبت‌کننده منطقه اروپا و خاورمیانه موسسه Ripe Ncc واقع در هلند که شرکت‌های ایرانی نیز IPهای خود را از آن دریافت مي‌کنند. به شرکت‌هایی که از ثبت‌کنندگان منطقه‌اي IP دریافت مي‌کنند، LIR گفته مي‌شود. LIR مخفف
Local Internet Registry است. به طور کلی اغلب شرکت‌های سرویس‌دهنده اينترنت به جز ISPهای کوچک، جزو LIRها هستند. این LIRها به 5 کلاس خیلی بزرگ، بزرگ، متوسط، کوچک و خیلی کوچک تقسیم می‌شوند.
در حال حاضر شرکت فناوری اطلاعات و شرکت پارس آنلاین، تنها LIRهاي بزرگ در ایران هستند و آریا رسانه تدبیر (شاتل) نیز جزو LIRهای متوسط محسوب می‌شود و LIR خیلی بزرگ در ایران وجود ندارد.
با توجه به اطلاعات مندرج در سایت رسمی Ripe NCC، این نهاد عملا بر اساس سایز LIR هزینه سالیانه دریافت می‌کند و این هزینه به هیچ عنوان به تعداد IPهایی که به LIR اختصاص داده شده مربوط نمي‌شود.
علیرضا کاشیان، کارشناس دامنه‌های اینترنتی در این باره می‌گوید: اگر بخواهیم به‌طور صریح و شفاف صحبت کنیم RipeNCC عتقد است که IP جزو دسته اموال عمومی در کره زمین محسوب می‌شود و هیچ شرکتی در هیچ جای دنیا حق خرید و فروش IPها به صورت یک تجارت جانبی را نداشته و این مساله بارها به‌طور شفاف در نشست‌های منطقه‌ای و نشست سالیانه اين نهاد بیان شده است. Ripe معتقد است ما IP را به کسی نمي‌دهیم که او اقدام به فروش آن کند بلکه IP را تخصیص مي‌دهیم که دسترسی کاربران به‌اينترنت تسهیل شود.
کاشیان می‌گوید: IP درست همانند اکسیژن موجود در هوا است. آیا کسی می‌تواند هوا را در شیشه کرده و بعد آن را به دیگران بفروشد؟
البته به گفته اين کارشناس دامنه‌های اینترتی RipeNCC نیز در ازای IPهایی که به LIR ارائه می‌دهد، مبلغی پول دریافت می‌کند اما این مبلغ در مقایسه با هزینه‌ای که توسط برخی از LIR از مشترکان اخذ می‌شود، بسیار پایین است.
به گفته کاشیان نهاد RipeNCC نیز از فروش IPها آن هم با هزینه بسیار به خصوص در کشورهای جهان سوم مطلع است اما معتقد است که فقر اطلاعاتی کاربران اینترنتی در این زمینه باعث شده تا برخی از شرکت‌ها از فروش IP سود سرشار کسب کنند.
او می‌گوید: متاسفانه ارائه‌دهندگان خدمات اینترنتی در ایران فروش IP را در مدل تجاری شرکت خود قرار داده‌اند که اين امری نادرست و غیرقانونی است. به اعتقاد او شرکت‌های ارائه‌دهنده IP فقط می‌توانند همان هزینه‌ا را که در ازای دریافت کلاس‌های مختلف IP به RipeNCC پرداخت می‌کنند، معادل ریالی‌اش قدری بیشتر از آن بابت پوشش هزینه‌هاي اداری مرتبط از مشترك دريافت كنند..
اتمام آی پی‌هاي جهان دلیلی برای گرانی
اما در این بین برخی از فعالان حوزه اينترنت روند رو به رشد استفاده از فناوری‌های گوناگون که بر پایه IP آدرس شکل گرفته شده را منجر به اتمام ظرفیت‌های موجود در جهان عنوان کرده و می‌گویند Ripe نیز به دلیل تمام شدن IPهای تحت اختیار خود از ارائه IP آدرس جدید به متقاضیان خودداری کرده که همین امر باعث افزایش قیمت آی پی آدرس‌هایی است که تحت اختیار ارائه‌دهندگان خدمات اینترنتی است.
بر اساس گزارش‌های منتشر شده، رشد روز افزون تلفن‌هاي هوشمند، تلویزیون‌هاي اینترنتی و سایر دستگاه‌هایی که به اينترنت متصل مي‌شوند باعث کاهش تعداد آدرس‌هاي آی پی شده به طوری که نتایج یک تحقیق نشان می‌دهد تعداد آدرس‌هاي آی پی نسخه چهار تا سال 2012 به پایان مي‌رسد.
متخصصان همچنین معتقدند که پروتکل فعلی اینترنت محدودیت‌هایی را در زمینه ارائه محتوای مالتی مدیا و ارتباطات از جمله در زمینه‌اي پی موبایل، شبکه‌هاي P2P و تماس‌هاي ویديویی ایجاد مي‌کند اما نسخه شش آدرس‌هاي اینترنتی که هم‌اکنون به شکل محدود و اغلب در بخش آزمایشگاهی مورد استفاده قار مي‌گیرد به راحتی مي‌تواند چنین مشکلاتی را مرتفع کند.
بر اساس تخمین IDC تا سال 2012 در حدود 17میلیارد دستگاه به‌اينترنت متصل مي‌شوند و این در حالی است که تعداد آدرس‌هاي اینترنتی نسخه چهار هم‌اکنون بالغ‌بر چهارمیلیارد و 300میلیون است. آی پی نسخه شش 128 بیتی و آی‌پی نسخه چهار 32 بیتی است و به همین دلیل آی پی نسل جدید امکان اتصال تعداد بیشتری از دستگاه‌ها را به‌اينترنت فراهم مي‌آورد.
علیرضا نیکسار، عضو انجمن شرکت‌های ارائه‌دهنده خدمات اینترنتی در این‌باره می‌گوید: در شرایط فعلی و با مصرف آی پی‌ها تقریبا در ارائه آي‌پی‌های جدید در کل جهان محدودیت‌هایی وجود دارد.
به گفته «اين فعال حوزه» اينترنت، تعداد آی پی‌هایی که قابل واگذاری است رو به اتمام بوده و به همین دلیل است که IPV6 در حال شکل‌گیری است.
نیکسار درباره ارائه آي‌پی در کشور می‌گوید: در ایران یکسری محدودیت‌ها از سوی شرکت دیتا صورت گرفته و متناسب با پهنای باندی که ISPها از شرکت دیتا دریافت می‌کنند، رنجی از IPها به آنها اختصاص می‌یابد. وی مي‌افزاید: این که آيا اساسا در توزیع IP در کشور بین شرکت‌های ارائه‌دهنده خدمات اینترنتی عدالت رعایت شده است یا نه؟ سوالی است که دیتا باید پاسخگو باشد.
به اعتقاد نیکسار باید مشخص شود که چه نظامی از سوی شرکت دیتا برای توزیع IP بین شرکت‌ها وجود داشته است و آیا اگر شرکتی با توجه به عرضه و تقاضای موجود در بازار، درخواست IP جدیدی داشته باشد شرکت دیتا به چه نحوی IPهای مورد نیاز او را و با چه مبلغی تامین می‌کند؟
به اعتقاد برخی از فعالان حوزه‌اينترنت در کشور، ارائه آي‌پی هم مانند وب هاستینگ نوعی تجارت محسوب می‌شود.
علی عاملی در این‌باره می‌گوید: شرکت‌هایی که به‌صورت مستقیم از Ripe آی پی تهیه می‌کنند، کلاس‌های زیادی را خریداری می‌کنند و به همین دلیل است که برای آنها ارزان محاسبه می‌شود. اما آنها می‌توانند همان آی پی‌ها را در تعداد کمتر به مشترک و با هر قیمت که سیاست شرکت‌ها تعیین می‌کند ارائه نمایند.
اما محمود رضا خادمی، عضو کمیسیون اینترنت سازمان نظام صنفی رایانه‌ای نظری متعادل‌تري در این باره دارد. او با اشاره به اين نکته که IP فروشی نیست می‌گوید: متاسفانه‌اين موضوع در برخی از شرکت‌های ارائه‌دهنده خدمات اینترنتی وجود دارد و این شرکت‌ها همان شرکت‌هایی هستند که بعضا با تغییر قیمت در برخی از خدمات خود باعث ایجاد بازار انحصاری شده‌اند.
او می‌گوید: شرکت‌هایی که اينترنت پرسرعت ارائه می‌دهند وظیفه دارند یک آی پی به طور رایگان همراه با سرویس مورد نظر مخاطب به او ارائه دهند اما ارائه بیش از یک IP به عنان اصل یا قانون در هیچ یک از سرویس‌دهندگان مرسوم نیست.
خادمی تاکید می‌کند که برخی از سرویس‌دهندگان بزرگ، قیمت‌های خود را در بخش ارائه‌اينترنت پرسرعت بسیار پایین اعلام می‌کنند اما در عوض در جایی که مشترک خدمات بیشتری همچون IP اضافی از سرویس‌دهنده درخواست کند پول بیشتری از او می‌گیرند.
به اعتقاد عضو کمیسیون اینترنت سازمان نظام صنفی رایانه‌ای، شرکت‌های ارائه دهنده فقط می‌توانند معادل هزینه‌ای که برای دریافت IP به Ripe پرداخت کرده‌اند را فقط با سودی اندک به مشتریان خود ارائه دهند نه با تعرفه‌ای چند 10 برابر اصلی.
رایپ محدودیتی برای ارائه IP نداد
اما از آنجایی که برخی از کارشناسان محدودیت‌های Ripe را در ارائه IP به مشترکان دلیل اصلی گرانی این خدمات عنوان می‌کنند، کاشیان می‌گوید: RipeNcc هیچگونه محدودیتی در ارائه IP اضافی به کشورهای مختلف ندارد.
این کارشناس حوزه دامنه‌های اینترنتی مي‌افزاید: با توجه به مذاکراتی که با Ripe صورت گرفته، این نهاد آمادگی خود را برای ارائه هر تعداد IP به هر کشوری را دارد اما تنها شرط ارائه IP جدید، مصرف آی پی‌های قبلی است. یعنی با توجه به ساختاری که در این نهاد وجود دارد بررسی می‌شود که IPهایی که قبلا به‌ايران تعلق گرفته در حال استفاده است و یا بلاستفاده رها شده، چرا که با توجه به محدودیت‌های موجود در این زمینه تمامی IPهای موجود باید فعال باشند.
دیتا و تنظیم مقررات پاسخگو نیست؟
با توجه به اطلاعات به دست آمده، شرکت فناوری اطلاعات و سازمان تنظیم مقررات، تنها نهادهای دولتی مرتبط با این موضوع در کشور هستند که باید در این باره پاسخگو باشند.
به اعتقاد کارشناسان نبود قانون شفاف در این بخش از سوی سازمان تنظیم مقررات و نیز عدم نظارت شرکت فناوری اطلاعات بر شرکت‌های فعال در این زمینه باعث بروز نابسامانی این چنین شده است.
طی سه روز گذشته تماس‌های ما با مدیران شرکت فناوری اطلاعات ایران برای پرس و جو در این زمینه بی‌نتیج ماند و هر یک از مسولان مربوطه یا در محل کار خود نبودند و یا پاسخ به سوالات ما را در گرو اخذ اجازه از رییس خود عنوان کرده‌اند که پروسه‌ای طولانی را طلب مي‌کرده است.
در سازمان تنظیم مقررات نیز به‌رغم معرفی لطف ا… سبوحی، معاون این سازمان از سوی روابط عمومی اما تماس‌های ما برای اخذ اطلاعات لازم در این زمینه بی‌نتیجه ماند.
جا دارد مسولان ذی‌ربط در صورت تمایل و احساس انجام وظیفه به سوالات ذیل پاسخ دهند:
هم‌اکنون ایران چه تعداد آی پی از مراجع مربوطه دریافت کرده و چه تعداد از آن فعال است؟
توزیع آی پی در ایران توسط چه نهادی و بر اساس چه استانداردی صورت گفته است؟
اگر آی پی یک نوع سرویس است چرا هیچ تعرفه‌اي برای آن تعیین نشده و اگر سرویس نیست شرکت‌هاي خدمات دهنده‌اينترنت بر اساس چه مقرراتی به فروش یا اجاره آي‌پی اقدام مي‌کنند؟
چه سازمان و نهادی در داخل کشور بر خرید و فروش IP در داخل نظارت مي‌کند و اگر تخلفی در این زمینه صورت بگیرد کاربران باید به کجا مراجعه کنند؟
