نام نویسنده: علیرضا شیرازی
با ابلاغ مصوبه مربوط به آیین نامه ساماندهی سایت های اینترنتی فصل جدیدی در اینترنت ایران آغاز شده است. همانطور که در این آیین نامه ذکر شده است هدف از این مصوبه انتظام امور و فعالیتهای اطلاع‌رسانی و توسعه خدمات دسترسی به اینترنت در كشور و با هدف ساماندهی (ثبت، حمایت و نظارت) فعالیت پایگاههای اطلاع‌رساین اینترنتی ایرانی در كشور است.
اگرچه اهداف مختلفی همچون حمایت از سایتهای قانونی و حق دسترسی آزاد مردم به اطلاعات برای این آیین نامه در نظر گرفته شده است اما به نظر میرسد یکی از مهمترین اهداف این آیین نامه قانونی کردن مسئولیت محتوا، نحوه فعالیت و مدیریت در سایتهای ایرانی و در عین حال تلاش جهت شناسایی مدیران و صاحبان سایتهای ایرانی است.اگرچه اهداف این آیین نامه معقول به نظر میرسد(دسترسی آزاد و سالم و مسئولیت پذیری مدیران سایتها) اما در مقام اجرا فاصله زیادی با تصورات پیشنهاد کنندگان و مجریان آن خواهد داشت.این آیین نامه علاوه بر اینکه در کمتر کشور دنیا مشابه آن اجرا شده است با روح و شرایط اینترنت نیز چندان همخوان نیست.
یکی از اولین موارد چالش برانگیز و نسبتا مبهم در این آیین نامه تعریف سایت اطلاع رسانی است در این آیین نامه پایگاه اطلاع‌رسانی اینترنتی (سایت و وبلاگ) شامل كلیه مراكز موجود در شبكه اینترنت كه ارائه دهنده خدماتی مانند www و FTP هستند. در حالیکه تصور از سایتهای اطلاع رسانی سایتهایی مانند سایتهای خبری و علمی هستند اما براساس این آیین نامه هر آنچه که در وب وجود دارد به نوعی سایت اطلاع رسانی است و در این شرایط قابل تصور است که مثلا فروشگاه های آنلاین ، سایتهای خدمات آنلاین (مانند ایمیل و ابزارهای آماری سایتها)، فهرستها و موتورهای جستجوی اینترنتی ، سایت معرفی کننده خدمات یک شرکت، سایتهای شخصی و خاطرات روزانه نیز جزو سایتهای اطلاع رسانی مورد بحث در این آیین نامه هستند.
همچنین این آیین نامه تاکید بر نظم بخشیدن بر سایتهای ایرانی دارد در حالیکه اصولا چنین مفهومی بخصوص در کشور ایران که تعداد کمی سایت در داخل کشور میزبانی می شوند بسیار گنگ است . اکثر سایت فارسی در خارج از کشور میزبانی میشوند و بخصوص در مورد دامنه های دات کام یا دات نت مشخصات مدیر و یک کشور اشاره شده در مشخصات سایت در اختیار صاحب دامین است که از کنترل مجریان این آیین نامه در کشور به دور است. در عین حال مدیران صدها و بلکه هزاران سایت فارسی در خارج از کشور سکونت دارند که قاعدتا اجرای بندهای آیین نامه توسط مجری آن برای این سایتها مقدور نیست به غیر از آنکه مجریان تمام سایتهای فارسی را مسدود و براساس درخواست کتبی مدیر آن در ایران بازگشایی کنند که چنین مسئله ای نه تنها با روح اینترنت در کشور مخالف است بلکه در عمل نیز ضربه شدیدی به رشد و توسعه سایتهای فارسی خواهد زد.
بخش دیگری از این آیین نامه تلاش جهت رخورد با موارد غیر مجاز در سایتهاست که این نیز به نوعی تکرار مکررات است و در حال حاضر چندین مرکز دیگر مانند قوه قضائیه، وزارت ارتباطات و کمیته تعیین مصادیق چنین کاری را انجام داده و معمولا ساده ترین و احیانا تنها راه ممکن یعنی فیلتر کردن سایتهای خاطی را انجام میدهند و به نظر نمی رسد که با تصویت این آیین نامه اتفاق خاصی در نحوه برخورد با سایتهای خاطی صورت گیرد. عملا در این آیین نامه هم همان شیوه مسدود کردن سایتها جهت سایتهای خاطی در نظر گرفته شده است .همچنین در این آیین نامه مصادیق فعالیتهای غیر مجاز مشخص شده است که این نیز قبلا توسط وزارت ارتباطات و در قوانین شرکتهای سرویس دهنده اینترنت و میزبانی داده ها مشخص شده بود و در این عرصه نیز آیین نامه حرف تازه ای ندارد جز آنکه مدعی دیگری را به فهرست مراکز تصمیم گیرنده بر اینترنت می افزاید.
در بعد اجرا باید دید که چگونه مجری این آیین نامه میتواند هزارات سایتی که در خارج از کشور ثبت و میزبانی شده و فعالیت آنها نیز نیازی به مجوز کتبی مقامی در ایران نداشته و ندارد را علاقمند به ثبت رسمی و کسب مجوز لازم کند.در حال حاضر و براساس آمار سایت رسمی ثبت کننده دامنه های ایران (nic.ir ) بیش از چهل هزار دامنه با پسوندهای مرتبط با ایران (.ir) به ثبت رسیده است. همچنین براساس گزارش سایت webhosting.info نیز بیش از شصت هزار سایت در شرکتهای میزبانی وب ایرانی به ثبت رسیده و فعالیت می کنند و البته به این تعداد باید هزاران سایت فارسی دیگر را نیز افزود که بنا به دلایلی همچون ترس از تحریم و عدم ذکر ایران در مشخصات سایت،استفاده از سرورهای اختصاصی و سایتهای فارسی مدیریت شده توسط ایرانیان مقیم خارج از کشور در آمار فوق ذکر نشده است .به عبارت دیگر بیش از صد و پنجاه هزار سایت فارسی یا ایرانی در حال حاضر فعال هستند و همچنین بیش از یک و نیم میلیون وبلاگ نیز در سرویسهای وبلاگ فارسی به ثبت رسیده است که چنین آماری میتوان حجم عملیات اجرایی این آیین نامه را نشان دهند.
در نظر باید داشت ک در مواردی همچون وبلاگها عملا ثبت رسمی و تایید مشخصات نویسنده کاری دشوار و به نوعی غیر ممکن است و قابل تصور نیست که افراد برای مثلا نوشتن خاطرات روزانه خود به صورت آنلاین نیاز به مراجعه حضوری به وزراتخانه یا اداره دیگری داشته باشند تا پس از احراز هویت و کسب مجوز اقدام به وبلاگ نویسی کنند و باید گفت اجرای چنین قانونی (البته اگر قابل اجرا باشد )به معنای مرگ وبلاگ فارسی خواهد بود.
اگر منظور از تدوین چنین قانونی نظارت بر سایتهای خبری بوده است قاعدتا آیین نامه به شکل بهتر و روشنتری میتوانست تدوین شود و بطور مثال همانطور که در حاضر نیز اجرا میشود روزنامه و نشریات تنها مجاز به نشر اخبار از سایتهای خبری با شناسنامه و دارای مجوز باشند که این خود یک پاداش برای سایتهای خبری با شناسنامه و یک روش بهتر برای کنترل مطالب و برخورد با مسائل و مشکلات مطالب منتشر شده در سایتهای خبری است.
به نظر نمیرسد که در تدوین این آیین نامه به نظرات کارشناسان و فعالان وب فارسی چندان توجهی شده باشد و همانطور که اشاره شد در این آیین نامه حرف تازه ای گفته نشده و یا راه حل مناسبی پیش بینی نشده است جز آنکه وزرات ارشاد نیز به جمع متولیان دیگر اینترنت ایرانی اضافه شود.
منبع : وبلاگ نويسنده
