نام نویسنده: پرويز ناصری
بزرگراه فناوری – بحث در مورد صادرات نرم‌افزار، در محافل نرم‌افزاري ايران از سال 1376 شروع شد. در آن تاريخ آهسته‌آهسته اخبار مربوط به توفيق هندي‌ها در جذب كار از كشورهاي خارجي (به‌خصوص آمريكا) به گوش مي‌رسيد.
هراس ناشي از فرارسيدن سال 2000 ميلادي و نگراني از اينكه مبادا رايانه‌ها در تاريخ مزبور با مشكل روبه‌رو شده و در نتيجه در ميليون‌ها فعاليتي كه آن زمان به‌صورت خودكار انجام مي‌شدند، اخلال ايجاد شود، تب‌وتاب فراواني را ايجاد كرده بود. در اثر اين تب‌وتاب، همه سازمان‌هاي بزرگ كه برنامه‌هاي كاربردي خود را اغلب به زبان COBOL و در محيط رايانه‌هاي بزرگ اجرا می‌کردند، با شتاب فراوان در صدد اصلاح تاريخ و موارد مربوط به آن در برنامه‌هاي خود برآمدند. كمبود نيروي انساني مسلط به COBOL و تكراري و ساده اما در عين حال طولاني و خسته‌كننده بودن اين كار، اين شركت‌ها را واداشت تا ابتدا از نيروي كار هندي در پروژه‌هاي خود استفاده كنند و سپس كار را كلا به آن‌ها واگذار کنند. اين امر باعث مشهور شدن هندي‌ها در امر صادرات نرم‌افزار در آن زمان شد.
سال‌هاي 1376 و 1377 سال‌هاي همكاري انجمن شركت‌هاي انفورماتيك ايران و شوراي عالي انفورماتيك در خصوص صادرات نرم‌افزار بود و نتيجه اين همكاري تاسيس شركت ثناراي با ماموريتي ويژه در خصوص صادرات نرم‌افزاري بود. اين سال را مي‌توان سال آغاز مرحله اول حركت كشور به سمت تحقق صادرات نرم‌افزاري در نظر گرفت.
از سال 1377 تا به امروز اتفاقات زيادي در حوزه صادرات نرم‌افزاري رخ داده كه در زير به بيان برخي از آن‌ها مي‌پردازيم:
1-مطالعات مختلفي در ارتباط با صادرات نرم‌افزار صورت گرفت كه نتايج آن‌ها مبناي برداشتن گام‌هاي عملي در اين حوزه بود.
2-حضور پيوسته و آبرومند ايران در مهم‌ترين نمايشگاه‌هاي منطقه و جهان باعث شد تا ديد مثبت‌تري نسبت به توان علمي نرم‌افزاري ايران ايجاد شود.
3-موفقيت چند شركت نرم‌افزاري در خصوص صادرات نرم‌افزاري در شرايط موجود و تحت تحريم شديد اقتصادي آمريكا (و حتي كسب عنوان صادركننده نمونه توسط برخي از آن‌ها) نشان داد كه صادرات نرم‌افزار امري است ممكن و شدني.
4-رونق و ركودهاي پياپي كه اگرچه در هر صنعت و اقتصادي امري طبيعي محسوب مي‌شوند، اما در ايران از شدت بيشتري برخوردار هستند، نشان دادند كه شركت‌هاي نرم‌افزاري نمي‌توانند تنها به بازار داخلي اتكا داشته باشند.
مهم‌ترين ويژگي‌هاي اين دوره هفت ساله (از 1377 لغايت 1384) را مي‌توان موارد زير دانست:
1-توجه اندك دولت به امر صادرات نرم‌افزار. اگرچه دولت همواره در جهت توسعه صادرات خدمات فني و مهندسي گام برمي‌داشت، اما از اهميت فوق‌العاده نرم‌افزار و تاثيري كه رشد صادرات آن مي‌تواند بر كل اقتصاد بگذارد ، غافل بود. در نتيجه، در اين دوره تنها حمايت‌هاي جدي به‌عمل آمده از صادرات نرم‌افزار، ابتدا توسط شوراي عالي انفورماتيك كشور و سپس با ابعاد، دامنه و تداوم بيشتري توسط مركز صنايع نوين صورت گرفت.
2-كشور فاقد چشم‌انداز ملي، استراتژي مناسب و در نتيجه برنامه منسجم براي توسعه صادرات نرم‌افزار بود.
3-به‌دليل رونق نسبي بازار داخلي كه در اوايل دهه هشتاد شمسي با تصويب طرح تكفا به اوج خود رسيد، به‌جز در موارد استثنا بخش خصوصي توجه خاصي به صادرات نرم‌افزار نداشت.
4-عدم وجود تجربه و الگوي موفق داخلي در حوزه صادرات نرم‌افزار و تفاوت فاحش ايران با ساير كشورها، امر برنامه‌ريزي براي صادرات را بسيار دشوار می‌کرد.
اما ركود جدي و به نسبت شديدي كه از سال 1384 تاكنون بر صنايع فناوری اطلاعات و به‌خصوص صنعت نرم‌افزار ايران حاكم شده از يك طرف و نگاه متفاوت مديران دولت جديد نسبت به مسايل اقتصادي از جمله صادرات نرم‌افزار، فصل جديدي را در تاريخ تلاش‌هاي ايان براي دست‌يابي به سهمي از بازار جهاني نرم‌افزار گشوده است. مهم‌ترين ويژگي‌ها و علامت‌هاي آغاز اين دوره (كه آن را مي‌توان مرحله دوم حركت به سمت صادرات نرم‌افزار ناميد) را مي‌توان موارد زير دانست:
1-توجه بيشتر شركت‌هاي نرم‌افزاري ايراني به بازارهاي خارج كه نمود آن را مي‌توان در تشكيل كنسرسيوم افغانستان و عضويت تعداد قابل توجهي از شركت‌ها در آن دانست.
2-توجه بيشتر مسؤولان و متوليان حوزه فناوری اطلاعات به صادرات نرم‌افزار كه (البته به‌جز مركز صنايع نوين) هنوز منجر به اقدام عملي خاصي نشده است.
3-وجود داشتن نمونه‌ها و الگوهاي موفق داخلي كه مي‌توان با تكيه بر آن‌ها اقدام به برنامه‌ريزي کرد.
4-اقدام عملي مركز صنايع نوين با همكاري شركت ثناراي در ارتباط با تدوين استراتژي صادرات نرم‌افزار و مشخص كردن چشم‌انداز ملي در اين حوزه
5-هم‌آهنگي نسبي بين مسؤولان مختلف در ارتباط با تنظيم اقدامات در حول برنامه در دست تدوين
به‌نظر مي‌رسد در دوره دوم حركت به سمت صادرات نرم‌افزار كه احتمالا چهار تا پنج سال طول خواهد کشید، بتوان به نتايجي ملموس و قابل توجه در خصوص صادرات نرم‌افزار دست يافت.
در خصوص اين مرحله و برنامه‌هاي آن در آينده بيشتر سخن خواهم گفت
