نام نویسنده: شهرام شريف
دنیای اقتصاد – پايان اجلاس جامعه اطلاعاتى در تونس بار ديگر توجه به موضوعات مرتبط با توسعه تكنولوژى اطلاعات و ارتباط را در كشورهاى مختلف و عرصه بين‌المللى پررنگ‌تر كرده است.
اين اجلاس كه از آن به عنوان شاخص‌ترين و هم‌ترين رويداد ارتباطى قرن نام برده مى‌شود در طى دو سال توانست جنبش كم و بيش يكپارچه‌اى را در سطح جهان و به خصوص در ميان كشورهاى در حال توسعه ايجاد كند.
كوفى‌عنان دبيركل سازمان ملل كه بيشتر از هر دبيركل ديگرى اهميت نقش تكنولوژى‌هاى ارتباطى و اطلاعاتى را در توسعه كشورها، به خصوص كشورهاى فقير يا در حال توسعه، درك كرده طى دو سال اخير بارها تمركز سازمان تحت امر خود را روى موضوع بهره‌گيرى از آى‌سى‌تى به خصوص در كشورهاى فقير قرار داده و اين اجلاس را نيز با هدف كاهش شكاف ديجيتالى بين كشورهاى فقير و غنى سازماندهى كرده بود.
با اين حال حرف و فكر اوليه اجلاس جمعه اطلاعاتى خيلى زود از اهداف نخستين خود فراتر رفت و به دليل قابليت فراگيرى كه اين اجلاس و نتايج حاصل از آن مى‌توانست براى كشورها، سازمان‌هاى غير دولتى، بخش خصوصى و جامعه مدنى ايجاد كند، عملا WSIS به نوعى راهبرى بخش‌هاى مختلف آى‌سى‌تى را در افزايش شاخص‌هاى توسعه در كشورها برعهده گرفت.
اجلاس WSIS در قالب كاملا بوروكراتيك سازمان ملل به شكلى طراحى شده بود تا مانند اجلاس هزاره در نهايت با قراردادن شاخص‌هايى از كشورهاى مختلف درخواست شود تا زمان معينى گزارش دستيابى به اين شاخص‌ها را به جهان ارايه كنند.
اما به دليل آن كه برخى شاخص‌هاى ملموس در حوزه‌هاى مومى مثل اقتصاد با شاخص‌هاى ICT تفاوت‌هاى ماهوى دارد عملا نمى‌توان براى تمام كشورهاى جهان يك نسخه واحد پيچيد. به همين جهت اعلاميه اصول جامعه اطلاعاتى كه در اجلاس ژنو (2003) به تصويب رسيد شامل يكسرى توصيه‌ها و پيشنهادهاى كلى توسعه ICT بود كه حتى در اجلاس تونس نيز به راهكارهاى ملموس‌تر و دم‌دست‌تر ترجمه نشد اما براى پيگيرى همان شاخص‌ها و معيارهاى اوليه مكانيزم‌هاى پيگيرى در نظر گرفته شد تا خروجى‌هاى كشورها به تونس محدود نشود.
اما طى دو سال اخير تعميق در شكاف ديجيتالى بين كشورها به موضوع تبعيض در دسترسى به ابزارهاى ICT منجر شد و در مهم‌ترين توافق بين‌المللى موضوع حاكميت بر اينترنت به عنوان شاخص‌ترين موضوع اجلاس WSIS مطرح شد.
حاكميت بى‌چون و چراى نهادهاى آمريكايى بر ابزارهايى چون اينترنت عملا بسيارى از كشورها را براى دستيابى به روش‌هاى مشاركت جويانه بين‌المللى به تفاهم رساند. در اين زمينه مقامات آمريكايى كه دو سال قبل زمزمه‌هاى تغيير راهبرى اينترنت را ناديده گرفته بودند طى دو سال مجبور به تغيير در سياست‌هاى خود در اين زمينه شدند و در نهايت توانستند با تلفيقى از كار سياسى و ديپلماتيك ،جهان را براى ادامه راهبرى اينترنت به شكل فعلى قانع كنند.
در اين ميان اشتباهاتى كه برخى كشورهاى منتقد در مسير تغيير راهبرى انتخاب كردند به اين موضوع كمك كرد كه آمريكايى‌ها به‌رغم از دست دادن حاميان اروپايى‌شان بتوانند به موفقيت برسند. با اين همه اين موفقيت ابتدايى به اعتقاد بسيارى از كارشناسان و صاحبنظران چندان پايدار نخواهد بود و ايالات متحده در مسير پيش روى توسعه اينترنت و حتى ديگر منابع ICT نمى‌تواند كشورهاى ديگر جهان را ناديده بگيرد.
اجلاس آيكان (سازمان مسوول دامنه‌ها و اعداد اينترنتى) كه اواخر اين هفته در ونكوور كانادا برگزار مى‌شود فرصت متقابلى است كه جهان روى روش‌ها و راه‌هاى جديدى كه حاكمان فعلى اينترنت براى تامين نظرات اصلاح‌جويانه انجام مى‌دهند، قضاوت كن. موضوع جامعه اطلاعاتى براى كشور ما نيز يك اولويت اساسى در توسعه ICT به شمار مى‌رفت و طى دو سال گذشته عملا تلاش‌هاى مختلفى براى حركت در اين مسير انتخاب شده است.
هر چند برخى مفاد سخنرانى نماينده ايران (وزير ارتباطات) در اين اجلاس با نتايج به دست آمده در مذاكرات (در زمينه حاكميت اينترنت) همخوان نبود ولى به نظر مى‌رسيد كه ايران طى دو سال گذشته توانسته بود در متن مذاكرات WSIS نقش فعالى را بازى كند و حتى برخى شكل‌هاى پيگيرى از سوى ايران در سند نهايى تزريق و به تصويب رسيد. جامعه اطلاعاتى نه با ژنو آغاز شد و نه با تونس به پايان رسيد، موضوع بهره‌گيرى از ICT امروزه به يك اولويت توسعه‌اى تبديل شده، اولويتى كه ICT را از سطح يك «ابزار» ساده به يك «اجبار» جهانى تبديل كرده است.
در جهان ديجيتالى امروز كشورهايى كه به اين ابزار تسلط و دسترسى بيشترى دارند، هم سطح زندگى شهروندانشان را ارتقا داده‌اند و هم در مراودات بين‌المللى با قدرت پا پيش مى‌گذارند.
