نام نویسنده: سيد مهدى نظرى
رامسرآنلاین – اين مقاله پاسخى است به:
+ مشاغلى كه به همراه فناورى ارتباطات و اطلاعات به وجود مى آيند، داراى چه خصوصياتى هستند؟ + اين مشاغل، نسبت به مشاغل عصر صنعت چه تفاوتهايى دارند؟
+ تهديدها و فرصت هاى ICT از لحاظ مشاغل كدامند؟
+ به عبارت ديگر آيا ICT بى كارى مى آورد يا بى كارى را از ميان مى برد؟
پس از بررسى ويژگيهاى مشاغل عصرICT عملكرد دو شركت موفق(آلمانى و سنگاپورى) در عرصة ICT بررسى مى شوند و در انتها به بررسى اين وضعيت در ايران مى پردازيم. ابتدا به ذكر ده ويژگى ساختارى اشتغال در عصر ICT مى پردازيم:
• نخستين ويژگى ساختارى اشتغال در عصر حاضر،
دانش محورى و كاربرد محورى اشتغال است در حالى كه اشتغال در عصر گذشته ( كه البته در برخى از كشورهاى در حال توسعه و كمتر توسعه يافته زمان حال است) توليد محور و توزيع حور يعنى مبتنى بر توليد انبوه و توزيع انبوه بود. توضيح اين كاربرد محورى اشتغال هاى امروزه به معناى آن است كه فرآورده، يعنى خدمات عرضه شده، آنقدر انعطاف پذيراند كه در نزد كاربر، نوع كاربرى آن ها تعيين مى شود. •
دومين ويژگى ساختارى اشتغال هاى كنونى، بومى زدايى شدن يعنى جهانى شدن اشتغال است در حالى كه پيش از آن صنعتى عمدتاً محلى و بومى و ملى بودند. • سومين ويژگى طبقه زدايى اشتغال در عصر كنونى است به اين معنا كه در صنايع سنتى، حداقل دو طبقه يا دو قشر در هر كارخانه اى مشاهده مى شود: يكى كارگران به اصطلاح يقه آبى و ديگرى مهندسان، كارمندان دفترى و مديران كه در اصطلاح به آنها كارگران يقه سفيد اطلاق مى شد، اما اكنون در تمامى مشاغل ICT،اگر هم از كارگران گفت و گوست، منظور، كارگران يقه سفيد، است و بس. •
چهارمين ويژگى اشتغال هاى كنونى، ناپايدارى مشاغل است. در گذشته، هر شاغلى به طور عمده شغلى مادام العمر داشت، اما ديگر چنين نيست. جوانانى كه اكنون رشته اى را مى آموزند، به خاطر همين ناپايدارى مشاغل، در طول عمر خود، به طور متوسط، سه تا چهار تا شغل، عوض مى كنند و اين به لحاظ دمدمى مزاج بودن ايشان نيست بلكه به لحاظ دگرگونى سريع در ساختار مشاغل به خاطر تغييرات زودگذر بازار و فناورى هاست كه خود نمونه اى از تهديدات اشتغال در عصر حاضر است. •
پنجمين ويژگى مشاغل امروزه، شايسته سالارى است. يعنى ملاك براى استخدام، شايستگى فرد است نه روابط خانوادگى، عشيره اى، حزبى و توصيه اي. •
ششمين ويژگى ساختارى مشاغل مربوط به ICT، به علل فوق، يادگيرى و علاقه فردى براى آن و داشتن انگيزه هاى شخصى(خود انگيختگى) براى آموزش مستمر است در صورتى كه در گذشته، آموزش ها، در مقطعى معين، تمام مى شدند و شخصِ فارغ التحصيل آمادة احراز شغلى مى شد كه در حين اشتغال ديگر نيازى چندان به بازآموزى يا دگرآموزى نداشت. •
هفتمين ويژگى اشتغال در حال حاضر، كار در خانه يا در محيط هاى كوچك است در حالى كه پيش از اين اشتغال، به شكل دسته جمعى، انبوه و در فضاهايى متراكم و با چگالى انسانى بالا و شديداً متمركز سازماندهى مى شد. •
هشتمين ويژگى اشتغال هاى كنونى، بازاريابى شبكه اى نيروى كار است كه توسط NGOها يا سازمان هاى غيردولتى براى شركت هاى ديگر انجام مى شود، آن هم در سطحى جهانى و حال آن كه در گذشته، اين كار ، توسط يك واحد متمركز در كارخانه يا در همان شركت استخدام كننده، صورت مى گرفت. •
نهمين ويژگى اشتغال، در زمان ما، اهميت پيدا كردن منابع نيروى انسانى (و نه فقط نيروى انسانى)، به عنوان عالى ترين عامل و ذى قيمت ترين ارزش در صورتى كه در گذشته، نيروى انسانى، يا نيروى كار، زايده اى تحت ماشين و حاشيه اى از متن (يعنى ساز و كار ماشينى) بود. •
دهمين ويژگى اشتغال در اين عصر، كم رنگ شدن نقش حمايت گرايانة دولت، سنديكاهاى كارگرى، احزاب كارگرى و حتى سنديكاهاى كارفرمايان است. به جاى تمامى اين تشكل هاى حمايت گرايانه، فرد با تمام نيروهاى فردى خود به علاوة گروه هاى فشار مردمى و جامعة مدنى قرار گرفته است كه از تشكل افراد آزاد و آحاد مردم با علائق خاص و گروه بندى هاى مشخص شكل مى گيرند. اين ويژگى ها و ويژگى هاى ديگر كه ذكر تمامى آنها از حوصلة اين مقاله خارج است، باعث شده اند كه اشتغال در عصر ICTبه كار كردن، مفهومى انسانى تر، اخلاقى تر و لذت بخش تر از آنچه در گذشته تحت اين عنان مطرح بود، بدهد.
با اين وجود، اين مفهوم جديد از اشتغال، با ترس ها، تهديدها و ضعف هايى نيز همراه است كه رفع آنها، وظيفة تاريخى مقررات گذاران بازار كار و كار آفرينان است. تفاوت هاى ساختارى شركت هاى ICTاز لحاظ اشتغال: شركت هاى ICTاز لحاظ اشتغال به 6 گروه تقسيم مى شوند: 1) شركت هاى بهره بردارى مخابرات. 2) شركت هاى سازندة نرم افزارهاى ICT 3) شركت هاى فراهم آور خدمات اينترنتى اعم از ISP ها و كانون هاى تبليغاتى روى اينترنت. 4) شركت هاى سازندة سخت افزار ICT. 5) شركت هاى توزيع كنندة نرم افزارها و سخت افزارهاى ICT. 6) شركت هاى پيمانكارى(OutSourcing) در زمينه هاى تحليلگرى، نرم افزار نويسى، تدوين محتوا، راهكاريابى،سازماندهى اطلاعات و مشاوره براى بر خط سازى شركت هاى بدون خط. بديهى است كه تنوع بيش از اندازة مشاغل ICT، ترس از بيكارى يا افزايش بيكارى را از ميان مى برد. نا گفته نماند كه: تفاوت هاى ساختارى اين 6 نوع شركت، عبارتند از متفاوت بودن از لحاظ ساختار هزينه و درآمد و در نتيجه: در سهم هر يك در توليد ناخالص داخلى(GDP) يا ارزش افزوده اى توليد مى كنند. در مورد وضعيت بازار كار موارد زير قابل پيش بينى هستند: >> تنوع بيش از اندازة مشاغل عصر ICT ترس از بيكارى يا افزايش بيكارى را از ميان مى برد. >> در مشاغل عصرICTدر قبال زحمت فراوان يقينا پول فروانى هم عايد افراد مى شود. >> مشاغل عصرICT دو ويژگى متضاد را در دل خود جاى خواهند داد: مشاغلى بسيار سخت و در عين حال بسيار زيبا و دوست داشتني. >> بر چيده شدن اساس و ساز و كار مدرك گرايي. >> بى ارزش شدن معدل دانشگاهى در استخدامهاى دولتى و غير دولتي.
در ادامه: مى خواهيم راهبردهاى بهترين عملكرد را، از طريق نشان دادن اينكه چگونه مؤسسات پژوهشى و فناورى پيشرو به طور موفّقيت آميزى نقش خود را در قبال سيستمهاى نوآورى ملى ميتوانند ايفا كنند ، به تصوير بكشيم. مطالعات مربوط به مؤسسات پژوهشى و فنّاورى نشان مى دهد كه بسيارى از آنها فاقد تناسب و سازگارى با صنعت اند. در اينجا عملكرد دو مورد از موفق ترين مؤسسا پژوهشى و فنّاورى در دو كشور آلمان و سنگاپور تحليل مى شوند. ادامه اين مقاله را در ادرس زير بخوانيد:
http://ramsaronline.com/edu_it/articles/showarticle.asp?id=3&loc=123
