نگاه حسرت‌بار استارتاپهای ایرانی به رقبای ترک

درحالی که استارتاپها و کسب و کارهای اینترنتی در ایران هر روز با مانع و مجوز جدیدی در راه توسعه خود مواجه می‌شوند، استارتاپهای کشورهای همسایه خصوصا ترکیه، یک‌به‌یک در حال جذب سرمایه‌های کلان دلاری و توسعه کسب‌و‌کارهای خود هستد. همزمان با ناکامی استارتاپهای ایرانی در تبدیل شدن به یک یونیکورن، تنها میزان سرمایه‌ای که استارتاپ ترک «گتیر» در سال جاری جذب کرده، بیش از یک میلیارد دلار (معادل ارزش یک یونیکورن) است.

پیشتازی «گتیر» و «ترندیول»

طبق اعلام بلومبرگ، با احتساب ۱۵۰ میلیون دلار اخیری که استارتاپ ترکیه‌ای گتیر جذب کرده است، مجموعه سرمایه جذب شده این استارتاپ در سال جاری به یک میلیارد و ۱۰۰ میلیون دلار رسید. این استارتاپ در جدیدترین گام توسعه‌ای خود قرار است کشور پرتغال را به حوزه‌های سرویس دهی کسب و کار خود اضافه کند و در گام‌های بعدی حضور در کشورهای آمریکای شمالی را در برنامه دارد. چنین پیشرفتی در حالی اتفاق افتاده است که تنها ۵ سال از عمر این استارتاپ می‌گذرد و طبق آخرین ارزش گذاری انجام شده، ارزش این استارتاپ ۷ و نیم میلیارد دلار برآورده شده است.

به گزارش دیلی صباح، نازیم سالور، بنیانگذار و مدیر عامل استارتاپ گتیر در توییتر از آغاز سرویس‌دهی کسب‌و‌کارش در لیسبون پرتغال خبر داد. با این حساب پرتغال هشتمین کشوری است که گتیر سرویس‌دهی خارجی خود را در آنها عملیاتی می‌کند. سالور معتقد است سرویس‌دهی این استارتاپ در ماه نوامبر به آمریکا خواهد رسید.

با وجود رقبای قدرتمندی مانند استارتاپ آمریکایی اینستاکارت، Amazon-backed Deliveroo و goPuff، این استارپ تحویل فوری بسته‌های خرید سوپرمارکتی، برای تحویل بسته‌ در بازه زمانی سی دقیقه تا دو ساعت برنامه ریزی کرده است و قصد دارد به مرور از بازار کشورهای خارجی نیز سهم بازار کسب کند.

ارزش ترندیول، دیگر کسب و کار اینترنتی ترکیه، پس از جذب سرمایه یک و نیم میلیارد دلاری اخیر در ماه آگوست، به ۱۶ و نیم میلیارد دلار رسیده و به اولین دکاکورن (DecaCorn) کشور ترکیه تبدیل شده است. دکاکورن ها، استارتاپهایی هستند که ارزش آنها به بیش از ۱۰ میلیارد دلار برسد.

تنها ۵ درصد از یونیکورن‌های موجود در جهان توانسته‌اند ارزش خود را افزایش داده و به یک دکاکورن تبدیل شوند. ترندیول که در سال ۲۰۱۰ تاسیس شده، اکنون بزرگترین پلتفرم حوزه تجارت الکترونیک ترکیه لقب گرفته و روزانه به بیش از ۳۰ میلیون خریدار سرویس دهی می‌کند. تعداد بسته‌هایی که این پلتفرم روزانه برای کاربران ارسال می‌کند بیش از یک میلیون بسته در روز است.

دیوار بلند مجوز و تحریم مقابل استارتاپهای ایرانی

اما در کشورمان با وجود آنکه چندین استارتاپ بزرگ، گام‌های خوبی در سالهای ابتدایی فعالیت خود برداشتند، اما به دلیل محدودیت در تعاملات بین‌المللی، فراهم نبودن امکان ورود سرمایه‌گذاران خارجی و مانع تراشی‌های هر روزه، هنوز حتی یک یونکیورن (استارتاپی با ارزش بیش از یک میلیارد دلار) نیز در کشور به ثبت نرسیده است. استارتاپهایی مانند دیجی کالا، تپسی و اسنپ از جمله استارتاپهای بزرگ ایرانی هستند که با وجود پتانسیل بالا برای رشد و توسعه خدمات، نتوانسته‌اند به بازارهای خارجی راه پیدا کنند.

حالا دیجی کالا، بزرگترین پلتفرم تجارت الکترونیک ایران، با وجود توسعه‌های خوبی که طی سالهای اخیر انجام داده، هنوز نتوانسته به عنوان یک کسب و کار میلیارد دلاری در جهان معرفی شود. این درحالی است که عمر دیجی کالا حدود ۱۵ سال و سه برابر سن استارتاپی مانند «گیتر» در کشور ترکیه است و حتی نتوانسته سرویس‌دهی خود را به کشورهای اطراف تسری دهد. این پلتفرم حالا در داخل کشور نیز با چالش‌های متفاوتی دست و پنجه نرم می‌کند. ممنوعیت در فروش مکمل‌های دارویی، یکی از جدیدترین مشکلات این کسب و کارهای اینترنتی است که دلیل اصلی آن، مانع تراشی‌های نهادهای مسئول و انحصارگرایی آنهاست.

گذشته از تمام این مشکلات، موانع موجود در راه ورود استارتاپهای ایرانی به بورس را می توان یکی از مهم‌ترین موانع رشد و توسعه آنها به حساب آورد. به دلیل متفاوت بودن ساختار مالی شرکت‌های استارتاپی و نوآور با شرکت‌های سنتی، ورود این شرکت‌ها چندین بار به تعویق افتاده و علیرغم قول‌های متعددی که برای تسریع در این امر داشته شده، هیچ پیشرفتی حاصل نشده است.

از آنجا که استارتاپهای بزرگ ایرانی به بلوغ نسبی رسیده و برای اجرای طرح‌های جدید توسعه‌ای خود سرمایه‌های کلانی نیاز دارند، سرمایه گذاری‌های معمول داخلی جوابگوی نیاز این کسب و کارها نیست. در نتیجه برای تامین سرمایه لازم یا باید مسیر ورود این استارتاپها به بازار سرمایه باز شود که علاوه بر جذب سرمایه قابل توجه، سرمایه‌های سرمایه گذاران یپشین نیز آزاد شود و یا باید موانع ورود سرمایه گذاران خارجی به کشور رفع شود. با توجه به آنکه با چشم انداز سیاسی موجود، فعلا امید چندانی به گشایش در بحث سرمایه گذاری خارجی نیست، ورود به بورس می‌تواند آخرین امید استارتاپهای ایرانی برای تحول باشد.