تجربه اندونزی در توسعه تجارت الکترونیک

در یک روستای دورافتاده در شهر بورنئو، فاطیما به این فکر می‌کند که در مراسم ازدواج دخترخاله‌اش چه کفشی بپوشد. رسیدن به نزدیک‌ترین بازارچه، با قایق چوبی یک ساعت زمان می برد. ولی طی چند سال گذشته با متداول شدن موبایل، این خرید‌ها برای مردم روستای فاطیما بسیار آسان‌تر شده است. وی هر روز در اپلیکیشن Shopee- پلتفرم بزرگ خرید اینترنتی- می‌چرخد، اپلیکیشنی که فاطیما و 130 میلیون کاربر اندونزیایی دیگر را به فروشنده‌های متعدد در کشورهای مختلف وصل کرده است. به لطف این برنامه، مردم دورافتاده ترین مناطق اندونزی نیز لذت خرید اینترنتی و تحویل سفارش دم در منزل خود را تجربه می‌کنند، تجربه‌ای که برای آنها جادویی محسوب می‌شود.

اندوزی متشکل از 13 هزار جزیره مستقل است که دسترسی آنها به یکدیگر کار چندان راحتی نیست و همچنین تنوع زبانی گسترده‌ای دارند. پلتفرم Shopee برای ارسال سفارشات به درب خانه مشتریان، از شبکه‌های متعددی از مردم محلی کمک می‌گیرد که با یکدیگر آشنایی ندارند اما شرایط و ساکنین منطقه خود را به خوبی می‌شناسند.

تجارت الکترونیک در کشوری مانند اندونزی کمک می‌کند تا امکانات متنوع داخل شهرهای بزرگ در دسترس ساکنان مناطق دورافتاده قرار گیرد. مسیری که یک جفت کفش از کارخانه تا درب منزل فاطیما طی می‌کند، می‌تواند به خوبی تغییرات پر جمعیت‌ترین کشور مسلمان نشین جهان را نشان دهد. مجله اکنومیست تصمیم گرفته سفر این جفت کفش را از کارخانه تا دم در خانه فاطیما دنبال کند.

داستان از یک آرزو شروع شد. کفش‌هایی که فاطیما می‌خواست، 20 دلار قیمت داشت که خیلی بیشتر از توان مالی او بود. اما خیلی زود فاطیما نوتیفیکیشنی دریافت کرد که اعلام می‌کرد کفش‌های دلخواه او حراج شده و حالا با پرداخت تنها 12 دلار می‌تواند آنها را بخرد.

فاطیما از این فرصت استفاده کرد و کفش را سفارش داد. مکان تولید این کفش 1000 کیلومتر دورتر از محل زندگی فاطیما، خارج از شهر جاکارتا-پایتخت اندونزی- بود. این کفش‌ها را شرکت بومی اندونزیایی تولید می کرد که پاتریس نام دارد، یک کسب و کار خانوادگی که فروش آنلاین خود را در سال 2020 و حین شیوع پاندمی کرونا آغاز کرده است. صاحبان این کسب و کار یک زوج به نام ریکو و ماریا هستند که در طی سه سال توانستند 50 کارمند استخدام کرده و حالا در طول روز بیش از صدها و گاهی هزاران جفت کفش برای مشتریان ارسال می‌کنند.

ریکو می‌گوید در روزهای اول راه اندازی پاتریس، هیچ ایده‌ای درمورد فروش آنلاین نداشتند. اما حالا روی شبکه های اجتماعی تمرکز کرده‌اند و در این پلتفرم‌ها محصولات خود را به مشتریانشان معرفی می‌کنند. فضایی که به آنها امکان می دهد تا به سوالات مشتریانشان پاسخ داده، آنها را ترغیب به خرید کرده و در کل ارتباط نزدیک‌تری با آنها برقرار کنند.

بعد از ثبت سفارش فاطیما، آماده سازی آن سریع انجام شد اما ارسال سفارش قسمتی است که چالش اصلی وجود دارد و زمان بر است. طی یک دهه گذشته، زیرساخت‌های فیزیکی کشور اندوزی ارتقا زیادی پیدا کرده و دولت این کشور تقریبا 180 میلیارد دلار روی ساخت جاده‌ها، لنگرگاه‌ها و فرودگاه‌ها سرمایه گذاری کرده است. در این شرایط ارسال سفارشات آسان‌تر از گذشته شده اما پیچیدگی‌ها و چالش‌های مخصوص خود را دارد.

کفش‌های فاطیما سفر خود را آغاز کردند و ابتدا توسط یک خودروی ون به مرکزی در شهر بوگور منتقل شدند. بعد از آن با یک کامیون به یک پارکینگ عظیم خودرو در شهر دیپوک فرستاده شدند. در این مکان مرد جوانی مسئول دسته بندی سفارشات و بار زدن آنها در کانتینرهای بزرگ آبی رنگی است که قرار است با کامیون هر کدام به قسمت مختلفی از کشور انتقال پیدا کنند. راننده کامیون با شروع سفر خود، سخت ترین قسمت مسیر را ترافیک‌های وحشتناک جاکارتا می داند. در آخر کفش های فاطیما به فرودگاه حالیم جاکارتا رسیدند.

در اندونزی برای ارسال سفارشات اینترنتی و رسیدن محصول از نقطه A به نقطه B، چالش‌های متعددی وجود دارد و اکثر این مشکلات، در طول مسیر وجود دارند. آتش سوزی‌های وسیع جنگل های کالیمانتان، بخشی از شهر بورنئو که از خاک اندونزی محسوب می شود، باعث می شود حجم عظیمی از دود ایجاد شود و این پدیده برای خلبان‌ها چالش برانگیز است. کفش‌های فاطیما می‌بایست از طریق هواپیما با طی کردن مسیر 900 کیلومتری از جاکارتا به بانجارماش(جنوب کالیمانتان) برسد ودر شرایط جوی مملو از دود، نگرانی‌هایی برای فرود هواپیما وجود دارد زیرا دید خلبان تا حد زیادی کاسته می‌شود. 85 درصد سفارشات برنامه شاپی، از طریق کشتی ارسال می‌شوند معمولا چند روز زمان می‌برد اما کفش‌های فاطیما می‌بایست با هواپیما ارسال می‌شد که به دلیل وجود آتش سوزی‌های وسیع، چالش‌ بزرگی برای خلبان به وجود می‌آید.

یودهیانتو یکی از خلبان‌های سابق نیروی هوایی اندونزی است که در زمینه حمل هوایی بار به فرودگاه‌های نقاط دورافتاده، تجربه زیادی دارد. وی به نقاطی سفر کرده که هیچ اطلاعی از مسیر فرود و یا شرایط جوی آن منطقه نداشته و شاهد بوده  فرودگاهی که زمانی ساختاری متشکل از آهن و چوب داشته، چطور پیشرفت کرده و توسعه یافته و به یک بنای مدرن تبدیل شده است. با وجود این پیشرفت‌ها، چالش‌های زیادی همچنان در این منطقه وجود دارد که یکی از آنها جنگ میان ارتش اندونزی و شورشیان استقلال طلب است. سال گذشته، شورشیان یک خلبان را گروگان گرفته و هواپیمای او را آتش زدند و اینها تنها  قسمتی از مشکلات این کشور در حال توسعه است.

یودهیانتو در آخر به سلامت در جنوب کالیمانتان فرود می آید اما به دلیل آتش سوزی در یکی از جزایر آن منطقه، دود غلیظی در هوا پراکنده است. ببیشتر منطقه کالیمانتان از جنگل‌های متراکم تشکیل شده و رودخانه های زیادی وجود دارد که از بین شهرها و روستاهای مختلف عبور می‌کند. شاپی در سال 2021، یک مرکز توزیع در شهر بانجارس ایجاد کرده که به «شهر هزار رودخانه» شهرت دارد.در این مرکز ابتدا در کل یه شبانه روز، کمتر از 10 هزار بسته سفارشی ارسال می‌شد و این تعداد حالا به 60 هزار بسته در روز رسیده است، بسته‌هایی که کارگران آنها را از داخل کانتینرها تخلیه کرده و در خودروهای ون بار می‌زنند.

محمود فیضل، شهروند 23 ساله بانجارسی، راننده یکی از این ون‌ها است. سفر فیضل زیاد طولانی نیست. او معمولا بسته‌ها را از بانجارس با طی کردن مسیر 70 کیلومتری، به شهر دیگری می‌رساند. روز بعد که در واقع روز سوم این سفر است، کفش‌های فاطیما از پلی که با تازگی روی رودخانه‌ای ساخته شده عبور می‌کند. یکی از چالش‌های شاپی این است که به دلیل توسعه سریع زیرساخت‌ راه‌ها و جاده‌ها، نقشه راه‌های جدید باید دائما نظارت و به روز رسانی شود.

در طول شب در جاده‌ها هیچ نوری وجود نداشته و فضای ترسناک و وهم برنگیزی به وجود می‌آید. فیضل تعریف می‌کند که زمانی از منطقه‌ای عبور می‌کرده که مردم محلی معتقد بودند آنجا موجودات غیرارگانیک وجود دارد. در یک لحظه خودروی فیضل از حرکت می ایستد درحالیکه بنزین به اندازه کافی در باک وجود داشته، از نظر فنی سالم بوده و موتور آن روشن بوده است. فیضل در این لحظه تکه‌ای از کیک نیم خورده و تنقلات دیگر را روی بوته‌های آن منطقه قرار می‌دهد و زمزمه می‌کند:«پدربزرگ، کمی غذا بخور و مرا اذیت نکن». در کمال تعجب خودرو درست شده و دوباره حرکت می‌کند!

کفش‌های فاطیما بعد از یک ساعت و نیم به شهر کوچک مارابان می‌رسد. یکی از دوستان فیضل در این منطقه که جولیان نام دارد، این کفش‌ها را همراه با 27 بسته سفارشی دیگر تحویل گرفته و با موتورسیکلت به راه می‌افتد. جولیان آن منطقه و ساکنانش را به خوبی می‌شناسد. کمی بعد جولیان به رودخانه بزرگی می‌رسد و همراه با موتورسیکلت خود وارد یک قایق کوچک مخصوص حمل کالا می شود. خانه فاطیما آن طرف رودخانه است و کفش‌های وی بعد از سفری سه روزه به صاحبش می‌رسد.

فاطیما از خرید اینترنتی‌اش بسیار راضی است و این رضایت را با اعلام نظر خود در برنامه شاپی با دیگر کاربران به اشتراک می‌گذارد.

داستان کفش‌های فاطیما نشان می‌دهد که خریدهای اینترنتی، در سطح جهانی روندی موفقیت آمیز بوده است که البته چالش‌های مخصوص خود را نیز دارد. شاپی که یک فروشگاه بزرگ خرید آنلاین محسوب می‌شود، در کشورهای مختلف شعبه دارد و دفتر اصلی آن در سنگاپور است و بخشی از آن را شرکت بزرگ چینی Tencent خریداری کرده است.

اندونزی برای پیوستن به این روند جهانی کمی تاخیر داشت زیرا رئیس جمهور این کشور محافظه کار بوده و معتقد است باید کشور را به خصوص از سمت چین، محافظت کرد. در ماه اکتبر دولت اندونزی اپلیکیشن تیک تاک شاپ چینی- رقیب اصلی شاپی- را ممنوع کرد. همچنین فروش محصولات وارداتی زیر 100 دلار را در تمام آنلاین شاپ‌ها متوقف کرد زیرا معتقد است این کار به کسب و کارهای بومی مانند پاتریس امکان رشد بیشتری می‌دهد.

مردم روستای فاطیما بسیار خوشحال هستند که از طریق خرید اینترنتی به طیف وسیعی از محصولات متنوع دسترسی پیدا کرد‌ه‌اند. بسیاری، این گسترش تکنولوژی را غنیمت شمرده و به دنبال کشف راه‌های جدید برای درآمدزایی هستند. در همسایگی خانه فاطیما زنی زندگی می‌کند که ریزکی نام دارد و کراکر ماهی درست می‌کند. خانواده‌ وی قبلا از ماهی‌های خشک شده، اسنک‌های ترد درست می‌کردند و با قایق آنها به بازار محلی می‌رساندند. زمانی که پاندمی کرونا شیوع پیدا کرد و قرنطینه‌های خانگی وضع شد، ریزکی به دنبال راه جدیدی برای فروش کراکرهای خود می‌گشت و اپلیکیشن شاپی را برای این کار انتخاب کرد.

منبع:economist