کمک ربات‌ها به دانش‌آموزان کم‌توان
تکنولوژی هوش مصنوعی و یادگیری ماشینی به بهبود کیفیت زندگی کودکان کم‌توان کمک می‌کنند
ربات‌هایی را تصور کنید که به آموزش مهارت‌های اجتماعی به کودکان مبتلا به اوتیسم کمک می‌کنند و یا برای تجربه‌ای روان‌تر و تعاملی بهتر، نرم‌افزار ترجمه را در اختیار دانش‌آموزان ناشنوا قرار می‌دهند. حتی هوش‌مصنوعی را تصور کنید که با تجزیه و تحلیل داده‌ها به یاری افراد مبتلا به نارساخوانی می‌آید. هدف تمام این ابزارها، یافتن راه‌حلی بهتر برای شناسایی، آموزش و کمک به افراد کم‌توان است. طبق گزارش روزنامه نیویورک تایمز، ربات‌های اجتماعی که برای تعامل با انسان‌ها ساخته شده‌اند، می‌توانند در کنار آموزش مهارت‌های اجتماعی به افراد کم‌توان، به دانش‌آموزان توانا از جمله افرادی که مبتلا به اختلال نقص توجه، بیش‌فعالی، آسیب‌های شنوایی، سندرم داون و اوتیسم هستند، کمک کنند.
توجه به نیازهای کودکان اوتیسم به دلیل تعداد بالای آنها، بسیار ضروری است. طبق گفته مراکز کنترل و پیشگیری از بیماری، از هر ۵۴ کودک یک نفر مبتلا به اوتیسم تشخیص داده می‌شود. برایان اسکاسلاتی، استاد علوم کامپیوتر گفت: «دانش‌آموزان مبتلا به اوتیسم تمایل دارند به ربات‌ها به گونه‌ای پاسخ دهند که به آزمایشات پیشین ما و بسیاری از چیزهایی که امتحان کرده‌ایم، پاسخ نداده بودند. این اتفاق ممکن است به این دلیل باشد که ربات‌ها شبیه انسان‌هایی به نظر می‌رسند که قضاوت نمی‌کنند. بنابراین ربات‌ها در طرح‌های مختلفی از جمله یک پسر کوچک، یک ماشین علمی-تخیلی کلاسیک و یک آدم‌برفی خزدار ساخته شدند و نام‌های جذابی مانند کاسپار، نائو و زنو را به خود گرفتند». پروفسور اسکاسلاتی در تحقیقات اخیر خود، به مدت ۳۰ روز به کمک نمونه اولیه رباتی به نام جیبو، با ۱۲ کودک و مراقبان آنها کار کرد. این روبات شبیه به یک چراغ رومیزی کوچک بود که در همه جهات می‌چرخد. جیبو رفتار اجتماعی، مانند برقراری تماس چشمی و نحوه توجه را مدل‌سازی کرد و در طول شش بازی تعاملی که روی صفحه نمایش انجام می‌شد، بازخوردها را ثبت کرد. پروفسور اسکاسلاتی گفت: «تنها وظیفه ربات‌ها تنظیم سختی بازی بر اساس عملکرد کودک بود. در نتیجه قرار نیست که ربات‌ها جایگزین معلم یا مراقب شوند. ما هرگز نمی‌خواهیم بچه‌ها را تشویق کنیم که فقط به فناوری واکنش نشان دهند، چرا که هیچ سودی برای آنها ندارد. ما می‌خواهیم امکان تعامل با مردم به شیوه‌ای اساسی‌تر را به آنها بدهیم».
گرچه تحقیقات نشان می‌دهند که ربات‌ها به بهبود مهارت‌های آموزشی و اجتماعی کمک می‌کنند، اما مطالعات بسیار بیشتری برای کشف چگونگی ایجاد این تغییرات در دنیای واقعی مورد نیاز است. دانیل کواچ، رئیس شورای کودکان استثنایی گفت که مشتاقانه منتظر خواهد بود تا ببیند تحقیقات بیشتر چه چیزی را اثبات می‌کنند. در واقع بسیاری از آموزش‌های مهارت‌های اجتماعی دانش‌آموزان مبتلا به اوتیسم شامل خواندن حالات چهره، خواندن زبان بدن و درک نشانه‌های اجتماعی دیگران است. سوالی که مطرح می‌شود این است که آیا یک ربات می‌تواند چیزهایی را که ما از انسان‌ها یاد می‌گیریم، تقلید کند؟
در حالی که ربات‌های اجتماعی اغلب در مطالعات تحقیقاتی استفاده می‌شوند، اما بازار نوپایی هم در این صنعت وجود دارد که هدف آن کلاس‌های درس و افراد است. برای مثال، LuxAI، یک شرکت مستقر در لوکزامبورگ از اوایل سال ۲۰۲۱ ربات QTRobot را که با ظاهری دوستانه برای کودکان مبتلا به اوتیسم طراحی شده است، به والدین می‌فروشد. این روبات در حال حاضر تنها به زبان‌های انگلیسی و فرانسوی کار می‌کند. آیدا نظری، یکی از بنیانگذاران LuxAI، گفت: «کودکان مبتلا به اوتیسم، بسته به سن و سطح حمایت مورد نیازشان، روزانه بین ۱۰ دقیقه تا یک ساعت با ربات تعامل دارند». او افزود که این شرکت چند صد QTRobot را به خانواده‌هایی در ایالات متحده فروخته است. اما بد نیست بدانید که یک ربات اجتماعی در این مرحله بسیار گران است و خرید QTRobot، مبلغ ۲۰۰۰ دلار به اضافه ۱۲۹ دلار اشتراک نرم‌افزار ماهانه که شامل خدمات پشتیبانی می‌شود، هزینه دارد.
ریچل ریچی اولین کسی بود که در کانادا QTRobot سفارش داد و آن را در فوریه ۲۰۲۱ دریافت کرد. پسر ۱۰ ساله او، کادن، در ۳ سالگی به اوتیسم مبتلا شد. کادن و والدینش به همراه درمانگر از تبلت‌ها برای انجام بازی‌هایی با هدف تقویت مهارت‌های اجتماعی آموزشی مانند تشخیص و نام‌گذاری احساسات استفاده می‌کنند. خانم ریچی گفت کهQTRobot به فرزندش کمک می‌کند تا اعتماد به نفس خود را افزایش دهد و در این راه موفق شده است. وقتی مدرسه کادن تعطیل شد و درمانگران در دسترس نبودند، اکثر همکلاسی‌های او در مدرسه‌ای برای مبتلایان به اوتیسم در مونترال، پسرفت کردند اما کادن در مسیر رشد خود باقی ماند.
با این حال برخی می‌گویند تفاوت زیادی بین استفاده از یک ربات خصوصی در خانه و استفاده از آن در محیط مدرسه وجود دارد. جردن ادکاک، که معلم کلاس پنجم دوره ابتدایی است و یک پسر مبتلا به اوتیسم دارد، گفت: «چنین فناوری می‌تواند فریبنده باشد. آنچه ما به آن نیاز داریم معلمان بیشتر، دستیاران و یک برنامه درسی با کیفیت بالا هستند».
هوش مصنوعی همچنین به روش‌های ساده‌تر مانند بازی برای کمک به مبتلایان به اوتیسم نیز استفاده می‌شود. میتیلی کوندا استادیار علوم کامپیوتر در دانشگاه وندربیلت به کمک همکارانش یک بازی ویدئویی به نام Film Detective ساختند که در بهار امسال به صورت آزمایشی اجرا خواهد شد. مفهوم بازی به این شکل است که بازیکن در زمان آینده مانند سال 3021 بیدار می‌شود و باید به یک دانشمند و دستیار رباتش کمک کند تا شروری را که در حال سرقت اقلام از موزه تاریخ بشر است، دستگیر کنند. در نهایت کنجکاوی آنها منجر به رمزگشایی نحوه رفتار مردم در دنیای امروز می‌شود. پروفسور کوندا گفت: «بسیاری از مبتلایان به اوتیسم، تفکر بصری خوبی دارند، اما در انجام فعالیت‌های اجتماعی با مشکلات زیادی مواجه هستند. بنابراین فکر کردیم اگر بتوانیم روش‌های بصری برای تصور نظریه ذهن به آنها ارائه دهیم، چه اتفاقی رخ می‌دهد؟». این بازی با استفاده از کلیپ‌های فیلم به تئوری ذهن می‌پردازد و از بازیکنان می‌خواهد که شخصیت‌ها را تفسیر کنند. البته که بدون هوش مصنوعی امکان ساخت بازی و تماشای فیلم‌ها هم وجود داشت، اما چیزی که ما ارائه می‌دهیم یک نظریه بسیار دقیق و صریح از نحوه عملکرد استدلال اجتماعی است که می‌توان آن را شبیه‌سازی کرد».
امروزه استفاده از هوش مصنوعی برای بهبود دسترسی دیداری و شنیداری نیز به سرعت در حال تکامل است. برای مثال، مؤسسه ملی فنی ناشنوایان، یکی از ۹ کالج مؤسسه فناوری روچستر، با مایکروسافت همکاری کرد تا موضوع کلاس‌های درس را برای دانش‌آموزان ناشنوا و کم‌شنوا شرح دهد. گرچه کلاس‌ها مترجمان زبان اشاره دارند، اما به کمک بیشتری نیز نیاز است. وندی دانلز از اعضای هیئت علمی-پژوهشی که ناشنوا است، گفت که با هوش مصنوعی، ترجمه گفتار به کلمه نوشتاری بسیار روان‌تر از گذشته شده است. در نهایت در راستای بهبود کیفیت زندگی ناشنوایان، اپلیکیشنی به نام TigerChat توسعه یافت که گفتار را به پیام‌های متنی تبدیل و چت کردن با دوستان را آسان‌تر می‌کرد. علاوه بر این، دانشمندان فعال در این زمینه با شرکت عینک‌سازی Vuzix همکاری کردند و عینک‌هایی را ساختند که می‌توانند متن را مستقیم روی لنزهای عینک نمایش دهد. روشن متیو، دانشجوی فارغ التحصیل رشته تعامل کامپیوتر و انسان در مؤسسه فناوری روچستر، عینک Vuzix را امتحان کرده و آن را دوست‌داشتنی خطاب کرد. متیو که ناشنوا است، گفت: «زمانی که مجبور می‌شوم از تلفن هوشمند یا لپ‌تاپ هنگام صحبت با کسی استفاده کنم، نمی‌توانم ارتباط رو در رو برقرار کنم. ارتباطات فقط آنچه می‌گوییم نیست، بلکه آنچه می‌بینیم نیز است». استفاده درست از هوش مصنوعی در تشخیص الگوها، تنها با مقادیر زیاد داده برای شناسایی ناتوانی‌های خاص میسر است. همان‌طور که دکتر کندی گفت، هدف از این پروژه‌ها تنها ارائه اطلاعات بهتر به مدارس برای توانمندسازی کم‌توانان است.
