بازار ديجيتال- تقریبا هفته گذشته بود که عضو جدید خانواده ملی حوزه آی‌تی کشور یعنی جست‌وجوگر ملی معرفی شد.
طبق اظهارات وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات به نظر می‌رسد این موتور جست‌وجوگر ملی با نام «یا حق» فعالیت خود را آغاز کند.
افزوده شدن نام ملی به این پروژه و یادآوری پروژه‌های ناموفق یا نیمه رها شده ملی حوزه آی‌تی، اظهارات و انتقادات مختلفی را از سوی کارشناسان فعال در این حوزه به دنبال داشته است. عده‌ای براین باورند که وقتی هنوز پروژه‌های ملی همچون اینترنت ملی، میل ملی، دیتا سنتر ملی، گوشی تلفن همراه ملی و… به سرنوشت مشخصی نرسیده‌اند، سرمايه‌گذاری در حوزه دیگر نتیجه‌ای جز به هدر رفتن منابع کشور ندارد و عده‌ای دیگر بر این باورند که استفاده از این موتور جست‌وجوگر ملی از آنجا که از طریق اینترانت کشور میسر است نه تنها هزینه‌ها را افزایش نمی‌دهد، بلکه باعث کاهش هزینه‌ها هم می‌شود.
نحوه فعالیت موتور جست‌وجوی ملی
از راه‌اندازی موتور جست‌وجوي ملی این گونه برداشت می‌شود که کاربران پس از درج موارد مورد نیاز خود در آن، اطلاعات به صورت دسته بندی شده و طبقه‌بندی شده در اختیارشان قرار می‌گیرد.
در واقع این موتور جست‌وجو هرگونه اطلاعاتی را در اختار کاربران قرار نمی‌دهد. مساله‌ای که‌هادی ملک‌پرست، مدیر کل تحقیق و توسعه شرکت فناوری اطلاعات ایران درباره آن، این گونه بیان کرده است که در موتور جست‌وجوهای کنونی کاربران می‌توانند موضوع مورد نظر خود را کلاسه‌بندی و در یک محدوده خاصی جست‌وجو کنند، ولی اینکه موتور جست‌وجوی ملی چگونه فعالیت خواهد کرد، جزو خروجی‌های فاز پژوهشی است. در واقع پس از پایان مرحله پژوهش اعلام می‌شود اگر این موتور جست‌وجو می‌خواهد قابلیت‌های خاصی داشته باشد، نیازمند چه نوع معماری است. نکته‌ای که مدیران شرکت فناوری اطلاعات ایران به آن اشاره می‌کنند، فعالیت این موتور در گستره داخلی است.
به عبارتی این موتور جست‌وجو، اطلاعات مورد نیاز کاربر را در محتوای داخل کشور جست‌وجو می‌کند از این‌رو مساله ای که در مورد این موتور مد نظر قرار گرفته، عدم وابستگی به موتور جست‌وجوی خارجی است.
هادی ملک پرست در این خصوص در گفت‌وگو با برخی خبرگزاری‌ها این‌گونه عنوان کرده است که این موتور جست‌وجو در کوتاه ترین زمان ممکن و عدم انحراف از اطلاعات، جواب را در اختیار کاربر قرار می‌دهد، در عین حال که بحث محدودیت یا طبقه‌بندی در ارائه اطلاعات مطرح نیست.
به گفته وی، این موتور برای دستیابی به اطلاعات داخلی است. شاید با تجربه‌هایی که در این پروژه به دست آید، در فازهای بعدی محدوده جست‌وجوی آن گسترش یافته و شامل کشورهای فارسی زبان یا حتی منطقه شود. به همین دلیل این پروژه روی شبکه «اینترانت» با همان شبکه ملی اینترنت قرار خواهد گرفت.
به گفته وی، موتور جست‌وجوگر ملی به عنوان اولین اولویت برای ارائه خدمات دستگاه‌های دولتی و غیردولتی با هدف تسهیل در ارائه اطلاعات سریع به مردم پیاده‌سازی خواهد شد، اما اطلاعات تمامي‌سرورهای داخل کشور نیز از طریق این موتور جست‌وجو قابل جست‌وجو و دریافت خواهد بود.
ملک پرست با اشاره به کاربردها و مزیت‌های این موتور جست‌وجو نسبت به دیگر موتورهای جست‌وجوی بین‌المللی اظهار داشته بود که دسترسی به سایت‌های جست‌وجوی گوگل و یاهو و امثال آن تنها از طریق اینترنت ممکن است، اما برای دسترسی به موتور جست‌وجوگر ملی باید به اینترانت کشوری متصل شد که هزینه‌ای به مراتب کمتر از دسترسی به اینترنت دارد. وی یکی از خصوصیات مهم اینترانت کشوری (شبکه ملی اینترنت) را هزینه دسترسی ارزان به آن عنوان کرد و خاطرنشان کرد که یکی از مباحث مطرح در طرح موتور جست‌وجوی بومي‌کاهش هزینه‌ها است.
مدیرکل تحقیق و توسعه شرکت فناوری اطلاعات با بیان اینکه نحوه چگونگی ارائه سرویس موتور جست‌وجوگر ملی در دست بررسی است گفته بود که در استفاده از موتورهای جست‌وجوی بین‌المللی کاربر برای جست‌وجوی اطلاعات خود با چندین هزار صفحه مواجه مي‌شود که دسترسی به گزینه مورد نظر در این تعداد اطلاعات بسیار زمان بر است، اما در سرویس‌دهنده کشوری کاربر حداکثر از میان 40 آیتم موضوع مورد نظر خود را پیدا می‌کند. ملک‌پرست با تاکید بر اینکه موتور جست‌وجوگر ملی دسترسی سریع‌تر اطلاعات را در حداقل زمان ممکن برای کاربران ایرانی نسبت به دیگر موتورهای جست‌وجو فراهم مي‌کند بیان داشته که معمولا دیگر کشورها نیز موتور جست‌وجوگر کشوری دارند، اما منطبق بر موتورهای جست‌وجوگر گوگل و یاهو است و مواردی از آن را با توجه به نیاز خود تغییر داده و به کاربر ارائه مي‌دهند.
وی یکی دیگر از ویژگی‌های مهم موتور جست‌وجوگر ملی را بحث امنیتی آن عنوان کرد و تصریح کرده که با استفاده از این موتور جست‌وجو اطلاعات کاربران برای جست‌وجوی موضوعات به خارج از کشور منتقل نخواهد شد.
اما با این همه موضوع دیگری که موجب نگرانی برخی از کاربران در مورد استفاده از این موتور جست‌وجوگر ملی مي‌شود، شناسایی یا عدم شناسایی IP کاربری است. بنابر اظهارات ملک‌پرست، صرف‌نظر از اینکه موتور جست‌وجو این قابلیت را دارد یا نه، هر فرد زمانی که به وب‌سایتی مراجعه می‌کند به محض ورود به آن سایت، شرکت ارائه دهنده خدمات اینترنت می‌تواند این شناسایی را انجام دهد که چه فردی و از کجا به اینترنت متصل شده است.
وی با رد شناسایی IPها تاکید می‌کند این پروژه برای شناسایی IPآدرس‌های کاربران تهیه نشده است. به گفته ملک‌پرست، IP آدرس‌ها مربوط به شبکه اینترنت بوده و در شبکه اینترانت به نام شخص ثبت نمی‌شود، بلکه عموما به نام نهادها و سازمان‌ها است.
به همین دلیل نگرانی در این زمینه وجود نداشته و اگر هم وجود داشته باشد، به لحاظ فنی و علمي جای بحث دارد.
هدر دادن هزینه
در مقابل تمام دفاعياتي که مسوولان شرکت فناوری اطلاعات از پروژه تازه ملی خود می‌کنند، اما به باور برخی کارشناسان، این کار نتیجه ای جز تلاف وقت و هزینه و در نهایت شکست به دنبال نخواهد داشت. یحیی تابش، رییس مرکز محاسبات دانشگاه شریف، در این خصوص می‌گوید: « در حال حاضر به دلیل وجود انبوه اطلاعات در فضای مجازی موتورهاي جست‌وجو اهمیت فراوانی پیدا کرده‌اند و موتورهاي جست‌وجوي بزرگی همچون گوگل به دلیل نحوه فعالیت و سرویس دهی گوی رقابت را از رقبای خود ربوده است؛ در نتیجه در این شرایط نمی‌توان به موفقیت یک موتور جست‌وجوی ملی در این حوزه امیدوار بود. در واقع به دلیل ماهیت تکنولوژیکی و اطلاعات جهانی و وجود غول‌های جست‌وجوگر دنیا دیگر نیازی به یک موتور جست‌وجوی منطقه‌ای نیست.»
به باور وی، با توه به گسترش فضای مجازی و فعالیت جست‌وجوگرها اجرای چنین پروژه‌ای بسیار تردیدبرانگیز است و انجام این فعالیت تنها به اتلاف منابع می‌انجامد.
تابش معتقد است به جای راه‌اندازی یک موتور جست‌وجوی ملی که قرار است در کنار موتورهاي جست‌وجوي قوی همچون گوگل، یاهو و… فعالیت کند بهتر است مسوولان به فکر راه‌اندازی موتورهای جست‌وجو در حوزه‌های خاص مانند نفت که می‌تواند برای کشور مزیت داشته باشد، باشند. در واقع با جمع‌آوری اطلاعات در این حوزه مانند اکتشافات، استخراج، داده‌های میدانی نفت و… پایگاه معتبر و قابل رقابتی را برای کاربران فراهم کنند.
منبع : دنیای اقتصاد
