نام نویسنده: سونيتا سراب‌پور
در حالی که در کشور‌های چون کره جنوبی، انگلستان، آمریکا، نروژ و…. صحبت از انتقال اطلاعات با سرعت مگابیتی و استفاده از راه‌های متنوع برای اتصال به شبکه اینترنت وجود دارد در ایران کاربران برای استفاده از اینترنت، با سرعت پایینی چون 128 کیلو بیت در ثانیه باید متحمل سختی‌های فراوانی شوند.
روزی نیست که هر کدام از ما با سرعت نامطلوب اینترنت و قطعی‌های متناوب آن دست و پنجه نرم نکرده باشیم. در حالی که هر روز بر تعداد ناراضیان نسبت به سرعت شبکه اینترنت کشور بیشتر می‌شود، اما مسوولان دولتی و از جمله وزیر ارتباطات همین سرعت 128 کیلو بیتی را نیز برای کاربران کافی می‌دانند و بر این باورند که هنوز کاربران نیاز به سرعت بالا را حس نکرده‌اند، اما از طرف دیگر همین مسوولان وقتی پای مجلس و شکایت مجلسیان نسبت به وضعیت اینترنت کشور و نرسیدن به برنامه‌های توسعه‌ای باز می‌شود، پیشرفت اینترنت پرسرعت در کشور را کند دانسته و مقصران این شرایط را هم شرکتهای بخش خصصی معرفی می‌کنند.
وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات تاکنون برنامه‌های مختلفی را برای سروسامان دادن به بازار اینترنت کشور ارائه داده است. فراخوان براي كاهش قيمت اينترنت، قرار دادن جايگاه ويژه‌اي در سايت سازمان تنظيم مقررات براي جمع‌آوري شكايت‌هاي كاربران مبني بر كم فروشي اينترنت و… از جمله فعاليت‌هاي مسوولان این وزارتخانه در حوزه اينترنت پرسرعت ظرف چند سال گذشته بوده است؛ كه به نوعي مي‌توان گفت هيچ يك از اين برنامه‌ها باعث پيشرفتي در حوزه ارائه اينترنت پرسرعت در كشور نشده است. در آخرین اقدام نیز شرکت فناوری اطلاعات با قرار دادن سامانه سرعت‌سنج در سات خود کاربران را دعوت به سنجش سرعت خود کرده تا از این طریق بتوان مقصران اصلی را شناسایی کرد.
11سرور در 7 استان
تقریبا در بهمن ماه سال 87 بود که شرکت فناوری اطلاعات به عنوان یکی از چند متولی حوزه آی‌تی کشور، در سایت خود به آدرس ITC.IR بخشی را با عنوان سنجش اینترنت را به صورت آزمایشی راه‌اندازی کرد تا از این طریق كاربران سرعت اينترنت خود را در حال استفاده، به صورت وب‌بيس اندازه‌گيري كنند.
این بخش نمايش‌دهنده نقشه ايران با استان‌هاي تفكيك شده است و استان‌هايي را كه داراي سرور براي اندازه‌گيري سرعت اينترنت هستند با ستاره نمايش داده است. طبق آنچه در اين نقشه ديده مي‌شود و نيز به گفته مسوولان، تاكنون 11 سرور در 7 استان كشور براي اين منظور راه‌اندازي شده است كه سه سرور در استان تهران، 2 سرور در استان خراسان رضوي، 2 سرور در استان اصفهان و در استان‌هاي قزوين، خوزستان، فارس و هرمزگان هر كدام يك سرور قرار دارد. كاربران بايد از بين نقاط مشخص شده نزديك‌ترين سرور را انتخاب كنند.
با توجه به توافق‌نامه‌اي که ميان شرکت فن‌آوري اطلاعات و سازمان تنظيم مقررات و ارتباطات راديويي منعقد شده است، مقرر شده تا از اين سرورها به عنوان مرجع اندازه‌گيري سرعت و کيفيت استفاده شود.
محمدرضا توكلي، كارشناس معاونت توسعه و مديريت شركت فن‌آوري اطلاعات ايران، هدف از ايجاد امكان سرعت‌سنجي اينترنت براي كاربران خانگي فرهنگ‌سازي اين موضوع دانست و افزود: «طبق يك اصل هرقدر در شبكه شفافيت بيشتر باشد، مشكلات بيشتر مشخص مي‌شوند، پس راحت‌تر مي‌توان آنها را حل كرد. سرعت‌سنجي اينترنت يكي از راه‌هاي شفاف‌سازي بهره‌مندي از بستر حضور در فضاي مجازي و ارتباطات داخلي و بين‌المللي براي پيشبرد امور در تمام زمينه‌هاي اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي است.»
وی همچنین تصریح کرد که استفاده از این سرعت‌سنج کاربردهای بسیاری دارد از جمله اين كه شبهه ايجاد شده براي كاربر مبني بر كم‌فروشي ISPها را از بين مي‌برد.
وي در ادامه اظهار کرد که در صورتي كه كم‌فروشي از طريق سرعت‌سنجي اينترنت براي كاربران ثابت شود، كاربر يك هيت (اشاره) به ISP ارسال مي‌كند و آن را از اين كه از كم‌فروشي اطلاع دارد، باخبر مي‌سازد و يك رونوشت الكترونيكي هم براي سازمان تنظيم مقررات و ارتباطات راديويي ارسال مي‌كند كه به‌عنوان تقاضا براي رفع يك مشكل است كه اين عمل تيكتينگ ناميده مي‌شود؛ با توجه به تيكتي كه ايجاد مي‌شود سازمان تنظيم مقررات و ارتباطات راديويي مورد را پيگيري مي‌كند.
شکایت‌های بی‌نتیجه
طبق اعلام مسوولان هر کدام از ISDPها يا ISPهايي که احساس مي‌کنند سرويس‌هاي خود را با کيفيت مناسبي به کاربران ارائه مي‌کنند، مي‌توانند يکي از اين سرورها را روي سيستم خود قرار داده و امکان اندازه‌گيري سرعت را براي کاربران فراهم کنند.
محمود رضا خادمی، رییس کميسیون اینترنت سازمان نظام صنفی رایانه‌ای در خصوص استفاده از این سرعت‌سنج‌ها می‌گوید: «قبل از ارائه این نرم‌افزار توسط شرکت فناوری اطلاعات ما برنامه‌ای در کميسیون اینترنت سازمان نظام صنفی رایانه‌ای داشتیم که در آن به اعضا پیشنهاد کردیم تا سامانه‌ای را راه‌اندازی کنیم که در آن کاربران بتوانند به کیفیت و سرعت ارائه شده به آنها دسترسی داشته باشند، اما بعد از ارائه این سرویس توسط شرکت فناوری اطلاعات این برنامه به تعویق افتاد.» به اعتقاد خادمی هرچند سنجش سرعت اینترنت شرکت فناوری اطلاعات ممکن است آن‌چنان که باید دقیق نباشد، اما راه خوبی است برای اينكه کاربر بداند که سرعت واقعی اینترنت او به چه میزانی است.
در همین زمینه علی توسلی، مدیرعامل شرکت نیونت می‌گوید: «این سیستم در صورتی می‌تواند مفید باشد که در مقدمه آن مجموعه کارهایی انجام شده باشد. از جمله اینکه به طور شفاف مشخص شود که چه میزان پهنای باند وارد کشور می‌شود و چه میزان از آن به ارائه‌کنندگان خدمات اینترنتی داده می‌شود. در کل اگر این سیستم به درستی طراحی شده باشد که کاربر بتواند سرعت خرداری شده خود را براساس SLA که فروشنده به او ارائه کرده است، کنترل کند می‌تواند مفید باشد.» اگر تا به حال از سیستم سنجش سرعت اینترنت شرکت فناوری اطلاعات استفاده کرده باشید، حتما متوجه این موضوع شده‌اید که سنجش سرعت شما در زمان‌های مختلف متفاوت است. به باور كارشناسان، متفاوت بودن سرعت اينترنت در زمان‌ها و مكان‌هاي مختلف به پارامترهاي گوناگوني از جمله كيفيت خدمات دهنده سرويس، خطوط مورد استفاده (مسي يا Dailup بودن)، بارندگي، كيفيت سايت مورد استفاده و … بستگي دارد. بنا بر اظهارات خادمی وقتي كاربر اينترنت پرسرعت، با سرعت 128كيلوبيتي مي‌خرد، هيچ‌گاه نبايد انتظار داشه باشد كه در هر مكان يا هر زماني كه از اينترنت استفاده مي‌كند، سرعت آن از 128كيلوبيتي بالاتر برود؛ چراكه بسته به پارامترهاي مختلف سرعت اينترنت كاهش پيدا مي‌كند.
اما نكته جالب در اين زمينه اين است كه كاربران ايراني هيچ گاه طعم سرعت واقعي را كه خريداري كرده‌اند، نچشيده و هميشه با كاهش و قطعي سرعت اينترنت رو‌به‌رو بوده‌اند. توسلی در این زمینه می‌گوید: «این شرایط هیچ گاه برای شرکتهای بخش خصوصی پیش نمی‌آید؛ یعنی این شرکت‌ها براساس تعهد خود خدمات مورد نیاز کاربر را ارائه کرده‌اند. اگر هم در این بین کاربر نتوانسته از سرعت واقعی خود استفاده کند به مشکلاتی از مله زیرساخت شبکه یا عدم ارائه پهنای باند کافی از سوی مخابرات به عرضه‌کنندگان برمی‌گردد. به عنوان مثال در چند هفته گذشته و به اذعان مسوولان سرعت اینترنت کشور با افت 20 درصدی مواجه بود که به نظر من این افت بالا 50 درصد بود. در چنین شرایطی سرعت پایین و قطع وصل اینترنت ربطی به شرکتهای بخش خصوصی ندارد، ولی از آنجا که کاربران با ما در ارتباط هستند شکایت‌های خود را با ما مطرح می‌کنند.»
براساس اظهارات این فعال حوزه اینترنت، 80 درصد مشکلاتی که کاربران در زمینه اینترنت با آن مواجه هستند به بسترها یا حجم پهنای باندی برمی‌گردد که مخابرات در اختیار عرضه‌کنندگان می‌گذاد. به باور وی شرکتهای فعال در این حوزه تمام پیش‌بینی‌هاي لازم را برای از بین بردن مشکلات احتمالی می‌کنند، اما وقتی که مخابرات، همکاری لازم را به عمل نمی‌آورد و پهنای باند مورد نیاز را در اختیار فعالان این بازار نمی‌گذارد کاری از دست بخش خصوصی بر نمی‌آید.
به گفته فعالان حوزه اینترنت در این بین تنها کاری که کاربران می‌توانند انجام دهند این است که با سنجش سرعت اینترنت خود شکایت خود را به شرکتهای مربوطه ارائه کنند تا در صورتی که این مشکل مربوط به شرکتهای خدمات‌دهنده باشد خسارت را با توجه به تعهدات موجود پرداخت کنند.
در حالي كه قرار است طي يك برنامه 5 ساله تنها كاربران تهراني بتوانند به اينترنت پرسرعت 128كيلوبيتي دست پيدا كنند. در اكثر كشورهاي پيشرفته و حتي كشورهاي منطقه خاورميانه صحبت از اينترنت با سرعت بالاي 4 مگابايت است. مقايسه بيشتر سرعت اينترنت ايران با كشورهاي ديگر چيزي جز افسوس براي كاربران به دنبال نخواهد داشت، اما مي‌توان اين اميد را داشت كه حداقل تا 5 سال آينده كاربران بتوانند به اينترنت پرسرعت با همان محدوديت قبلي دسترسي داشته باشند و با سنجيدن سرعت اينترنت خود شكايات خود را به مراكز ذي‌ربط انتقال دهند، اما در نهايت جوابي را نيز دريافت نكنند و به نتيجه خاصي هم نرسند.
سازمانی غیر پاسخگو
بری پیگیری از مراحل شکایت کاربران و میزان گزارش‌های ارسالی به سازمان تنظیم مقررات و نتیجه گزارش‌های ارسالی بارها با روابط عمومی این سازمان تماس گرفتیم، اما طبق روال همیشگی مدیریت این روابط عمومی یا در جلسه حضور داشتند یا از ارائه پاسخی روشن امتناع می‌کردند.
