نام نویسنده: احسان موحديان
هفته نامه بزرگراه فناوری – به‌طور حتم مطالعه محتويات سايت‌هاي پرمحتوايي که به زباني غير از زبان مادري بر روي اینترنت در دسترس هستند يکي از آرزوهاي بسياري از مردم جهان است. تصور کنيد بتوانيد تنها با فشردن يک دکمه يا اجرای چند فرمان از طريق موشواره رايانه، کل محتويات يک سايت خبري انگليسيزبان را به فارسي مطالعه کنيد. اين دستاورد هيجان‌انگيزي است که سازمان آيکان شش سالي است به‌دنبال تحقق آن است.
بدون شک يکي از مشکلات اساسي که مانعي جدي بر سر راه گسترش استفاده از اينترنت در جهان به‌شمار مي‌آيد، تک‌زبانه بودن بخش اعظم آن است. همين مشکل باعث شده تعداد زيادي از ساکنان غيرانگليسي‌زبان کره خاکي علي‌رغم علاقه‌مندي به اينترنت نتوانند از آن به‌نحوي مناسب استفاده کنند.
اما اگر هر کس با هر زباني در هر نقطه از جهان بتواند مطالب موجود در اينترنت را به زبان خودش ببيند و به عبارت ديگر اينترنت رسانه‌اي تک‌زباني نباشد، شايد تعداد کاربران اينترنت به سرعت از مرز چند ميليارد نفر عبور کند.
سازمان آيکان به عنوان مرجع اصلي سياست‌گذاري در مورد اينترنت و نحوه اداره آن پروژه‌هاي مختلفي را براي بهبود وضعيت اينترنت و تسهيل استفاده عموم مردم جهان از اين شبکه بين‌المللي در دست اجرا دارد. از جمله اين پروژه‌ها که ساکنان غيرانگليسي‌زبان جهان را هدف قرار گرفته ، پروژه بين‌المللي‌سازي دامنه‌هاي اينترنتي يا Internationalized Domain Names (IDN) است که از جمله پروژه‌هاي بسيار بزرگ و کليدي آيکان طي چند سال اخير به‌حساب مي‌آيد و اميد مي رود با نهايي شدن آن تعداد بيشتري از مردم جهان جذب اينترنت شوند.
IDN در يک نگاه
منظور از عبارت مخفف IDN اسامي دامنه‌اي است که با استفاده از کاراکترهاي محلي در زبان‌هاي مختلف به نمايش درمي‌آيند. ممکن است چنين اسامي دامنه‌اي شامل حروف يا کاراکترهايي از اسکريپت‌هاي غير ASCII (مانند فارسي، عربي يا چيني) باشند.
تا به‌حال تلاش‌هاي فراواني براي عملي‌کردن استفاده از اسامي دامنه با استفاده از کاراکترهاي ناسازگار با اسکريپت‌هاي غيراسکي به عمل آمده، اما اين اقدامات تاکنون به جايي نرسيده است.
آيکان استارت مي‌زند
هيات مديره سازمان آيکان در تاريخ 25 سپتامبر سال 2000 قطعنامه‌اي را به تصويب رساند که در آن تصريح شده بود: اين امر مهم است که اينتنت براي افرادي که از مجموعه کاراکترهاي ASCII استفاده نمي‌کنند هم بيشتر قابل استفاده باشد.
در اين قطعنامه همچنين آمده بود: بين‌المللي‌سازي سيستم اسامي دامنه اينترنت بايد از طريق ابداع استانداردهايي صورت گيرد که آزاد، غيراختصاصي و به‌طور کامل سازگار با مدل فعلي اينترنت باشند. همچنين اين کار نبايد به‌گونه‌اي صورت گيرد که در سيستم بين‌المللي موجود و نيز در کارکرد فعلي اينترنت اختلال ايجاد کند، بلکه بايد در آن ادغام شود.
نکته ديگر طرح شده در قطعنامه مذکور آن بود که آزمایش‌ها و تلاش‌هاي سازنده‌اي بايد انجام پذيرد تا امکان پشتيباني سيستم DNS از اسامي دامن به زبان‌هاي مختلف فراهم آيد، تلاش‌هايي که طي شش سال گذشته در جريان بوده است.
از آن زمان تاکنون تلاش‌هاي فراواني براي تحقق اين هدف به عمل آمده که از جمله آن‌ها مي‌توان به برگزاري کارگاه‌ها و نشست‌هاي کارشناسي متعدد، تهيه پرسشنامه و غيره اشاره کرد. ما در اينجا به بخشي از اين تلاش‌ها اشاره مي‌کنيم.
شکل‌گيري گروه کاري IDN و فعاليت‌هاي آن
گروه کاري IDN فعاليت خود را در سال 2001 آغاز کرد و در آوريل همان سال بيانيه‌اي را در مورد اهداف خود منتشر کرده و اعلام کرد تلاش مي‌کند پاسخ‌گوي سه دغدغه مهم باشد:
الف) مشکلات فني موجود براي پيش‌برد طرح IDN، راه حل‌هاي احتمالي آن‌ها و ادله مخالفان و موافقان در اين مورد چيست؟
ب) مسایل حقوقي حاصل از اين کار چيست و چه سياست‌ها و خط‌مشي‌هايي بايد در اين حوزه رعايت شود؟
ج) چه فعاليت‌هايي در اين زمينه انجام مي‌شود و ميزان پيشرفت آن‌ها چيست؟ چنين اقداماتي چه تبعات فني و حقوقي دارد؟
در سال 2002 نيز اين موضوع پي‌گيري شد و از جمله در آوريل همان سال چارچوبي براي طبقه‌بندي احتمالي دامنه‌هاي TLD (Top Domain Level) غير ASCII پيشنهاد شد.
گروه کاري IDN در همين زمينه پيشنهاد کرد:
1- افزايش دامنه‌هاي TLD و اضافه‌شدن دامنه‌هاي غير ASCII به آن‌ها نبايد به‌گونه‌اي انجام شود که به ثبات کي سيستم DNS ضربه بزند و به همين علت نبايد تعداد زيادي دامنه از اين دست ناگهان معرفي شود.
2- هر TLD جديد تنها زماني ايجاد خواهد شد که اپراتور مشخصي براي اداره آن وجود داشته باشد.
3- مقوله‌هاي مختلف TDL نيازمند چارچوب‌هاي گوناگوني در حوزه سياست‌گذاري و عقد قرارداد اداره هستند.
4- فرايند انتخاب اين دامنه‌ها بايد کاملا شفاف باشد و هدف نهايي از اين کار تسهيل استفاده از اينترنت براي کاربراني است که زبان اصلي آنان حاوي کاراکترهاي غير ASCII است.
گروه IDN همچنين اعلام کرد ايجاد رشته‌هاي TLD بر مبناي واحدهاي جغرافيايي، زبان، گروه‌ها يا قوميت‌هاي فرهنگي، TLD هاي موجو و مورد پشتيباني و نيز TLD هاي موجود و فاقد پشتيباني ممکن خواهد بود. البته ايجاد رشته‌هاي TDL جديدي که در اين مقوله نگنجند در مقوله ششمي تحت عنوان هر چيز ديگر يا EVERYTHING ELSE صورت مي‌گيرد.
آيکان در 20 ژوئن سال 2003 اعلام کرد که پروژه IDN به ميزان قابل توجهي پيشرفت کرده و نسخه اول خط‌مشي‌هاي خود براي اجراي طرح IDN را منتشر کرد که از آدرس http://www.icann.org/general/idn-guidelines-20jun03.htm قابل مشاهده است.
اين خط‌مشي موجب مي‌شد تا روياي اينترنت چند زباني در مورد برخي دامنه‌هاي کشوري شامل .cn (چين) ، .jp (ژاپن) و .tw (تايوان) و نيز دامنه‌هاي .info و .org محقق شد. البته فعاليت در اين زمينه هنوز در مراحل اوليه است و تا تکميل آن راه درازي در پيش است.
گفتني است که از سال 2004 به اين سو هم آيکان اين پروژه را در ارتباط با دامنه‌هاي مشهور و پرطرفداري مانند .com ، .net و .org پي‌گيري مي‌کند و به‌همين منظور نشست‌هايي را هم در کوآلالامپور و کيپ‌تاون برگزار کرده است.
در تاريخ 14 نوامبر سال 2005 نسخه دوم از خط‌مشي‌هاي IDN موسوم به IDN Guidelines Version 2.0 منتشر شد که نسخه‌اي از آن را مي‌توانيد در آدرس http://www.icann.org/general/idn-guidelines-14nov05.htm مشاهده کنيد. مسؤولان آيکان همچنين زمان‌بندي مشخصي را براي تحقق اهداف طرح شده در اين خط‌مشي اعلام کردند.
پس از آن به فاصله کوتاهي يعني در فوريه 2006 اين خط‌مشي دوباره به‌روز شده و نسخه 1/2 آن منتشر شد که از آدرس http://www.icann.org/general/idn-guidelines-22feb06.htm در دسترس است. در دو نسخه اخير تمهيداتي در مورد دامنه‌هاي IDN کشورهاي عرب‌زبان، اسپانيايي‌زبان و فرانسوي‌زبان اندیشیده شده است.
در نهایت پس از صدور بيانيه‌ها و دستورالعمل‌هاي متعدد و چندين سال تحقيق و بررسي رييس گروه IDN در ماه مارس سال 2006 جدول زمان‌بندي آزمايش فني پروژه‌های بین‌المللی‌سازی دامنه‌های اینترنتی را در سطح دامنه‌های مرتبه اول (مانن .org و .net) اعلام کرد. قرار است آزمایش‌های مذکور از ماه آينده ميلادي (جولاي) آغاز شود و به‌طور قطع موفقيت آن، پروژه چند زبانه کردن محتويات اينترنت را چندين گام به جلو خواهد برد.
مقامات آيکان مي‌گويند جزئيات مربوط به اين آزمایش‌ها را پس از اتمام آن‌ها اعلام خواهند کرد. با اين حساب تابستان سال جاري فصلي داغ براي مشتاقاني است که مباحث مربوط به جامعه اطلاعاتي و به‌خصوص جديدترين نوآوري‌هاي آيکان را از نزديک پي‌گيري مي‌کنند
