بخش کامپيوتر آسيا – در اوايل قرن گذشته ، ژوزف پوليتزر دو دستاورد بزرگ براى دانشگاه كلمبيا به ارمغان آورد . بناى نخستين دانشكده روزنامه نگارى نخستين كار با ارزش او و اهداى جايزه به روزنامه نگاران برجسته با حمايت يك دانشگاه بزرگ به داورى روزنامه نگاران برجسته دومين دستاورد او براى جامعه روزنامه نگاران بود. اهداى اين جوايز در زمان ايجاد دگرگونى هاى عظيم اجتماعى در آمريكا پيشنهاد و ارائه شد. در آن زمان نقـــش روزنامه نگاران در جامعه به سرعت در حال تغيير بود. بنابراين مسوولان اعتقاد پوليتزر را مبنى براحداث آموزشگاه هايى براى روزنامه نگاران جهت هماهنگى آنها با دوران جديد پذيرفتند .
شكى نيست كه در قرون گذشته اين عوامل در توسعه روزنامه نگارى نقش مهمى داشته اند . با ورود به قرن 21 و احتمال بروز دگرگونى هاى عميق، نقش رسانه ها در آمريكا از قرن گذشته نيز مهم تر شده است . بنابراين بهتر است نقش و موقعيت روزنامه نگارى در حال حاضر مشخص شـــــود و آموزش روزنامه نگارى در دانشگاه هاى بزرگ در دستور كار قرار گيرد تا رسانه هاى موجود بتوانند با دنياى جديد و كنونى سازگار شوند. براى رسيدن به اين هدف، گـــروهى از افراد مجرب در زميـــنه روزنامه نگارى و آموزش عالى آن تشكيل شده تا نوع و مدل دانشكده روزنامه نگارى در قرن بيست و يكم مشخص شود .
اين گروه مستقل ، متشكل از اعضاى دانشگاه، استادان روزنامه نگارى ، استادان ديگر بخش ها و دانشكده هاى دانشگاه كلمبيا و روزنامه نگاران شاغل در كليه رسانه هاى ديگر مى باشد . اين گروه از اكتبر 2002 تا مارس 2003 شش جلسه تشكيل داده اند . حضور و مشاركت اهل فن، در اين جلسات قابل توجه بود.
موضوع و شرايط بحث از قرار زير بــود : قرار نبود اين گروه ، دانشگاه روزنامه نگارى كلمـــــبيا يا به طور كلى دانشكده هاى روزنامه نگارى را بررسى كنند. تحقيقات جديد يا بررسى گسترده از فرهنگ آموزش روزنامه نگارى نيز در دستور كار قرار نداشت. دليل تشكيل اين جلسات ايجاد تفكر و آگاهى دادن به مردم و اختصاص زمان فراوان براى بحث و گفت و گو ، انعكاس و داورى درباره نتايج آن بود. براى نيل به اين اهداف ، كارشناسان فراوانى در جلسه ها حضور داشتد. از ابتداى كار همه مى دانستند كه اين گروه نيازى به ارائه گزارش و تاييد نتايج گفت و گو ها ندارند. به همين دليل مطالب زير، قضاوت و راى نهايى اين جلسات نيستند.
موضوع مهم اين است كه در دنياى كنونى ، روزنامه نگارى ومطبوعات آزاد در زمره مهم ترين نيازهاى بشر قرار دارند. وجود دموكراسى ، جامعه مدنى و بازارهاى آزاد بدون آن ها امكان پذير نيست. كيفيت و ماهيت دموكراسى و جوامع مدنى و آزاد با تفكرات و نوع روزنامه نگارى موجود در آن جوامع ارتباط تنگاتنگ دارند. اهميت اين موضوع درحال حاضر بيش از گذشته است و به طور حتم در آينده بر اهميت و نقش آن افزوده خواهد شد.
فرايند جهانى سازى غيرقابل توقف است و براى رسيدن به اين هدف، بايد مطبوعات در تمام شهرها و روستاها در دسترس باشند. اهميت مطبوعات و روزنامه نگارى در دنياى مدرن امروز غيرقابل انكار و درحال افزايش است و تاثير آن ها در شكل دهى و ايجاد جوامع جهانى بيش از هر زمان ديگرى افزايش يافته است.
در عين حال، مطبوعات نيز با مشكلات فـــراوانى رو به رو هستند كه مى توان عوامل محدود كننده اى چون نفوذپذيرى، تاثيرپذيرى از فناورى هاى موجود و مالكيت خصوصى را نام برد. از طرفى فشارهاى مالى نيز عاملى تهديدكننده براى كاهش كيفيت و استانداردهاى مطبوعات و روزنامه نگارى است.
يكى از بهترين روش هاى مقابله با اين واقعيات- يعنى اهميت روزافزون مطبوعات و توجه به تاثيرات مادى بر روند كارى آن ها- اين است كه مطبوعات و روزنامه نگارى به عنوان يك حرفه در نظر گرفته شود و با استفاده از استانداردهاى موجود از تاثير پذيرى عوامل گفته شده در بالا بر كيفيت آن ها كاست.
ارزش مطبوعات براى جهان كنونى غير قابل انكار است. برآورده كردن نيازهاى كنونى اجتماع، چه از نظر كالاها و اجناس و چه از نظر خدمات و اطلاعات اهميت فراوانى دارد و سيستم كنونى از عهده اين وظايف برمى آيد. اگر يك سيستم ارزشى براى مطبوعات در نظر گرفته شود ممكن است اين مزايا به معايب و مضرات تبديل شوند.
در قرن بيستم، رسانه هاى الكترونيكى درجهت منافع عمومى با تاثيرپذيرى از سياست هاى دولتى و اجرايى همراه بوده است. اما در فضاى كنونى كه احترام به منافع عمومى و استانداردها اهميت فراوانى دارد، نقش مطبوعات بسيار حساس است. در دنياى مادى امــروز بايد مطبوعات و جامعــــه روزنامه نگارى ثابت كند كه كسب درآمد و علل مادى نمى تواند بر فعاليت آن ها تاثيرمنفى داشته باشد.
سوال اصلى اين است كه چه كسانى استانداردها را تنظيم مى كنند زيرا همه چيز با اين استانداردها مقايسه مى شود و آيا كسانى كه اين استانداردها را تنظيم مى كنند توانايى تنظيم آن ها در بهترين شرايط را دارند. دانشگاه هاى بزرگ نقش حياتى در ان زمينه دارند و نقش آن ها در تنظيم استانداردهاى مطبوعاتى همچون نقش آن ها در علوم پزشكى ، مهندسى و قانون است.
بايد به اين موضوع اهميتى بيش از پيش داده شود و براى انجام اين كار توان تحقيقاتى و دوره تحصيلى مناسبى در نظر گرفته شود و خدمت به عموم در سرلوحه كار قرار گرفته باشد. اين كار نيازمند سرمايه گذارى هاى بيش تر در آموزش روزنامه نگارى است و ما بايد آمادگى لازم براى اين سرمايه گذارى ها را داشته باشيم. وجود دانشگاه هاى اختصاصى و حرفه اى براى دانشجويان اين رشته جهـــت تضمين عملكرد حرفه اى در بالاترين سطوح ممكن امرى ضرورى است.
دانشگاه هاى بزرگ، بايد امكانات لازم براى اين رشته را به خوبى فراهم كنند. استادان اين رشته بايد از ميان شاغلان در اين حرفه انتخاب شوند و همانند استادان دانشگاه هاى ديگر كار تدريس و تحقيق عملى در زمينه كار روزنامه نگارى به طور همزمان انجام شود. بايد توجه دانشجويان به مسائل مهم اجتماعى جلب شود و آن ها با انجام تحقيقات عملى با حرفه آينده خود آشنايى كامل پيدا كنند. دانشگاه هاى روزنامه نگارى بايد همانند مطبوعات از استقلال كامل برخوردار باشند و منتقدانى وفادار تربيت كنند.
در دوره آموزش بايد به پرورش فكرى دانشجويان اهميت فراوانى داده شود و مو ارد مهم اين حرفه مورد تاييد قرارگيــرند. ايــن دانشگاه ها بيد با دانشكده هاى ديگر نيز ارتباط داشته باشند و تبـــادل اطلاعات و دانش با رشته هاى مشابه سبب افزايش توانايى دانشجويان خواهد شد.
دانشگاه هاى حرفه اى و تخصصى بايد بتوانند توانايى هاى مورد لزوم حرفه را در دانشجويان به وجود آورند.(1) دانشجويان بايد هنر نوشتن گزارش را كه اساس حرفه آنان است به خوبى فراگيرند. اين امر شامل مهارت هاى لازم براى تجزيه و تحليل و سازماندهى اطلاعات براى داستان هاى خبرى و گزارش هاى تحقيقاتى است.(2) دانشجويان بايد توانايى ذهنى براى برخورد با موقعيت هاى مختلف را كسب كنند و با علوم جديد آشنايى داشته باشندو همواره بر دانش خود بيفزايند.
به عبرت ديگر دانشجويان بايد يادبگيرند چگونه مانند يك روزنامه نگار فكر كنند.(3)دانشجويان بايد با چگونگى پيشرفت و تاريخچه شغل خود آشنا شوند. آن ها بايد با شخصيت هاى بزرگ و افكار آن ها آشنا شوند. آن ها بايد با چگونگى شكل گيرى و تكامل حرفه روزنامه نگارى به شكل كنونى آشنايى كامل داشته باشند .(4) دانشجويان بايد هويتى حرفه اى داشته باشند و با معيارهاى اخلاقى و معنوى شغل خود آشنا شوند.
به نظر مى رسد دانشكده هاى روزنامه نگارى پيشر فته كنونى ، براى نيل به اهداف خود به برنامه ها و دروس جديدى نياز دارند. جمع آورى و ارائه متون مناسب و لازم نيازمند صرف زمانى طولانى است يكى از دروس لازم براى اين رشته ايجاد كلاس هايى است كه در آن دانشجويان مطالب مطبوعات را خوانده و آن ها را با يكديگر مقايسه كنند.
آن ها بايد در آن كلاس ها افكار و اهداف نويسندگـــان آن متون را يافته و آن ها را تجزيه و تحليل نمايند و بتوانند مقالاتى شبيه مقالات مورد بحث تهيه كنند. آن ها بايد در نهايت بتوانند تاثير اين مطالب بر اجتماع را تجزيه و تحليل كنند. آن ها بايد بتوانند از افكار خود دفاع كرده و هنرهاى نوشتارى خود را تقويت كنند . در تمام اين مراحل، بايد به قواعد و استانداردهاى روزنامه نگارى پايبند بود. به علت وجود مطبوعات فراوان، ديدگاه هاى مختلفى در هر زمينه وجود دارد و ايــ كـــلاس ها مى توانند روش ها و تكنيك هاى مختلف مطبوعاتى را به دانشجويان بياموزند . البته اين روند در آموزش روزنامه نگارى در حال شكل گيــرى است اما به نظر مى رسد به اهميت فراوان و چشمگير آن توجه نشده است .
يكى از مهـــم ترين نيازهاى روزنامه نگاران، داشتن دانش كافى درباره گزارشاتى است كه ارائه مى كنند . اين موضوع بايــد در دانشكده هاى روزنامه نگارى بسيار مهم تلقى شود. يكى از جــدى ترين و خوشبختانه سازنده ترين انتقادات موجود درباره مطبوعات، فقدان مطالب داستانى است. روزنامه نگاران فقط به حوادث جارى مراجعه و آنها را شرح مى دهند. (همانطور كه وكلا با اختلافات حقوقى و پزشكان با بيمارى ها درگير هستند).
مطبوعات بايد بتوانند علوم تخصصى را به شكل اطلاعات عمومى و قابل درك براى مردم بيان كنند. انجام اين كار به شكل خوب بسيار مشكل است و نياز به دانش فراوان و ذاتــى دارد و نمى توان آن را فقط در كلاس هاى درس به دست آورد . دارا بودن اطلاعات عمومى، توانايى شخصى را در برخورد با مسائل نوين افزايش مى دهد. در حرفه روزنامه نگارى نيز همانند بخش هاى ديگر زندگى، حس رضايت عميق شخصى با كاوش و جست و جوى فراوان در ماهيت اصلى موضوعات مختلف به دست مى آيد. به عبارت ديگر، گذر سطحى از مطالب و حوادث ، مطبوعات را از هدف خود دور خواهد كرد.
در حال حــــــاضر، جامعه روزنامه نگارى به ارائه گزارش هاى خبرى و تخصصى و در نتيجه براى گزارشگران اهميت فراوانى قائل است. بنابراين دانشگاه ها بايد فرصت هايى براى دانشجويان فراهم كنند تا اين تخصص را به خوبى فراگيــــرنــــد. تخصص گرايى خطرات خود را دارد و ما بايد براى مقابله با آن ها آماده باشيم. برخى از متخصصان معتقدند كه نگارش مطالب براى خوانندگان غيرمتخصص ، سبب كاهش مهارت نويسنده خواهد شد. البته بايد پذيرفت همه متخصصان توانايى نوشتن براى افراد معمول را ندارند. ( در واقع يك مهارت خاص است).
هميشه به نويسندگان و گزارشگرانى كه كارهاى عمومى و رايج اين شغل را انجام مى دهند نيــــاز مبرمى وجود دارد. دانشكده هاى مطبوعاتى كنونى بايد بتوانند براى اين افراد نيز اطلاعات پايه و اساسى مورد نياز را فراهم كنند.
به دست آوردن دانش و اطلاعات كامل درباره همه موضوعات امرى غيرممكن است اما اين ايده نبايد سبب شود دانشجويان از ادامه يادگيرى و فعاليت اجتناب ورزند. دانشكده هاى روزنامه نگارى در كنار دانشكده هاى ديگر قرار دارند و دانشجويان اين رشته مى توانند از اطلاعات دانشجويان ديگر نيز به شكل عمومى آگاهى يابند. به عبارت ديگر، وجود متخصصان متعدد و گوناگون در يك دانشگاه، زمينه كسب اطلاعات عمومـى در تمـــام مــوارد را براى روزنامه نگاران فراهم كرده است. يكى از روش هاى ممكن اين است كه در تمام دوره هاى درسى و كلاس ها، فضاى ذخيره و اضافى براى اين گونه موارد در نظر گرفته شود. براى انجام اين كار، بايد استادان و كارشناسان بخش هاى ديگر دانشگاه نيز براى انجام اين كار تمايل داشته باشند و به احتمال فراوان كسى با اين موضوع مخالفت نخواهد كرد.
براى انجام اين كار، روش هاى ديگرى نيز وجود دارد. دوره هاى آموزشى روزنامه نگاران بايد به گونه اى طراحى شوند كه آن ها با علوم رايج، در حد نياز و به شكل عمومى آشنايى پيدا كنند. مثلا داشتن اطلاعات عمومى درباره آمار، اقتصاد، وقايع مهم تاريخى و فلسفى ضرورى و لازم است. بــــراى دست يابى به اين هدف، همكارى تمام كارشناسان دانشگاه ها در دانشكده روزنامه نگارى امرى ضرورى است. در برخى زمينه هاى مورد نياز از قبيل مذهب، اقتصاد و علوم زيست شناسى نياز است اطلاعات اختصاصى مورد لزوم نيز براى روزنامه نگاران فراهم شود.
تمام دانشكده هاى تخصصى، بخش عمده اى از برنامه هاى آموزشى خود را به انجام كارهاى عملى دانشجويان و تخصص آينده آن ها اختصاص مى دهند. دانشجويان رشته پزشكى، امراض را تشخيص مى دهند، دانشجويان رشته هنر، نقاشى و بازيگرى را تمرين مى كنند و دانشجويان رشته حقوق، دعاوى حقوقى را تجزيه و تحليل مى كنند.
ائتلاف عمل و فكر يكى از مهم ترين ابزارهاى يادگيرى است و د صورت انجام آن به درستى، بسيار موثر نيز خواهد بود. به همين دليل، دوره هاى درســــى دانشكده روزنامه نگارى بايد به گونه اى باشد كه آن ها را با زمينه هاى كارى آينده خود آشنا و تبديل آنها به يك روزنامه نگار آشنا كند.
پرسش مطرح ديگر اين است كه كدام بخش از آموزش هـــاى رايج روزنامه نگارى مورد تاكيد قرار گيرند و ائتلاف بين علوم مختلف چگونه انجام شود؟
براى پاسخ به اين سوال بايد برخى چيزها را مورد توجه قرار داد. بايد توجه داشته باشيم كه فرصت يك دانشجو بسيار اندك و گرانبهاست. به همين دليل بايد از تمام دوران تحصيل استفاده بهينه شود و تمام راه و روش هاى ديگر نيز مورد ارزابى قرار گيرند. ثانيا بايد نيازهاى دانشجويان نيز در طول دوره مورد توجه قرار گيرد. ثالثا بايد از تاكيد بيش از حـد در كيفيــت آمــوزش مهارت هاى پايه اى خوددارى كنيم. دانشجويان به طور طبيعى خواهان اين نوع آموزش هستند زيرا دوست دارند هر چه زودتر متخصص شوند و يافتن شغل متناسب، همواره فكر و ذهن آنها را مشغول مى كند.
دانشجويان بايد دروس لازم خبرنگارى را پشت سر بگذارند و با مهارت هايى چون گزارشگرى اخبار آشنايى داشته باشند. براى انجام اين كار، ايجاد فضاى آموزشى براى درك مسايل پيچيده ضرورى است. رابعا، ما بين آموزش ارائه شده و استادانى كه براى اين كار جذب مى شوند نيز رابطه تنگاتنگى وجود دارد. اگر لازم است در آموزش روزنامه نگارى، تخصص ويژه اى مورد تاكيد قرار گيرد، ضرورت دارد استادانى جذب شوند كه علاوه بر روزنامه نگارى، در آن علوم نيز تخصص و تبحر داشته باشند.
بــراى انتقال اين مهارت ها و توانايى ها به دانشجويان، بايد روش هايى انتخاب شوند كه خارج از كلاس درس نيز انجام شوند. مى توان يك نشريه بزرگ در دانشكده و به وسيله دانشجويان راه اندازى كـرد. همچنين مى توان برنامه هايى طراحى كرد كه دانشجويان پس از فارغ التحصيل شدن مدتى به عنوان منشى و همكار به فعاليت بپردازند.
براى انجام اين كار، اختصاص زمان كافى براى مدارس و دانشكده هاى روزنامه نگارى لازم است. البته ممكن است طول دوره و دروس با توجه به نيازمندى هاى آموزشى دانشجويان در مقاطع مختلف تحصيل تفاوت داشته باشند. زمان آموزش، به مقدار مطالبى كه دانشجو بايد فراگيرد و همچنين به توانايى هاى او نيز بستگى كامل دارد.
اگر بــراى يـادگيرى بخشى از دوره هاى درسى، به زمان فراوان نياز باشد بايد اين كار انجام شود و در قبال آن دانشجويان كمك هاى آموزشى مربوط به هزينه هاى فوق را دريافت كنند. به عبارتى ديگر طولانى شدن دوران تحصيل و به تعويق افتادن كاريابى، بايد توسط دانشكده جبران شود.
يكى از روش هاى ممكن اين است كه دانشجويان مقاطع تحصيلى متفاوت بتوانند با ادامه فعاليــت خـــود در بخش هاى دولتى، از حمايت هايى چون بخشش بدهى هاى تحصيلى و شهريه برخوردار شوند.
سوال نهايــى اين است كه چگونه مى توانيم از ميــزان موفقيـــت دانشكده هاى روزنامه نگارى آگاه شويم؟ يكى از راه هاى پاسخگويى به سوال بالا اين است كه ببينيم آيا دانشجويان و محصلان با استعداد علاقه اى به ورود به اين دانشگاه ها دارند يا خير موضوع اصلى اين است كه اعطاى مدارك رسمى براى روزنامه نگاران با توجه به تفاوت استعدادها و تخصص ها بسيار مشكل است به همين دليل، روزنامه نگاران فراوانى وجود دارند كه بدون اخذ مدرك به اين كار اشتغال دارند. برنامه هاى آتى بايد بــه گــونه اى باشند كه تمام روزنامه نگاران، ضرورت تحصيل و يادگيرى مطالب دانشگاهى را براى خود لازم بدانند.
