در پنل یلدای کارآفرینی که با حضور سعید محمدی، بنیانگذار دیجی‌کالا؛ میلاد منشی‌پور، بنیانگذار تپسی؛ سعید باجلان، نایب رئیس هیات مدیره سرآوا؛ مجید رضوی، مدیرعامل شرکت هزاردستان؛ امیر هامونی، مدیرعامل شرکت فرابورس؛ علی ناظمی، معاون سرمایه گذاری صندوق نوآوری و شکوفایی برگزار شد، دو سوال محوری «چرا شرکت‌های استارتاپی قصد ورود به بورس را دارند؟» و «چه زمانی این شرکت‌ها به بورس ورود می‌کنند؟» مورد بررسی قرار گرفت.
این استارتاپها اعتقاد دارند که برای شفافیت بیشتر، تامین مالی مناسب و ارزش‌گذاری درست باید به بازار سرمایه یعنی بورس ورود پیدا کنند.
از سوی دیگر مدیرعامل فرابورس با اینکه اعتقاد دارد وجود شرکت‌های اینترنتی در بورس سبب متنوع شدن پورتفوی سرمایه‌گذاران می‌شود و نباید بازار سرمایه فقط به شرکت‌هایی که با زور و بازو اداره می‌شوند، محدود شود، اما اعلام کرد که هنوز ذهن مخاطب و سرمایه‌گذار برای این موضوع آماده نیست. او در این‌باره توضیح داد: «یکی از مسائلی مهمی که در هیات پذیرش مطرح است، پایدار ماندن استارتاپها است. کسب‌وکار با قدمت طولانی 50 یا 100 ساله وجود ندارد یا تعداد آن بسیار کم است. در واقع در حال حاضر کسب‌وکارها به خصوص استارتاپها به شخص متکی هستند و اگر برای مدیر مجموعه اتفاقی بیافتد، احتمال می‌رود کل شرکت دچار مشکل شود. از این رو الویت ما در هیات پذیرش چگونه پایدار کردن شرکت‌ها است.»
سعید باجلان با اشاره به مطالعاتی که در سال 2019 انجام شده است گفت که بهترین راه برای ادامه دادن مسیر برای سهامداران و شرکت‌ها، IPO است. او توضیح داد: «متداول‌ترین روش برای خروج یک استارتاپ IPO است و این یک ترند جهانی به شمار می‌آید. اما چرا روش IPO نسبت به روش‌های دیگر متدوال است؟ عمده این افراد برای ادامه فعالیت‌های خود به دنبال جذب سرمایه هستند. درواقع شرکت یک مسیری را طی کرده و به نقطه‌ای از رشد رسیده است که در حال حاضر برای حفظ این رشد نیاز به سرمایه دارد. از سوی دیگر استفاده از روش‌های قدیمی جذب سرمایه برای آنها ممکن نیست. دلیل آن‌هم این است که یا منابعی که در دسترس بخش خصوصی است، محدود بوده یا سرمایه‌گذاران اعتماد کافی برای سرمایه‌گذاری ندارند. برای مثال سهامداران ترجیح می‌دهند که روی شرکت‌های عمومی‌تر که شفافیت بیشتری دارند؛ سرمایه‌گذاری کنند.»
او در ادامه دیجی‌کالا را به عنوان یکی از کسب‌وکارهایی که برای حفظ رشد خود نیاز به ورود به بازار سرمایه دارد، مثال زد: «در سال 92، دیجی‌کالا یک جذب سرمایه 13 میلیارد تومانی انجام داد، چند سال بعد هم در سال 2016، جذب سرمایه 100 میلیون دلاری کرد. در حال حاضر دیجی‌کالا 36 میلیون بازدید ماهانه دارد و 6.6 میلیون کاربر فعال دارد، این پلتفرم برای پاسخ به نیاز و عطش بازار باید زیرساخت‌های خود را توسعه بدهد. به نظر شما آیا این پول مورد نیاز را می‌توان از روش‌های سنتی جذب کرد؟ یعنی افراد حاضر هستند که این مبلغ را در یک شرکت با سهامی خاص سرمایه‌گذاری کنند.» او در ادامه توضیح داد که سرمایه‌گذارانی که مدت طولانی شاید 10 تا 12 سال روی این حوزه سرمایه‌گذاری کرده‌اند، برای اینکه بتوانند به مسیر خود ادامه بدهند، نیاز دارند که سرمایه آنها یا بخشی از آن را نقد کنند؛در غیر اینصورت محکوم به فنا هستند.
پذیرش تپسی در بورس به عنوان اولین شرکت استارتاپی در آبان ماه گذشته قطعی شد و به گفته رئیس اتاق بازرگانی تهران، نماد در زمستان روی تابلو فرابورس قرار خواهد گرفت. بنیانگذار این استارتاپ دلایل اصلی ورود به بورس را ارزش‌گذاری، شفافیت اعلام کرد. منشی‌پور گفت: «ما از 5 سال پیش که پا در این حوزه گذاشتیم نیم‌نگاهی به بورس داشتیم. در ابتدا باید کسب وکارمان از نظر مالی جذاب می‌شد و هم اینکه حسابرسی خود را شفاف می‌کردیم. در ترکیب سهامداری هم این فرایند را انجام دادیم. سهامدارانی را انتخاب کردیم که در بورس تجربه داشتند. از تجربیات دیگران هم استفاده کردیم.»
به گفته او زمانی که شرکتی وارد بورس می‌شود، ارزش شرکت توسط یک عقل جمعی مشخص می‌شود. او اعتقاد دارد که ارزش‌گذاری از این جهت مهم به شمار می‌آید که وقتی استارتاپها بزرگ می‌شوند، متر و معیار درستی برای ارزش‌گذاری آنها وجود ندارد و سرمایه‌گذاران نمی‌توانند به راحتی اعتماد کنند.
منشی‌پور در ادامه یکی دیگر از دلایل ورود به بورس را شفافیت دانست و گفت: «وقتی شفافیت وجود داشته باشد. سرمایه‌گذار خیالش راحت است که رگورلاتوری قدرتمند و منسجمی چون بورس روی این شرکت‌ها نظارت می‌کند و تا جای ممکن مسائل مالی شفاف است. در نتیجه می‌تواند اعتماد کند و سرمایه خود را در آن شرکت قرار دهد.» تامین مالی از دلایل دیگری بود که بنیانگذار تپسی اعتقاد دارد که بازار سرمایه بازار بزرگی است و سرمایه‌گذاران به خوبی جذب می‌شوند.
او با بیان این موضوع که در حال حاضر اکوسیستم استارتاپی جزو بدنه اصلی کشور به حساب نمی‌آید، گفت: «استارتاپها باید وارد بورس شوند تا دیده شوند. در حال حاضر اگر قیمت صنایع دیگری چون فولاد تغییر کند، مسئولان نگران می‌شوند تا کاری انجام دهند، اما درباره استارتاپها به اینگونه نیست و باید این موضوع تغییر کند.» همچنین او با اشاره به مشکلات و موانع برای ورود به بورس توضیح داد که روند کار بسیار طولانی بود که دلایل آن هم نگرانی هیات پذیرش برای پایداری درآمد در آینده و نامشهود بودن درآمد عنوان کرد. به گفته او سرمایه‌گذار و هیات پذیرش که قرار است مدافع سرمایه‌گذاران آتی باشد، عادت به داراییهای قابل لمس دارند، به همین خاطر جا انداختن دارایی نامشهود کمی دشوار است.
کافه بازار و دیجی‌کالا از استارتاپ‌هایی هستند که از تیر ماه سال جاری خود را برای پذیرش در بورس آماده کرده بودند؛ اما هنوز موفق به دریافت این پذیرش نشدند. مدیرعامل هلدینگ هزار دستان، توضیح داد که از سه سال گذشته که آنها تصمیم ورود به بورس گرفتند، تغییر ساختار شرکت را هم تغییر دادند. او گفت: «باید برای ورود به بورس نحوه حسابرسی شرکت و ساختار آن را تغییر می‌دادیم. از این رو کل شرکت را که شامل مجموعه‌های کافه بازار،دیوار و زیرک و بلد می‌شود را به شکل یک هلدینگ درآوردیم. از همان سال ما هم با شرکت بورس و هم فرابورس وارد مذاکره شدیم.» او هم مانند استارتاپ‌های دیگر شفافیت، تامین مالی و ارزش‌گذاری را از دلایل ورود به بورس دانست و با بیان اینکه چرا فضای سنتی باید با ورود کسب‌وکارهای اینترنتی به بورس مخالفت کند،توضیح داد: «وقتی که شرکت‌ها به بورس ورود کنند، شفافیتی که حاصل می‌شود، باعث می‌شود تا نظارت و کنترل حاکمیت بیشتر شود. درواقع این حاکمیت است که باید برای از بین بردن ابهامات و یا برای از بین بردن نگرانی‌ها خود، استارتاپها را ملزم به حضور در بورس کند.» مدیرعامل هزار دستان درباره تعویق پذیرش این شرکت به بورس گفت: «مسائلی که مانع این موضوع شده است؛ برای ما مشخص نیست.»
بنیانگذار دیجی‌کالا مهم‌ترین دلیل برای ورود به بورس را تامین مالی عنوان کرد. او در این‌باره توضیح داد: «یک پلتفرم با 40 تا 50 میلیون کاربر نمی‌تواند بدون سرمایه‌گذاری به فعالیت خود ادامه دهد و ورود به بورس این امکان را به ما می‌دهد تا در ابعاد بزرگتر بتوانیم تامین مالی کنیم. زمانی که یک شرکت اینترنتی رشد می‌کند، تبدیل به زیرساخت آن کشور می‌شود و نقش مهمی را در بخش اقتصاد آن دارد. در واقع زمانی که یک کسب‌وکار اینترنتی به سطح ملی می‌رسد تبدیل به زیرساخت آن کشور می‌شود و بخش زیادی از مردم از آن استفاده می‌کنند، باید عمومی شوند و درباره فعالیت خود به کاربران و سهامداران گزارش بدهند. همچنین برای توسعه و حفظ آن نیاز به تامین مالی در سایزهای بزرگتر است.»
او در ادامه توضیح داد که برای ورود به بورس ساختار مدیریتی، رویکرد اقتصادی را تغییر داده‌اند. به گفته او شرکت‌های اینترنتی در ساختار خود آن‌طور که مورد تایید بورس است، به خوبی عمل نکرده‌اند. محمدی گفت: «برای تغییر تیم مدیریتی از سراسر کشور متخصصان را دور هم جمع کردیم تا بتوانیم اقدامات خوبی انجام دهیم. از نظر مالی هم نکته‌ای که وجود دارد، شرکت های اینترنتی به خاطر ماهیتی که دارند تنها روی فعالیت خود تمرکز می‌کنند و کمتر به مسائل مالی دقت می‌کنند و بعضا به مسائلی چون سوددهی فکر نمی‌کنند. در حالی که سهام‌دار عام باید در شرکت سودده سرمایه‌گذاری کند. در این راستا مسیر خود را تغییر دادیم و در حال حاضر دیجی‌کالا سودآور است و در حال حاضر کاملا آماده برای عرضه به بورس آماده است.»
مدیرعامل شیپور هم به مانند شرکت‌های دیگر برای ورود به بورس دلایل مشابه داشت و اعلام کرد که از ابتدای فعالیت این پلتفرم با توجه به سهامداران خارجی و بورسی که در هیات مدیره این شرکت حضور داشتند، برای ورود به بورس برنامه‌ریزی کرده و زیرساخت‌ها را هم بر این اساس آماده کرده بودند. او توضیح داد: «از سال گذشته تمرکز خودمان را روی موضوع سوددهی گذاشتم و از چند ماه پیش هم مدارک را تکمیل کرده و در حال حاضر هم منتظر پذیرش هستیم.» او همچنین گفت که دلایل طولانی شدن روند پذیرش هنوز مشخص نیست و گفت که اگر مسئولان در این‌باره شفاف سازی کنند، آنها هم می‌توانند در این‌باره اقدامات لازم را انجام دهند.
علی ناظمی، معاون سرمایه گذاری صندوق نوآوری و شکوفایی هم با این که این صندوق‌ها برای تزریق سرمایه و ارائه تسهیلات محدودیت دارند گفت: «زمانی که کسب‌وکاری مانند استارتاپ‌های حاضر، به این سایز از رشد می‌رسند که به سرمایه کلان 1000میلیاردی نیاز دارند، صندوق‌های بخش خصوصی قادر به تامین مالی برای آنها نیست و ورود آنها به بازار سرمایه الزامی است.» همچنین به گفته او صندوق نوآوری و شکوفایی در دوران کرونا بین 300 تا 400 میلیارد تومان به شرکت‌های بزرگ کمک کرده است.
هامونی، مدیرعامل فرابورس هم با تاکید بر این موضوع که مذاکرات با شرکت‌های استارتاپی برای عرضه اولیه شروع شده است، گفت: «یکی از مهم‌ترین موضوعات مطرح بحث شفافیت و رعایت استاندارهای مالی است. شرکت‌هایی با قدمت طولانی و استراتژی‌های بلند مدت کم هستند. ما قصد داریم که برای این شرکت پایداری در بازار سرمایه ایجاد کنیم که با یک شوک ارزی از بین نروند. ما مسیر خوبی را آمدیم. شاید به نظر برسد که این مسیر کند پیش می‌رود اما اینگونه نیست. برای مثال در کشورهای دیگر هم بسته به بازار و سطح آمادگی کسب‌وکار ممکن است این فرایند چند ماه تا چند سال طول بکشد.» او در ادامه گفت که فرهنگ موضوع دیگری است که جای بحث دارد. هامونی توضیح داد: «زمانی که شرکت‌ها وارد بازار سرمایه می‌شوند، سرمایه‌گذاران به دارایی‌ها و تجهیزات آنها توجه می‌کنند تا اگر شرکتی با مشکل مواجه شد، بتوانند به زمین آن شرکت یا تجهیزات آن رجوع کند. هنوز داراییهای نامشهود بین آنها جا نیفتاده است؛ این نگاه سنتی کمی فرایند را کند کرده است. اما من این ورود استارتاپها به بورس جزو بایدها است و باید انجام شود. »
او همچنین گفت که باید در کنار بررسی مسائلی که هیات پذیرش انجام می‌دهد، استعلاماتی هم در موارد بررسی قانون و پولشویی گرفته شود. به گفته هامونی هنوز مشخص نیست که چه زمانی استارتاپها وارد بورس می‌شوند.
مدیرعامل فرابورس اعلام کرد که در سال‌های گذشته شاید در سال 25 شرکت برای ورود به بورس بررسی می‌شدند، اما در 6 ماه گذشته نزدیک به 35 شرکت برای ورود به بورس پذیرش شدند. همچنین به گفته او ظرفیت‌های طرح‌های کرادفاندینگ از 2 میلیارد تومان به 10 میلیارد تومان افزایش پیدا کرده است و تاکنون 10 شرکت سرمایه‌گذاری روی تابلو فرابورس قرار گرفته‌اند.
