نام نویسنده: سعيدنوری‌آزاد
امروزه با کمی دقت می توان مزایای الکترونیکی شدن تجارت را در زندگی روزمره افراد مشاهده كرد البته بدون دقت هم می‌توان این اثرات را دید چرا که هر یک از ما به نوعی با اين نوع تجارت در ارتباط هستيم پس بهتر است در ابتدا با واژه‌هاي آشنا شويم و لازم است تفاوت میان سه واژه e-commerce . e-business و e-marketing را بطور خلاصه شرح دهيم .
e-commerceبه معنای تجارت الکترونیکی است که شامل کلیه مراحل مرتبط با انجام معاملات با استفاده از شبکه‌های ارتباطی رایانه اي را شامل مي‌شود و مقوله‌های بانک داری و اعتباری در آن مورد بحث است. e-business که یک مفهوم بسیار کلی است به معنای انجام هرگونه فعالیت با استفاده از شبکه‌های ارتباطی رایانه ای و یا حتی بدون استفاده کامل از شبکه‌ها و فقط با استفاده از محصولات و ابزار الکترونیکی را در برمي‌گيرد. این مفهوم شامل تمام تعلات روزمره در تمامی زمینه‌ها می‌شود مانند آموزش درمان ، حمل و نقل ، داد و ستد اطلاعات و بسیاری دیگر از زمینه‌های کاری است که به عقیده بسیاری این زمینه شامل تمام امور زندگی می شود که در جای خود جای تعمل دارد و اما e-marketing ، این واژه بر خلاف عقیده بسیاری که آن را بعنوان تجارت می شناسند تقریبا ربطی به انجام مراحل اصلی دادو ستد ندارد و فقط مراحلی را شامل می شود که مربوط به جلب و توجیه مشتری است. تجارت الکترونیکی که بر پایه فناوری‌های نوین بنا نهاده شده است دارای نظم و ساختار منحصر بفردی است که می تواند در انواع کار کردهای روزمره ایفای نقش کند.
گامهای یک تجارت الکترونیکی
بعد از آشنايي با سه مفهموم رايج در تجارت الكترونيكي شايد براي بسياري اين مسئله از اهميت ويژه‌اي برخوردار باشد كه برای رسیدن به نقطه ایده آل در این نو تجارت بايد چه گام‌هاي برداشته شود كه در جواب بايد گفت 5 گام مي‌تواند موفقعيت در كار را به نوعي تضمين كند اين 5 مرحله به اين شرح است.
گام اول) در مرحله اول شركت یا سازمان متقاضی تجارت الكترونیك بايد سعی در ایجاد یك سایت ساده شامل اطلاعات محصولات و خدمات تولیدی خود را داشته باشد تا از طريق آن اطلاعات، از طریق شبکه‌های ارتباطی در اختیار مشتریان قرار بگيرد. در حقیقت، مرحله اول به معنای به وجود آوردن ویترینی بر روی شبكه‌های سراسری مانند وب برای بازدیدكنندگان است تا اطلاعات مورد نظر خود را از طریق این صفحات دریافت كنند. بعنوان مثال اگر شبکه داخلی کشوری و یا سازمانی راه اندازی شده باشد می توان تجارت را بدون استفاده از اینترنت راه اندازی کرد .
گام دوم) در این گام توسعه و گسترش گام اول مد نظر است. در این مرحله سایت شركت تبدیل به یك پایگاه داده (Database) می شود و برای نگهداری اطلاعات مورد استفاده قرار می گیرد. در این مرحله، اطلاعات همه محصولات و خدمات و شرح كامل آنها در بانك اطلاعات قرار می گیرد و كاربران امكان ارسال سفارش خرید از طریق این وب سایت را خواهند داشت، اما هنوز یرساخت‌های لازم برای پرداخت اینترنتی فراهم نشده است و پرداخت پول به همان روش سنتی انجام خواهد گرفت. این روش را بعضی از سازمانها بعنوان شیوه امن برای خود برمی گزینند اما این کار بی بهره ماندن از فناوری است.
گام سوم) ایجاد تعامل میان کاربران و سایت شرکت هدف این گام است. در این گام، كاربران امكان ارتباط با مدیر سایت را خواهند داشت كه این ارتباط از طریق e-mail، chat و voice ویا حتی ویدئو کنفرانس خواهد بود و كاربران درباره زمانی بسیار كوتاه مدت پاسخ خود را از مدیر سایت دریافت خواهند كرد و امكان پرسش و پاسخ online میان فروشنده و خریدار و نیز در مورد كالا و یا خدمات وجود دارد.ان تعامل می بایست از دید کاربر یک رابطه امن و کاملا خصوصی تلقی شود.چرا که این ارتباط یک ارتباط مجازی بوده و کوچک ترین مسایل از دید مشتری پنهان نمی ماند.
گام چهارم) در این گام، امكان پرداخت اینترنتی برای كاربران فراهم می‌شود و مشتریان پس از ارسال فرم‌های سفارش خرید و دریافت كالا، وجه موردنظر را از طریق پایانه‌های فروش بانك ها و مؤسسات مالی طرف قرارداد برای فروشنده ارسال خواهند كرد كه این حمل و نقل پول به صورت بسیار امن از طریق شبکه برای مشتریان فراهم خواهد شد. این خریدها اگر بصورت محدود باشد می توان با استفاده از پروتکلهای امنیتی در اینترنت آن را انجام داد. اما تقریبا تمامی تجارتهای کلان که بصورت الکنرونیکی هستند روی اینترنت انجام نمی شود.
گام آخر) گام آخر به مرحله یكپارچگی معروف است. در این مرحله، سیستم‌های واسطه‌ای میان فروشنده و خریدار با سیستم‌های موجود در سازمان و یا شركت به حالت یكپارچگی كامل درخواهند آمد. بدین معنا كه اگر كالایی فروش رود، موجودی كالای فروش رفته به میزان خریداری شده از موجودی انبار كسر شده و همزمان دستور خرید جدیدی برای جایگزین كردن كالای فروش رفته به انبار ارسال خواهد شد و در خریدهای بعدی موجودی انبار بلافاصله به نمایش درخواهد آمد. این مرحله از مجموعه مراحل تجارت الكترونیك كامل‌ترین مرحله در تجارت الكترونیكی است كه در آن نتیجه همه عملیات مربوط به داد و ستد در همه سیستم‌های سازمان منعكس می شود. این کار زیر ساخت شروع بکار سستم‌هایی مانند مدیریت ارتباط با مشتری(CRM) است.
شکلهای تجارت الكترونیک
همان طور که در ابتدا گفته شد این نوع تجارت برای همگون شدن با تمام شکلها و جوانب زندگی شکلهای مختلفی را در بر می گیرد. این شکلها هر کدام به بسته به نوع مخاطبین خود دارای وسعت وحجم مبادله خاص خود است.
) کسب و کار در مقابل کسب و کار.Business to Business) B۲B شکل اول(
در رویارویی بنگاه‌ها می توان رشد سرمایه در گردش را به راحتی پيش‌بيني کرد.این مدل از تجارت الكترویك مهمترین نوع تجارت الكترونیكی است كه در حدود نصف درآمدهای تجارتی الكترونیكی را به خود اختصاص خواهد داد. این مدل سبب پیدایش ارتباطی گسترده میان تأمین كنندگان، تولیدكنندگان، توزیع كنندگان و فروشندگان خواهد بود
.در این مدل، ارتباط میان دو یا چند سازمان ، توسعه اقتصادی، تولیدكنندگان مواد اولیه و ارائه كنندگان انواع گوناگون خدمات موردنظر است. در حقیقت، این مدل را به نوعی می توان توسعه یافته مدل قدیمی (Electronic Data Interchange) EDI دانست، اما در این مدل واسطه‌ها كاهش یافته، همین خود سبب كاهش قیمت‌ها خواهد شد. در این مدل واسطه‌ها به هم نزدیک می‌شوند و به دلیل اینکه این واسطه‌ها مهارت کنار زدن واسطه‌های دیگر را دارند روند مبادله مستقیم تسریع می‌شود.
شکل دوم) مدل B وC۲C Consumer to Business) . Businessto Consumer ) خریدار در مقابل کسب و کار و بالعکس.
صاحبان کسب و کار چه بزرگ و چه کوچک می توانند با مشتری های خود یک ارتابات مستقیم برقرار کنند و از این طریق با سود بیشتری فعالیت خود را ادامه دهند. مدل های B۲C و C۲B به نوعی بیان كننده ارتباط متقابل تولیدكننده و خریداران نهایی محصولات و خدمات است. مدل های دوگانه B۲C و C۲B دارای مزایایی مانند خرید ارزان تر كالا نسبت به دنیای واقعی، امكان ارسال کالای خریداری شده به مكان درخواستی مشتری و غیره می باشد. این مدل از تجارت الكترونیك به عنوان ساده ترین نوع تجارت الكترونیكی شناخته می شود .
شکل سوم) C۲ C ( (Consumer to consumerخریدار در مقابل خریدار
یکی از مزایای بی بدیل دنیای مجازی امکان ارتباط و حرکت هر فردی در با سایرین است.چه این ارتباط برای مبادله اطالاعات باشد و چه بعنوان مبادله کالا و پول.حال بعضی از این تجارت‌ها در نگاه اولیه دست فروشی‌های کنار خیابان را در نظر تداعی می‌کند اما حقیقت آن است که این خرده فروشی‌ها یک بازارچه‌های عظیمی را بوجود اورده است که هم اکنون هزینه آگهی در این سایت برابر هزینه آگهی در سایت کار خانجات خودرو سازی است. از مشهورترین نمونه‌های این مدل از تجارت الكترونیك می توان به سایت eBay اشاره كرد.
این مدل از تجارت الكترونیك بیشتر به خرده فروشی‌های كالای دسته دوم خانگی اختصاص دارد. جایی كه خریداران و فروشندگان هر دو از گروه نهایی هستند و در این میان ردپای تولیدكننده و یا واسطه‌ای دیده نمی‌شود. نمونه رایج این شیوه از تجارت را می توان در جمعه بازارها و یا حراج های محلی و منطقه‌ای دید كه هر كس كالای تولیدی خود را به صورت تك فروشی در معرض فروش خریداران قرار می دهد.
شکل چهارم) (b۲g۲b) و (Government to business, business to Government کسب و کار در برابر دولت و بالعکس
در دولت الکترونیک حلقه میان مردم ، صنایع و دولت این شکل از تجارت است. این کار بیشتر در زمینه‌های اقتصادی کلان استفاده می‌شود و از مبادلات خرد خبری نیست. در این مدل‌ها، سازمانها و مراكز دولتی و خصوصی در ارتباط با مراكز اقتصادی و بنگاه‌های تجاری دولتی هستند. در این ساختار، دو طرف با مراجعه به وب سایت‌های طرف قرارداد و تعامل با یكدیگر از طریق شبكه‌های رایانه‌ای امور بازرگانی مورد نیاز خود را انجام می‌دهند. این امور شامل مواردی چون ارسال درخواست‌های بانكی برای مؤسسات دولتی، گرفتن مجوزهای لازم برای انجام امور اداری، پرداخت وجه مورد درخواست سازمان ها و بانك ها و غیره است. مزیت اصلی این دو مدل صرفه جویی در انجام امور برای شركتهای دولتی و سازمان‌های خصوصی و نیز كاهش زمان انجام كارها است. این شرکتها به نوعی کارهای خدماتی و اداری انجام می دهند و کسب در آمد آنها از حق الزحمه دریافتی است.البته به استثنای بانک و امثال آن.
شکل پنجمC (۲g (Government to consumer، consumer to Government) دولت در برابر خریدار و بالعکس.
از آنجا که دولتها در اکثر مواقع محصولاتی دارند که میبایست مستقیما به مردم عرضه کنند و یا در حالت کلی می بایست امکان ایجاد نوعی ارتباط بی واسطه را برای مردم فراهم کنند .از این رو و با توجه به اینکه حجم تعداد مراجعین به دولت در مقابل تعداد پاسخ گویان در دولت قابل مقایسه نسیت، راهی جز ایجاد فضایی مجازی برای هرگونه دادو ستد بین دولت و مردم باقی نمی ماند.در این مدل رابطه بیش از آن كه ماهیتی تجاری داشته باشد، ماهیتی خدماتی دارد و شامل خدماتی است كه دولت می تواند به مردم ارائه دهد و یا زمینه ای برای تسهیل ارتباطات مالی مردم و دولت در امور مالیاتی است و یا درخواست خدماتی كه از سوی شهروندان به دولت ارائه می شود كه می تواند شامل درخواست های مختلف در زمینه اقتصادی و یا بازرگانی باشد. به هر حال هرگونه ارتباطی در دنیای الکترونیک دادو ستد است.
شکل ششم) G۲ G ( (Government to Governmentدولت در برابر دولت
تاکنون فکر کرده اید که اگر دولتی کاملاً الکترونیک شود چه بر سر روابط بین الملی می آید؟ در حقیقت مسئول هماهنگی بین دولتها در این مورد سازمان ملل و سازمان تجارت جهانی است.اما هر کشوری نیز میتواند بنا به خواست خود با سایر دولتها قوانینی را برای روابطشان وضع و اعمال کنند كه این امر بر تمامی سطوح سازمانی تاثیر مستقیم دارد. در این تجارت نه تنها داد وستد‌های مالی و اقتصادی میان کشور‌ها در جریان است بلکه دامنه این مراودات به ارتباطات سیاسی و نظامی نیز کشیده شده است.
به هرحال این شکل از تجارت با نوع g2o یعنی دولت در برابر ادارات و بالعکس تفاوت بسیاری دارد.
مزاياي تجارت الكترونيك
شايد براي بسياري اين سئوال مطرح شود كه كاركرد‌هاي تجاري چه مزايايي به همراه دارد كه در پاسخ مي‌توان 12 مورد بررسي شده در ادامه مطلب را مورد مطالعه قرار داد.
۱) تجارت الكترونیكی اطلاعات كامل و گسترده‌ای درمورد هركالا دراختیار خریداران و فروشندگان قرارمی دهد كه به دست آوردن چنین اطلاعاتی در دنیای واقعی ارزش تجاری بسیاری دارد، اما بدون صرف هزینه و زمان امكان نخواهدداشت.
۲) امكان ایجاد ارتباط با همه افراد از طريق‌هاي همچون ايميل، چت و.. كه برای تكمیل فرایند بازرگانی لازم است .
۳) حذف واسطه‌ها یكی دیگر از با ارزش‌ترین هدایای تجارت الكترونیك به خریداران است كه باعث كاهش بی سابقه قیمت‌ها خواهد شد كه این كاهش قیمت ۱ تا ۵۰ درصد خواهد شد و به علاوه سبب كاهش زمان مبادلات نیز می‌شود.
۴) با تجارت الكترونیكی می‌توان طیف گسترده‌ای ازتولیدكنندگان را زیرپوشش قرارداد و امكان چانه‌زنی بیشتری در مبادلات تجاری به دست آورد كه در تجارت سنتی به دلیل محدودیت‌های جغرافیایی امكان چنین امری میسر نیست.
۵) امكان عرضه وفروش محصول از سوی تولیدكنندگان به بازار تمام كشورها و این به معنای امكان جهانی شدن فروشندگان با صرف كمترین هزینه ممكن و امكان بازاریابی وسیع تر است.
۶) امكان خرید محصولات سفارشی و مطلوب خریداران از دیگر مزایای تجارت الكترونیكی است. به این معنا كه شما در خرید یك محصول ویژگی‌های موردنظر خود را به فروشنده انتقال می دهید و فروشنده نیز در صورت امكان محصول را با توجه به خواسته‌های شما تولید می كند و دراختیار شما می گذارد. هم اكنون این روش فروش در محصولات صنعتی رواج بیشتری یافته است، درحالی كه در سال‌های اولیه تنها در مورد محصولات ساده‌ای مانند ساعت، كتاب و غیره امكان تحقق چنین امری وجودداشت.
۷) ایجاد نوسانات جدید اقتصادی از دیگر مزایای commerce ـ E است. چنین مؤسسات نوپایی توانایی رقابت و در مواردی امكان سبقت گرفتن از شركتهای كهنه كار را دارند.
۸) كاهش هزینه‌های ناشی از اشتباه‌های انسانی و ایجاد امكانات بهتر برای مدیریت در سح شركت‌ها.
۹- افزایش سرمایه گذاری و اشتغال در بخش‌های درگیر با تجارت الكترونیكی.
۱۰) امكان گسترده شدن و افزایش تعداد خریداران و فروشندگان در این نوع از بازار فراهم می‌شود. با وجود تعداد زیاد خریداران وفروشندگان امكان رقابت كامل در بازار فراهم خواهدشد و هیچ یك از خریداران و فروشندگان نمی توانند اثری برروی شرایط و قیمت بازار داشته باشند.
۱۱) تجارت الكترونیكی سبب تحولی در شیوه‌های كسب و كار خواهدشد كه این تحول با افزایش شدید مقیاس تولید، كاهش هزینه‌های مبادله، كاهش هزینه‌های توزیع، افزایش رقابت و… همگی سبب كاهش هزینه‌های تولیدشده و خود سبب افزایش رفاه اجتماعی خواهدشد.
۱۲) در بازار كسب و كار الكترونیكی، ادامه حیات شركت‌ها و مؤسسات به میزان خلاقیت و نوآوری شركت در مراحل مختلف تولید و توزیع وابسته است و هر شركت كه نوآور و خلاق باشد، گوی سبقت را از سایر رقبا خواهدبرد و این خلاقیت به كل بازار سرایت می كند و محركی برای چرخه اقتصادی جامعه خواهدشد.
موانع تجارت الكترونيك
موانع و نیازهای ذاتی بر سر راه این کار.
بعد از تشريح مزاياي تجارت الكترونيك مي‌توان موانع اين نوع تجارت را اين گونه نام برد.
۱) كمبود دانش و فرهنگ استفاده از تجارت الكترونیكی و شبكه اینترنت
۲) لزوم حمایت از حقوق مصرف كنندگان در تارت الكترونیكی
۳) نبود زیرساخت‌های حقوقی در استفاده از تجارت الكترونیكی مانند عدم قبول اسناد و امضاهای الكترونیكی
۴) امنیت پائین نقل و انتقال وجود الكترونیكی در برخی از كشورها
۵) سرعت پائین و نیز محدودیت‌های استفاده از شبكه اینترنت
۶) عدم اطلاع كافی مؤسسات و شركت های واسطه ای و تولیدی ازمزایای كسب و كار اینترنتی
۷) تأمین امنیت لازم و نیز محرمانه ماندن اطلاعات رد و بدل شده
***
E-commerce صرف نظر از تمامی برتری ها هنوز دارای نقاط ضعفی است. این نوع از تجارت کلا بر پایه اعتماد متقابل بوده زیر ساختها تعیین کننده ترین عامل در این میان است پس به دور از تمامی حرفها باید به فکر اين مهم بود. توانایی دسترسی به رایانه‌های شخصی و سرعت پائین نقل و انتقال اطلاعات برروی بستر اینترنت امكان دستیابی به پایگاه‌های اینترنتی را با مشكل مواجه می سازد و درنتیجه تأثیر این موارد، اثر تجارت الكترونیكی را كمرنگ می كند ولی با افزایش كاربران اینترنت و سهولت دستیابی به دنیای مجازی اینترنت، تجارت الكترونیكی به دنیای آینده چهره‌ای دگرگون خواهد بخشید و وقتی فراگیر شدن آن را در کارها احساس کردید می توانید از آن لذت ببرید.
منبع : سرمايه
