بررسی تاریخی روند سرمایهگذاری جسورانه(Venture Capital) یا VC حاکی از آن است که این نوع سرمایهگذاری که معمولا روی حمایت از کسبوکارهای نوپا و استارتآپها متمرکز بوده تاکنون سه موج را پشت سر گذاشته است.
موج نخست به سال‌های اولیه پس از جنگ جهانی دوم تا اوایل دهه ۲۰۰۰ برمی‌گردد که هزینه استارتآپها بسیار زیاد و سرمایه نایاب بود که باعث قدرت گرفتن VCها شد. موج دوم از اواسط دهه ۲۰۰۰ تا اواخر آن طول کشید.
در آن دوران، با دسترسی به سرمایه موجود بیشتر کارآفرینان انتخاب‌های بیشتری داشتند و سرمایه‌دار نه‌تنها منابع مالی بلکه ارزش افزوده نیز تامین می‌کرد. در موج سوم که در آغاز دهه ۲۰۱۰ شکل گرفت، با کاهش هزینه‌های استارتآپها، VCهای زیادی متولد شدند.
به نظر میرسد چین یکی از آن کشورهای موفقی است که توانسته به این قابلیت صنعت دست پیدا کند و به یکی از قدرتهای اول در دنیای VC تبدیل شود. برای نمونه، در میان ۱۰ معامله باارزشی که عمدتا برای سال‌های اخیر بوده، نیمی از آنها استارتآپهای چینی بودهاند که در حال حاضر به یکی از یونیکورن‌های مطرح جهان تبدیل شدهاند. مثلا Didi Chuxing که در حوزه حملونقل فعالیت دارد، توانست رقیب خارجی خود یعنی اوبر را در بازار چین کنار بزند و بزرگ‌ترین بازار حملونقلی دنیا را در دست بگیرد.
البته موفقیت چینیها در صنعت VC به شناسایی و حمایت استارتآپهای موفق خلاصه نمیشود. زیرا VCهای چینی با تامین سرمایه حدود ۳۲۲ میلیارد دلار بیشترین سهم را از استارتآپهای داشتند که توانستند به نقطه خروج برسند. به‌عبارت دیگر، بیشترین سرمایهگذاریها در این استارتآپها توسط سرمایه‌گذاران VC چینی انجام گرفته است. این در حالی است که میزان سرمایهگذاری آمریکاییها ۶۶/ ۱۷۷ میلیارد دلار است.
جدیدترین آمار به نقل از شرکت مشاوره مالی و پژوهشی Pitchbook درباره وضعیت سرمایهگذاری جسورانه در دو دهه اخیر نیز حاکی از آن است که در دهه گذشته متوسط سرمایهگذاری رشد چشمگیری نسبت به دهه ۲۰۰۰ داشته به‌طوری که از حدود ۴۰۰میلیارد دلار به مرز ۵۵۳ میلیارد دلار در پایان دهه ۲۰۱۰ رسیده است. این در حالی بوده است که منابع صرف شده در سرمایهگذاری VC در دهه ۱۹۹۰ کمی بالاتر از ۱۰۰ میلیارد دلار بود. رشد صنعت VC تنها به افزایش حجم سرمایهگذاری خلاصه نمیشود چرا که تعداد صندوق‌های VC هم در این دوران افزایش یافته و از حدود ۱۵۰۰ صندوق در دهه ۱۹۹۰ با رشد چشمگیری به مرز ۴هزار صندوق در دهه ۲۰۰۰ رسیده است.هرچند افزایش تعداد صندوق‌ها در دهه بعدی نیز روند رو به رشدی داشته اما افزایش تعداد آن کمی بیش از ۵۰۰ صندوق در دهه گذشته بود.
همچنین آمار نشان می‌دهد بیشترین حجم سرمایهگذاری در این دو دهه مربوط به سال ۲۰۱۸ است که با رسیدن به مرز ۳۰۰ میلیارد دلار یک رکوردشکنی به حساب میآمد البته این رکوردشکنی در تعداد معاملات هم مشهود بود تا نشان دهد ۲۰۱۸ برای استارتآپها یک سال طلایی بود تا از ظرفیتهای بازار VC برای توسعه کسبوکار خود بهرهبرداری کنند.اکنون که موج چهارم VC در حال ظهور است توسط چند روند قدرتمند هدایت می‌شود. یک روند این است که سرمایه به‌طور کامل ماهیت یک کالا یا خدمات را پیدا کرده است.
صندوق‌های چند میلیارد دلاری در میان شرکت‌های VC بزرگ عادی شده و حتی برخی از آنها جایگزین صندوق‌های خیریه شدهاند. روند دیگر این است که گرچه راه‌اندازی یک شرکت ارزان‌تر از همیشه شده، اما رویکرد استارتآپهای جدید تغییر کرده است. در واقع آنها می‌خواهند نخستین شرکتی باشند که کالا یا خدمات خاصی را ارائه می‌دهند و برنده نهایی اقتصاد دیجیتال شوند، به این ترتیب، به سرمایهگذاریهای عظیمی نیاز دارند. این دوگانگی منجر به افزایش تعداد شرکت‌های جدید در مراحل اول به ویژه در مرحله بذر(seed) شده، در عین حال تعداد شرکت‌های بزرگ در مراحل بعدی کاهش یافته است.
سرمایه‌گذاران ریسک‌پذیر برای سوار شدن روی موج چهارم، مجبورند خود را با شرایط این دوره زمانی تطبیق دهند. دوره‌ای که در آن انفجار شرکت‌های جدید و تقاضا به تنوع بیشتر VCها، توانایی انتخاب درست و خلق ارزش منحصر به فرد در سرمایهگذاریهای جسورانه را میطلبد.
باارزش‌ترین معاملات VC
براساس گزارش اخیر شرکت Pitchbook، باارزش‌ترین معامله استارتآپها در این دو دهه اخیر به نام استارتآپ چینی Ant Financial ثبت شد. این معامله که ۱۴ میلیارد دلار ارزش داشت و در سال ۲۰۱۸ منعقد شد، نیز شاهدی بر این گواه شد که استارتآپها روزهای خوبی در سال ۲۰۱۸ سپری کرده‌اند.
البته این استارتآپ که یکی از زیرمجموعه‌های غول تجارت الکترونیکی چینی یعنی علی بابا به حساب میآید، اکنون به جمع حامیان مالی سایر استارتآپهای شرق آسیا پیوسته است.این بازوی مالی علی‌بابا، خدمات مختلفی از بانکداری آنلاین تا سرمایهگذاری در تولید محصولات متفاوت را ارائه می‌دهد و حتی در شرکت‌های پرداخت آنلاین محلی در کشورهای تایلند، فیلیپین، سنگاپور و کره‌جنوبی هم سرمایهگذاری می‌کند. Ant Financial در کنار تنسنت و علی بابا، روی هم ۴۳ درصد از سرمایهگذاریهای انجام شده در همه یونیکورن‌های آسیایی را در اختیار دارند.
البته نکته حائز اهمیت در معرفی باارزش‌ترین معاملات VC در دو دهه گذشته حضور پررنگ استارتآپهای چینی است که بیش از یک‌بار در جمع باارزش‌ترین معاملات VC قرار داشتند.پ
س از آن، Juul استارتآپ آمریکایی است که باارزش‌ترین معامله VC را به نام خود رقمزد. این شرکت نوپا در حالی سرمایه ۸/ ۱۲ میلیارد دلاری را در سال ۲۰۱۸ جذب کرد که با یک جهش چشمگیر و رکوردشکن توانست در بین استارتآپهای با ارزش بالای ۱۰ میلیارد دلار یا به اصطلاح دکاکورن جای بگیرد. این رکورد پیش‌تر به نام فیس‌بوک بود. این غول رسانههای اجتماعی نخستین شرکتی است که سریع‌تر از سایر رقبای خود دکاکورن شدن را تجربه کرده بود.
مشارکت شرکتها در سرمایهگذاری VC
آمارهای این شرکت پژوهشی حاکی از آن است که سرمایهگذاری شرکت‌های VC یک رفتار چرخه‌ای داشته، با این حال در دهه گذشته، با وجود اینکه در بعضی سالها رشد آن منفی بوده، اما میزان سرمایهگذاری در سال‌های مختلف دهه ۲۰۱۰ بیشتر از دهه ۲۰۰۰ بود. در همین گزارش آمده است که در دهه گذشته بیش از ۱۲۱ میلیارد دلار توسط آن دسته از شرکت‌های VC به اکوسیستم استارتآپها تزریق شده که برای اولین بار وارد این حوزه شدند که حدود ۱۸ درصد این سرمایهگذاری برای سال ۲۰۱۹ بود.
خروج های موفقیت آمیز
رسیدن به نقطه خروج برای استارتآپها، سیگنال مطمئنی از بالغ شدن هر کسبوکار نوپایی است که توانسته مراحل تبدیل شدن به یک شرکت را با موفقیت به پایان برساند.
البته این موفقیت تنها سهم استارتآپها نیست چرا که نقطه خروج جایی است که سهام استارتآپها در بورس عرضه عمومی شده یا مالکیت آن به شرکت دیگر واگذار می‌شود و در این میان سرمایه‌گذاران VC هم در نهایت به منافع حاصل از حمایت مالی از این استارتآپها دست پیدا میکنند.
بخشی از گزارش شرکت Pitchbook به بررسی استارتآپهایی پرداخته که توانستند در این دو دهه اخیر به نقطه خروج برسند. بررسی این شرکت از ۲۵ استارتآپ با ارزشی که به نقطه خروج رسیدند نشان می‌دهد VCهای چینی با تامین سرمایه حدود ۳۲۲میلیارد دلار بیشترین سهم را از استارتآپهای موفق داشتند. به عبارت دیگر، بیشترین سرمایهگذاریها در این استارتآپها توسط سرمایه‌گذاران VC چینی انجام گرفته است.
پس از چینیها، سرمایه‌گذاران VC آمریکایی بیشترین سرمایهگذاری را انجام دادند. در نهایت اینکه VC سایر کشورهای جهان که از رسیدن استارتآپها به نقطه خروج منتفع شدند، حدود ۷۱ میلیارد دلار سرمایهگذاری کردند. همچنین براساس آنچه در آمارها آمده شرکت سرمایهگذاری سکویا در آمریکا، VC موفقی در انتخاب استارتآپهای خوش‌آتیه است.
به‌طوری که در دو دهه گذشته ۵۴ استارت‌آپی که تحت حمایت مالی سکویا بودند به نقطه خروج رسیدند. این رقم برای شرکت بعدی که شرکت آمریکایی Kleiner Perkins بوده، ۴۶ مورد است. پس از آن نیز دیگر شرکت آمریکایی یعنی NEA دارای بیشترین استارتآپ موفق در پرتفوی خود بود.
منبع: روزنامه دنیای اقتصاد
