ایرنا – انتخابات سال ۱۳۸۴رياست جمهورى در ايران را شايد بتوان مهمترين انتخاباتى در كشور به شمار آورد كه از فناورى اطلاعات به شكل وسيع در آن استفاده شده است.
مركز پژوهش‌هاى مجلس شوراى اسلامى در كتابچه‌اى كه با عنوان “فناورى اطلاعات و انتخابات رياست جمهورى” منتشر ساخته‌است ، مى‌نويسد: نخستين بار كه بحث كاربرد فناورى اطلاعات در جريان انتخابات مطرح شد به انتخابات دوره ششم مجلس شوراى اسلامى باز م‌گردد.
برپايه اين كتابچه، مباحثات فراوانى براى استفاده از سيستم‌هاى ماشينى شمارش راى در ايران مطرح شد كه البته هيچگاه فرجامى اجرايى نيافت اما در آن زمان بود كه نخستين جرقه‌هاى اهميت كاربردى فناورى اطلاعات براى مديران در بحث مهمى همچون انتخابات بوجود آمد.
در بخشى ديگر از اين گزارش درباره اولين استفاده اينترنت در انتخابات در سطح جهانى آمده است: استفاده از اينترنت به عنوان ابزار سياست براى نخستين بار و به نوعى مهمترين شكل آن در مبارزات انتخابات رياست جمهورى آمريكا پديدار شد.
“در مبارزات انتخابات رياست جمهورى آمريكا اينترنت به ابزارى قوى تبديل د كه در ان نامزدهاى رقيب از طريق وب سايت هايشان درخواست كمك مالى مى‌كردند و از طريق پست الكترونيكى و يادداشت‌هاى روزانه خود يا وبلاگ با طرفداران خود ارتباط پيوسته‌اى برقرار مى‌كردند و سعى داشتند با استفاده از اينترنت جوانانى كه هنوز به سن شركت در انتخابات نرسيده اند را با الفباى سياست آشنا كنند.”
به نوشته اين كتابچه ، به دليل اينكه چنين اقدامى به دنبال كاهش ميزان مشاركت جوانان آمريكايى در انتخابات صورت گرفته بود، در حقيقت با اين ترفند كارشناسان سعى مى‌كردند كه با استفاده از راهكارهاى جديد، نوجوانان را به حضور در عرصه‌هاى سياسى تشويق كنند.
اين كتابه بار ديگر در گزارش خود ، نگاهش را معطوف به انتخابات نهم رياست جمهورى ايران مى‌كند و مى‌نويسد: نگاهى به ميزان سايت‌ها و وبلاگ‌هاى شخصى و غيرشخصى ايجاد شده در اينترنت طى چند ماه اخير قبل از انتخابات رياست جمهورى همه نشان از باور عمومى در نقش و جايگاه اينترنت در جامعه ايرانى دارد.
“اين موضوع البته در انتخابات هفتمين دوره مجلس شوراى اسلامى نيز اتفاق افتاد در آن دوره تعداد زيادى از كانديداها با راه اندازى وبلاگ‌هايى سعى در جلب كاربران به اهداف و برنامه‌هاى خود كردند.
كارى كه نتوانست آنقدرها جذاب باشد كسانيكه اين راه را براى تبليغات انتخاب كرده بودند شايد به گمان خودشان راه خوبى را پيش گرفته بودند اما با نداشتن شناخت مناسب از فضاى وب به هيچ وجه نتواسنتد موفق باشند.” اين كتابچه در توضيح اينكه فضاى وب چه امكاناتى براى تبليغات مى‌دهد، مى نويسد: درست است كه اولين سايت‌هاى اطلاع رسانى و سياسى فارسى در جهت تلاش‌هاى سياسى اپوزيسيون نظام فعاليت مى‌كردند اما بعد از فراگير شدن استفاده ار وبلاگ به مثابه دفتر خاطرات آن لاين، توليد محتواى فارسى در وب به سمت غيرسياسى شدن پيش رفت و مسايل اجتماعى، باورها و افكار جوانان ايرانى را منعكس كرد.
اين گزارش تحقيقى در بخشى ديگر با اشاره به انچه رسانه وبلاگ مى‌خواند، اين رسانه ا ، رسانه جوانى عنوان مى‌كند كه به سرعت نقش مهمى براى خود در صحنه ارتباطات ايران پيدا كرده است، و از آنجا كه وبلاگ‌ها داراى فضاى فورى بازترى نسبت به ساير رسانه‌ها هستند حساسيت‌هاى زيادى در سطح سياسى ايجاد كرده است.
” به طوريكه تقريبا اكثر كانديداهاى انتخابات رياست جمهورى به شكلى داراى وب سايت شخصى و در مواردى حتى وبلاگ بوده و از اين رسانه به نحو مطلوبى در حال بهره بردارى هستند، چراكه آنها به اين ترتيب مى‌توانند به ساده‌ترين و در عين حال موثرترين شكل ممكن افكار و عقايد خود را در معرض ديد مردم بگذارند.”
در گزارش تحقيقى مركز پژوهش‌هاى مجلس آمده است : بزرگ‌ترين و مهمترين ابزارهاى رسانه‌اى انتخابات‌هاى پيشين راديو، تلويزيون بودند و بسيارى از مردم مبناى تصميم‌گيرى خود را جلسات مناظره‌اى و فرصت‌هاى تبليغى قرار مى دادند كه صدا و سيما در اختيار كانديداها مى‌گذاشت.
“اين در شرايطى بود كه تا دور ششم انتخابات به دليل شرايط خاص كشور و آشنايى مردم با افراد شاخص نظام معمولا گرايش اكثريت آرا از پيش قابل پيش بينى بود و اين موضوع اثر رسانه‌ها را بر سرنوشت انتخابات تا حدى بى‌تاثير و كم رنگ مى‌ساخت.”
برپايه اين گزارش، در انتخابات سال ۱۳۷۶با پررنگ تر شدن جناح بندى‌هاى سياسى و اهميت يافتن ارگان‌هاى مطبوعاتى احزاب و گروه‌ها نقش نشريات مكتوب به خصوص پوسترها و بروشورها و روزنامه‌ها در اطلاع رسانى بسيار پررنگ تر شد به گونه‌اى كه در روزهاى پايانى تبليغات انتخابات رياست جمهورى ۱۳۷۶تيراژ و مخاطب روزنامه‌هاى آن زمان بسيار زياد و به تبع تاثير فكرى آنها در ميان مردم بيش تر شد.
در سال ۱۳۸۰رسانه برتر انتخابات رياست جمهورى روزنامه‌ها بودند .
بسيارى از گفتمان‌ها و مباحثات طرف‌هاى رقيب در روزنامه‌ها دنبال مى‌شد.
برخى محدوديت‌هاى قانونى در سال‌هاى بعدى از يك سو، و گسترش و رشد استفاده از اينترنت در ميان لايه‌هاى تحصيلكرده جامعه به خصوص دانشجويان از وى ديگر، باعث شد كه به تدريج روزنامه‌ها رقيب رسانه‌اى جديدى را براى خود احساس كنند به گونه‌اى كه حتى برخى از احزاب با راه اندازى سايت‌هاى اينترنتى ارگان‌هاى خبرى خود را به محيط وب منتقل كردند و جالب اينكه بسيارى از روزنامه‌ها نسخه‌هاى اينترنتى نيز منتشر كردند.
براساس اين تحقيق ، در خلال همين سال‌ها يعنى درست پس از انتخابات رياست جمهورس سال ۱۳۸۰ناگهان شاهد بوديم كه توجه به اينترنت و راه اندازى وب سايت‌هاى خبرى و تحليلى در حوزه سياسى و اجتماعى بسيار قوت گرفت و خبرگزارى‌ها و سايت‌هاى مختلفى به راه افتادند.
تاثير فوق‌العاده فناورى و موقعيت خاص ايران و آگاهى يافتن كانديداها به اهميت پديده فناورى اطلاعات و به ويژه اينترنت باعث شد كه در آستانه انتخابات رياست جمهورى در سال ۱۳۸۴شاهد اتفاقات و اقدامات بديعى در قبال فعاليت‌هاى اطلاع رسانى و حتى تبليغى تمام كانديداها باشيم موضوعى كه در دوره‌هاى پيشين سابقه نداشت و همانطور كه اشاره شد عرصه رقابت هيچگاه از رسانه‌هاى مكتوب و صدا و سيما فراتر نمى‌رفت.
اين گزارش تحقيقى كه از سوى “معاونت پژوهشى گروه ارتباطات و فن‌آورى‌هاى نوين” مركز پژوهش‌هاى مجلس شوراى اسلامى انجام شده است،مى افزايد، با توجه به اينكه انتخابات رياست جمهورى يك همايش ملى با تاثيرات بين‌المللى است و با انتخابات مجلس شوراها تفاوت دارد لذا وسايل تبليغات و اطلاع رسانى در تبليغات محلى كه شايد خيلى موثر در انتخابات مجلس باشند، به هيچ وجه در انتخابات رياست جمهورى كارا نخواهد بود.
“از همين رو تبليغات در اين شرايط نيازمند يك رسانه كارا و موثر با نفوذ در ميان لايه‌هاى انديشمند و متفكر جامعه است كه بتواند زمينه اطلاع رسانى بين‌المللى را نيز فراهم كند، كه با اين حساب اينترنت توانست بهترين گزينه رسانه‌اى براى انتخابات ۱۳۸۴باشد.”
“تاثير اين قضيه تا حدى است كه بسيارى از روزنامه‌ها در انتشار اخبار مربوط به كانديداها منابع خبرى خود را وب سايت‌هاى شخص آنها اعلام مى‌كنند.”
در اين تحقيق با گشايش بخش ويژه‌اى درباره “كاربرد اينترنت در انتخابات رياست جمهورى “۸۴آمده‌است، از جمله كاربردهاى اينترنت را در اين دوره مى توان در راه اندازى سايت اينترنتى توسط كانديداها، راه اندازى سايت اينترنتى توسط هواداران كانديداها، راه اندازى وبلاگ رسمى توسط برخى كانديداها، راه اندازى وبلاگ توسط هواداران كانديداها، راه اندازى سايت‌هاى خبرى توسط احزاب و تشكل‌هاى سياسى به صورت غير رسمى و رسمى ديد.
هم چنين ديگر كاربردها را مى‌توان در استفاده از چت روم‌ها براى تبليغات و استفاده از شبكه‌هاى دوستيابى نظير اوركات توسط كانديداها براى ارتباط با جوانان، راه اندازى سيستم‌هاى نظرسنجى اينترنتى، انتشار اخبار محرمانه و دروغ در راستاى جنگ روانى بين ستادها از طريق اينترنت، ارسال ايميل‌هاى فله‌اى توسط ستادها براى مخاطبان ايرانى، انتشار بنرها يا آگهى‌هاى تبليغاتى اينترنتى در سايت‌هاى پرمخاطب مشاهده كرد.
اين تحقيق “راه اندازى سايت‌هايى توسط گروه‌هاى اپوزيسيون عليه روند كلى انتخابات، بازتاب وسيع انتخابات در فضاى وبلاگ نويسى فارسى و فعال شدن خبرگزارى‌هاى اينترنتى در آستانه انتخابات” را از ديگر كاربردهاى اينترنت در انتخابات ۸۴دانسته است.
در اين تحقيق كاربرد اينترنت در نهمين انتخابات رياست جمهورى از چند جنبه “تبليغات”، “اطلاع رسانى” ، “نظرسنجى” ، “جنگ اينترنتى انتخابات” و ” تاثير اينترنت بر راى مردم” عنوان شده و هر يك مورد بررسى قرار گرفته است.
اين تحقيق درباره “تبليغات” مى‌نويسد: كانديداهاى رياست جمهورى از اينترنت به عنوان يك ابزار تبليغاتى استفاده مى‌كردند به عبارت ديگر انتخابات رياست جمهورى ايران در سال جارى تفاوت‌هاى مهمى با انتخابات پيشين داشت و آن روى اوردن احزاب و كانديداها به فضاى اينترنتى بود.
برپايه اين پژوهش ، اينترنت ارزان‌ترين بستر براى يك پروژه تبليغات انتخاباتى است زيرا هزينه اجاره يك DOMAINو ۱۰مگابايت فضا و يك طراحى صفحه ساده در مقايسه با ارقام ميليونى تبليغات چاپى بسيار كم به نظر مى رسد.
“علاوه بر اين اينترنت تنها مكان انحصارى موجود در ايران است كه امكان نشر چند رسانه‌اى متون تبليغاتى كانديداها از جمله صوت و تصوير، سخنرانى هاى انتخاباتى، زندگينامه‌ها و عملكردها را فراهم مى‌كند.”
گزارش مركز پژوهش‌هاى مجلس شوراى اسلامى مى‌افزايد :علاوه بر اشخاص، گروه‌هاى سياسى كه زودتر از اين‌ها به اهميت و تاثيرگذارى اينترنت پى برده بودند از چند سال قبل اقدام به راه اندازى سايت‌هاى خبرى خاص خود كرده بودند تا در بحبوحه انتخابات يك فضاى رسمى و آشنا براى مخاطبان و هواداران حزبى داشته باشند.
دومين مقوله كاربرد اينترنت در زمينه “اطلاع رسانى” است ، چرا كه علاوه بر وب سايت‌هاى مربوط به هر يك از كانديداها كه به طور ششخصى ايجاد شده است چندين وب سايت ديگر هم در زمان انتخابات وجود داشتند كه به طور مستقيم يا غيرمستقيم اخبار انتخابات، اسامى كانديداهاى تاييد صلاحيت شده به تفكيك هر استان و شهرستان، قوانين انتخابات، آيين نامه‌هاى تبليغات انتخاباتى، اظهارنظرها و مصاحبه‌هاى مقامات رسمى ستاد انتخابات و هيات هاى نظارت بر انتخابات و حتى اسامى اعضاى هيات‌هاى اجرايى و نظارت را درج مى‌كردند.
اين سيت‌ها اطلاعاتى در مورد انتخابات، برنامه‌هاى كانديداها و نتيجه شمارش آرا را لحظه به لحظه در اختيار مردم مى‌گذاردند كه از جمله آنها مى توان به خبرگزارى‌ها اشاره كرد.
به نوشته اين پژوهش، دولتى بودن صدا و سيما و تمام خبرگزارى‌هاى فعال باعث شد علاقه مندان به انتشار اخبار و تحليل‌هايى كه از كانال‌هاى غيردولتى قابل نشر بود با راه اندازى وبلاگ‌ها و پس از آن سايت‌هاى اينترنتى، تاريخ جديدى را براى ژورناليسم تحليلى – خبرى در وب رقم بزنند.
“كانديداهاى اين دوره درصد قابل توجهى از برنامه‌هاى تبليغى و اطلاع رسانى خود را متوجه بهره بردارى هرچه بهتر از بستر اينرنت براى جذب جوانان و گرفتن آراى ايشان به نفع خود كردند.”
كاربرد ديگر اينترنت در انتخابات در اين پژوهش “نظرسنجى” ذكر شده و آمده است: در وب سايت‌ها امكان افكارسنجى و نظرسنجى وجود داشت و اكثر سايت‌هاى خبرى داراى فرم نظرسنجى از بازديدكننده‌ها بوده و نتايج آن هم به صورت ONLIONيا هر چند روز يك بار منتشر مى‌شد اگرچه به دليل ويژگى هاى كاربران اينترنت از قبيل طبقه اجتماعى، سطح سواد، ميزان درآمد و سن و جنسيت نمى‌توان اين نتايج را به كل جامعه تعميم داد ولى به هر حال اين نظرسنجى‌ها مى‌تواند برآيند ديدگاه‌هاى طيف كاربران اينترنت در ايران باشد كه در جاى خود معنا و پيام خاصى را القا مى‌كند.
اين پژوهش در كنار نام بردن كاربردهاى مثبت اينترنت به كاربرد منفى آن در انتخابات پرداخته و از آن تحت عنوان “جنگ اينترنتى” نام مى‌برد.
بر پايه اين پژوهش، اينترنت در انتخابات به دلايل متعدد به يكى از ابزارهاى جنگ روانى بين جناح‌هاى سياسى از يك سو و گروه‌هاى مخالف نظام با حكومت از سوى ديگر تبديل شده بود.
“انتشار اخبار جعلى و نادرست با هدف تاثيرگذارى بر مخاطبان، انتشار ديدگاه‌هاى اپوزيسيون انتشار اطلاعيه و مطالبى كه قبلا به صورت شب نامه و كاغذى منتشر شد تخريب كانديداهاى انتخاباتى و به اصطلاح افشاگرى‌هاى شخصى خانوادگى و دليلى بر اين مدعا هستند كه اينترنت علاوه بر جنبه‌هاى مثبتى كه در زمينه اطلاع رسانى و تبليغات داراست مى‌تواند به اهرمى براى تخريب جناح‌ها و شخصيت‌ها نيز تبديل شود.”
براساس اين پژوهش در عين حال سايت‌هاى گروه‌ها و ائتلاف‌هاى سياسى در انتخابات اين خاصيت منحصر به فرد را دارد كه علاوه بر پاسخگويى به نياز مخاطبان، اطلاع رسانى سريع و به موقع لينك به سايت‌هاى شخصى كانديداها و نقد ديدگاه‌هاى رقبا، مى‌تواند باعث خنثى شدن شايعات و اخبار نادرست پيرامون استعفاها انصراف‌ها يا موضع‌گيرى ها شود.
علاوه بر آن با انتشار خبر هك شدن برخى از سايت هادر هفته‌هايى كه گذشت م‌توان گفت كه ما وارد فاز جديدى از رقابت‌هاى اينترنتى كانديداها تحت عنوان جنگ اينترنتى انتخابات شده بوديم جنگى كه حتى مرزهاى اخلاقى و قانونى را نيز در نورديده بود.
آخرين كاربرد اينترنت در اين پژوهش “تاثير اينترنت بر راى مردم” عنوان شده است.
برپايه اين پژوهش ، بايد هم اكنون پنج ميليون كاربر ايرانى به اينترنت دسترسى داشته باشند كه درصد بالايى از آنها را جوانان تشكيل مى‌دهند.
به نوشته كتابچه مركز پژوهش‌هاى مجلس شوراى اسلامى ، اين جمعيت كثير كه به دليل رويارويى با اخبار و تحليل‌هاى گوناگون و مطالعه آرا و نظرات موافقان و مخالفان داخلى و خارجى به ذهنت روشن ترى براى تصميم‌گيرى خود مى رسيدند مطمئنا به صورت مستقيم و غيرمستقيم بر سرنوشت انتخابات موثر بوده اند.
در اين كتابچه پژوهشى در پايان به مساله “انتخابات الكترونيك” و نياز به آن به عنوان يكى از الزامات انتخابات دنياى جديد پرداخته شده است.
برپايه اين پژوهش ، در سال‌هاى اخير پيشرفت تكنولوژى و الكترونيكى شدن مراكز و سازمان‌هاى دولتى و خصوصى رشد قابل توجهى داشته است. سيستم‌هاى الكترونيكى مانند دولت الكترونيكى تجارت الكترونيكى شهر الكترونيكى و اخيرا راى‌گيرى الكترونيكى روز به روز در حال نفوذ به زندگى روزمره مردم هستند.”
“يكى از مهمترين اهداف دولت الكترونيكى بالا بردن درصد مشاركت مردم در كارهاى دولتى و دخالت دادن مستقيم مردم در تعيين سرنوشت خود است.
در اين دولت اگر بخواهيم مردم را به راى دادن ترغيب كنيم بايد سيستم راى‌گيرى ما بدون نقض، خوشايند براى مردم و مهم تر از همه مورد اعتماد آنها باشد.”
اين گزارش مى‌افزايد: “در كشور ما قبل از مساله فرهنگ‌سازى براى استفاده از سيستم‌هاى الكترونيكى راى‌گيرى بايد مشكلات درونى دولت كه بيش تر جنبه سياسى دارند حل شود.”
اين گزارش مى‌نويسد: “در سال ۱۳۷۸بود كه براى نخستين بار بحث استفاده از تجهيزات الكترونيكى و رايانه‌اى براى برگزارى انتخابات در كشورمان مطرح شد.
به نوشته اين پژوهش ، همچنان اين موضوع براى انتخابات رياست جمهورى در دوره بعدى و انتخابات شوراهاى شهر و روستا، توسط وزارت كشور ايران مطرح شد.
اين پژوهش مى‌افزايد: پس از گذشت هفت سال از برگزارى اولين انتخابات اينترنتى در جهان، به نظر مى‌رسد توافق‌هاى اوليه براى مدرنيزه كردن برگزارى انتخابات در كشور فراهم شده است و مسوولان مربوطه بايد با در نظر گرفتن معايب اين سيستم‌ها مزاياى زياد اين سيستم‌ها كه از جمله افزايش تعداد شركت‌كنندگان در انتخابات و كاهش هزينه‌هاى اجرايى برگزارى آن است را مدنظر داشته باشند.
“اينك براى نخستين بار در كشور را‌گيرى براى تصويب لوايح و طرح ها در مجلس با استفاده از سيستم‌هاى الكترونيكى انجام مى‌شود اين در حالى است كه مجلس شوراى اسلامى در طول ۹۹سال گذشته از راى‌گيرى سنتى و كاغذى استفاده مى‌كرد.”
اين كتابچه مى‌افزايد: سيستم‌هاى راى‌گيرى الكترونيكى مجزا از هم عبارتند از: راى‌گيرى كامپيوترى، اينترنتى و راى‌گيرى از طريق سيستم SMSو تلفن‌هاى TOUCH_TONEاست كه در يك دولت الكترونيكى لازم نيست كه فقط از يكى از اين سيستم‌ها استفاده شود بلكه مى‌توان همزمان از هر سه روش استفاده كرد تا نتايج بهترى از لحاظ مشاركت مردم در انتخابات حاصل شود.
در پياده‌سازى سيستم‌اى راى‌گيرى الكترونيكى بايد به چند نكته توجه اساسى وجود داشته باشد كه شامل كارآمد بودن سيستم‌هاى سخت افزارى راى گيرى الكترونيكى، محفوظ ماندن راى هر شخص، مشخص نشدن هويت شخصى راى دهنده، OPEN SOURCEبودن نرم افزارهاى راى‌گيرى الكترونيكى و قابل استناد نبودن راى‌ها است.
برپايه اين پژوهش پيش از نهمين دوره انتخابات رياست جمهورى، شوراى نگهبان اعلام كرد كه هيچ برنامه و طرح جامعى از سوى وزارت كشور معرفى نشده است. طبق ماده ۹قانون انتخابات رياست جمهورى براى الكترونيكى كردن سيستم راى‌گيرى بايد قبل از انتخابات، نرم افزار و سخت افزارهاى مناسب به شوراى نگهبان ارائه شود و اگر اين شورا آن را تاييد كرد استفاده از آن بلامانع مى شود.
اين شورا همچنين اعلام كرده است كه دستگاه‌هاى شمارش آرا وزارت كشور كه OMRاز نوع OPSCANاست يك تكنولوژى مربوط به ۱۲سال پيش را دارند و عملا ديگر از انها نمى‌توان استفاده كرد.
مسوولان برگزاركننده انتخابات در كشورمان بايد به اين نكته هم توجه اساسى داشته باشند كه اشتباه در انتخاب سيستم راى‌گيرى ، علاوه بر بوجود آمدن بار سنگين مالى براى دولت مى‌تواند باعث كاهش تعداد شركت‌كنندگان در انتخابات شود. بنابراين انتخاب نوع سيستم راى‌گيرى الكترونيكى بايد توسط كارشناسان خبره و صاحب نظر در اي امر صورت گيرد.
در پژوهش مركز پژوهش‌هاى مجلس درباره فناورى اطلاعات و انتخابات رياست جمهورى، در لابه لاى بحث كاربرد اينترنت، آدرس سايت‌هاى مختلفى كه در زمينه انتخابات فعال بودند ذكر شده‌است كه در اينجا، اين پايگاه‌هاى اينترنتى براساس وابستگى به شخص يا گروه ، يا نوع كاركردشان در انتخابات ذكر مى شوند.
پايگاه‌هاى اينترنتى متعلق به هر يك از نامزدهاى رياست جمهورى //////////////////////////////////////////////////////////// احمدى نژاد : WWW.MARDOMYAR.COM
رضايى: WWW.REZAEE.IR
قاليباف: WWW.GHALIBAF.IR
كروبى: WWW.KARROUBI.IR
لاريجانى: WWW.LARIJANI.IR
معين: WWW.MOEEN.IR
مهرعليزاده:WWW.MEHRALIZADEH.COM
پايگاه‌هاى اينترنتى خبرى
///////////////////////////////////
انتخابات در امروز WWW.EMROUZ.INFO
انتخابات در پيك نت WWW.PEIKNET.COM
انتخابات در گويا WWW.GOOYA.COM
انتخابات در بازتاب WWW.BAZTAB.COM
انتخابات در درديچه WWW.DARICHEH.ORG
انتخابات در شريف نيوز WWW.SHARIFNEWS.COM
انتخابات در پارسيك WWW.PARSEEK.COM
انتخابات در انتخاب WWW.ENTEKHAB.IR
انتخابات در انتخاب WWW.ENTEKHAB9.ORG ۹
خطWWW.9LINE.IR ۹
انتخابات WWW.E1384.COM ۸۴
۲۷خرداد WWW.27KHORDAD.COM
ياردبستانى WWW.YAREDABESTANI.NET
پايگاه‌هاى اينترنتى احزاب
///////////////////////////
تابان WWW.TABAN.ORG
آبادگران WWW.ABADGARAN.IR
ملى – مذهبى WWW.MELLIMAZHABI.ORG
اصول گرا WWW.OSOOLGARA.COM
پايگاه‌هاى اينترنتى روزنامه ها
//////////////////////////////////////
انتخابات در شرق WWW.SHARGHNEWSPAPER.COM
انتخابات در اقبال WWW.EGBAL.IR
انتخابات در آفتاب يزد WWW.AFTABEYAZD.IR
انتخابات در ايران WWW.IRANINSTITUTE.COM
انتخابات در اعتماد WWW.ETEMMAD.IR
انتخابات در اطلاعات WWW.ETTELAAT.COM
انتخابات در كيهان WWW.KAYHANNEWS.IR
انتخابات در رسالت WWW.ESALAT-NEWS.COM
انتخابات در جام جم WWW.JAMEHAMDAILY.NET
انتخابات در همشهرى WWW.HAMSHAHRI.NET
پايگاه‌هاى اطلاع رسانى رسمى (حكومتى)
//////////////////////////////////////
وزارت كشور WWW.MOI.IR
شوراى نگهبان WWW.IRISN.COM
اين پژوهش از سوى گروه ارتباطات و فناورى‌هاى نوين معاونت پژوهشى مركز پژوهش‌هاى مجلس شوراى اسلامى در تيرماه ۱۳۸۴انجام شده است
