امروزه تجزیه و تحلیلهای پیشرفته فرصتهای گستردهای را در زمینه کاهش هزینههای کالاها پیشروی کشاورزان، سرمایهگذاران و اقتصادهای نوظهور قرار داده است.نقش فناوری‌های دیجیتال در شکلدهی به روابط میان مصرف‌کنندگان و نامهای تجاری در سالهای اخیر موضوع مناقشات بسیاری بوده است. اغلب این مباحث بر تحولات ایجاد شده در فرآیند تصمیمگیری مشتری، ظهور رویکردهای بازاریابی و فروش چندکاناله و تاثیر کاربرد تلفنهای هوشمند و اینترنت همراه بر رفتار مصرف‌کننده تمرکز داشتهاند. با این حال، هنوز هم فرصتها و پتانسیل‌های بکری در این حوزه وجود دارند که تا به امروز تقریبا نادیده گرفته شدهاند. شرکت‌های تولیدکننده مواد غذایی با بهره‌برداری از مزایای کلان‌داده و تکنیکهای تحلیل پیشرفته در بخشهای مختلف زنجیره ارزش از زمین‌های زراعی گرفته تا آشپزخانه‌های مصرف‌کنندگان، توانستهاند از پتانسیل فناوری‌های دیجیتال با هدف توسعه ارزشهای پایدار استفاده مناسبی به عمل آورند. دنیای دیجیتال توان بهره‌برداری بهینه و مسوولانه از منابع را دارد و از روش‌های اقتصادی مناسبی برای بهبود زنجیره غذایی استفاده می‌کند.
پتانسیل‌های بکر و عظیم
تاکنون، بخش اعظم شور و هیجان مربوط به قدرت فناوری‌های دیجیتال در متحول ساختن صنعت کالاهای بسته‌بندی شده مصرفی و بر جنبه بازاریابی و فروش تمرکز داشته است اما تولیدکنندگان مواد غذایی همواره با جریانی دوگانه از فرصتها روبه‌رو بوده‌اند. در قسمتی از این فرآیند تجارب زراعی مورد استفاده تولیدکنندگان محصولات دامی، تولیدکنندگان کاکائو و قهوه، تولیدکنندگان گندم و جو و سایرین منجر به ایجاد تفاوتهای گسترده در هزینههای تولید کالا شده است، این در حالی است که مواد خام ۶۰ درصد هزینههای کالاهای مصرفی فروش‌رفته را به خود اختصاص می‌دهند. تولید و بسته‌بندی نیز سهم قابل‌توجهی از هزینههای کالاهای مصرفی را به خود اختصاص میدهد و البته خطرات مربوط به تولید سالم و رفتارهای اجتماعی شرکتها نیز نقش قابل توجهی در تغییرات هزینهای آنها دارد.در بخش دیگر فرآیند نیز کلان‌داده و روش‌های تحلیل پیشرفته برای بهینه‌سازی فعالیتهایی نظیر مدیریت مواد زائد مورد استفاده قرار میگیرند. ضایعات غذایی منجر به وارد آمدن خسارت‌های اقتصادی، آسیب به منابع طبیعی و تشدید چالشهای مربوط به امنیت غذایی می‌شود. سالانه نزدیک به یک‌سوم غذای تولید شده برای انسانها از بین میرود؛ این در حالی است که ۷۹۵ میلیون نفر از جمعیت جهان (یک‌نهم جمعیت جهان) در گرسنگی به سر می‌برند.توسعه زمینههای مختلف از قبیل پیش‌بینی آب و هوا، برنامهریزی تقاضا و مدیریت زنجیره عرضه محصولات منافع اجتماعی، اقتصادی و محیط زیستی فراوانی در پی خواهد داشت. برای مثال Phenix، کسبوکار نوپای فرانسوی از یک فروشگاه مبتنی بر وب برای ارتباط بیشتر سوپرمارکتهای ارائهدهنده مواد غذایی با موسسات غیرانتفاعی و گروههای مختلف مصرف‌کنندگان استفاده می‌کند. این پلت‌فرم سوپرمارکتها را قادر می‌سازد تا هزینههای ناشی از انقضای تاریخ مصرف مواد غذایی را کاهش دهند و در درجه دوم منجر به کاهش بار اجتماعی و زیست محیطی حاصل از دفع ضایعات می‌شوند.
بهره‌وری بیشتر برای اقتصادهای نوظهور
بازارهای نوظهور می‌توانند از پتانسیل فناوری‌های دیجیتال در زنجیره غذایی به واسطه نوآوری‌هایی از قبیل کشاورزی دقیق، افزایش بازده زنجیره تامین و سیستم‌های پرداخت ویژه کشاورزان بهره‌برداری کنند. کشاورزی دقیق رویکردی مبتنی بر فناوری در حوزه مدیریت زراعی است که نیازهای تک‌تک زمین‌های کشاورزی را شناسایی، ارزیابی و تحلیل می‌کند. این روش با فراهم کردن امکان بهبود روش‌های مدیریت منابع آبی و کاهش اتلاف منابع آبی و کاهش اثرات مخرب زیست محیطی به کشاورزان کمک شایانی کرده است. توسعه این رویکرد به واسطه دو روند تکنولوژیک صورت گرفته است: از یکسو کلان‌داده و قابلیت‌های تجزیه و تحلیل پیشرفته و از سوی دیگر دانش روبوتیک از قبیل تصویربرداری روباتیک هوایی، حسگرها، پیش‌بینی‌های آب‌وهوایی پیشرفته محلی. بنا بر پیش‌بینی‌های انجام شده در سال ۲۰۱۴، بازار جهانی تکنولوژی‌های روبوتیک از یک میلیارد دلار به ۱۴ تا ۱۸ میلیارد دلار در سال ۲۰۲۰ افزایش پیدا خواهد کرد.
کسب وکارهای نوپا و سازمان‌های بزرگ نیز مشغول تولید محصولات و خدماتی برای کشاورزی دقیق هستند. استارت‌آپ CropX حسگرهایی طراحی کرده است که کشاورزان را در شناسایی بهتر نیازهای خاک یاری می‌کند، این در حالی است که شرکت Blue River از دانش روبوتیک برای ارزیابی نیازهای تک‌تک گیاهان استفاده می‌کند. شرکت IBM توانسته است از فناوری پیش‌بینی دقیق آب وهوا موسوم به Deep Thunder و تکنولوژی مبتنی بر پردازش ابری با اهداف زراعتی بهره‌برداری کند.پیشنهادها و توصیه‌های فناوری‌های مذکور به‌منظور واکنش فعالانه به تغییرات جوی در زمان واقعی قابل اجرا هستند. حسگرهای خاک و تصاویر هوایی کشاورزان را در مدیریت فرآیند کاشت و برداشت بذر کمک می‌کنند، این راهکارها به واسطه سیستم‌های خودکار ردیابی با قابلیت ارسال پیام‌های هشدار مبنی برکاهش کیفیت بذر یا تغییرات در روند رشد گیاه، انجام می‌شود.
سیستم‌های خودکار که از قابلیت نمایش وضعیت، عملکرد و مشکلات بالقوه در زمان واقعی برخوردار هستند در بهینه‌سازی مدیریت ناوگان کاربرد دارند و از این‌رو منجر به افزایش اطمینان کیفی و جلوگیری از تخریب محصول می‌شوند. زمان حمل‌ونقل نیز به واسطه مسیریابی هوشمند به نصف کاهش پیدا کرده است. سیستم‌های مدیریت حمل و نقل محصولات کشاورزی مجهز به حسگرهای هوشمند به واسطه یکپارچه کردن فرآیندهای حمل‌ونقل درون‌مرزی منجر به صرفهجوییهای ۱۰ تا ۲۰ درصدی می‌شوند.سیستم‌های پرداخت و خدمات مالی ویژه صنعت کشاورزی می‌تواند کشاورزان را در طراحی مدل‌های اقتصادی شخصی انعطاف‌پذیرتر یاری رساند. برخی کشاورزان از قراردادهای بیمه برای جبران خسارت‌های ناشی از تغییرات جوی استفاده می‌کنند. شرکت‌های بیمه نیز حق بیمه پایه‌ای را بر اساس احتمال بروز خسارت‌های آب وهوایی خاص نظیر یخ‌زدگی و تخمین تاثیرات آن در مراحل مختلف چرخه رشد گیاه در نظر میگیرند. یک طرح ابتکاری از کشور کنیا موسوم به Mfarm، از طریق یک اپلیکیشن یا پیامک، اطلاعات مربوط به قیمت روز بازار را در اختیار کشاورزان و خریداران محصولات کشاورزی قرار میدهد و به این ترتیب امکان بازاریابی محصولات کشاورزان خرد به بازارهای بزرگ نیز فراهم می‌شود.
راه‌حل‌های مقابله با یک چالش سیستماتیک در اقتصادهای بالغ
کشورهای توسعه‌یافته می‌توانند از ابزارهای دیجیتال و روش‌های مختلف برای واکنش به چالش‌هایی نظیر ایمنی مواد غذایی، پایداری منابع و تاثیرات زیست محیطی و اجتماعی اقدامات کسب‌وکارهای مختلف استفاده کنند. ایمنی مواد غذایی از طریق انطباق بیشتر با فناوری‌های نوآورانه نظیر پویشگرهای مواد غذایی که ارزیابی میزان آلودگی یک ظرف غذا را به کمک تکنولوژی‌های طیف‌سنج انجام می‌دهند، صورت می‌گیرد. در نهایت مصرف‌کنندگان اطلاعاتی فوری در خصوص ترکیب محصول انتخابی به دست می‌آورند. اتحادیه اروپا اخیرا در قالب مسابقه‌ای اقدام به طراحی یک پویشگر غذایی مناسب و مقرون به صرفه و بی‌ضرر کرده است و همچنین جایزه‌ای ۸۰۰ هزار یورویی را برای برندگان این مسابقه در نظر گرفته است.
دو گروه از افراد از مزایای این ابزارها سود می‌برند: افرادی که از بیماریهای مربوط به مواد غذایی نظر چاقی و آلرژی رنج می‌برند و گروه دیگر افرادی که بیش از دیگران به سلامتی خود اهمیت می‌دهند و امیدوار هستند پویشگرهای مواد غذایی در کنار سایر ابزارهای سلامت‌سنج رایج، روز به روز بیشتر به‌کار گرفته شوند. با در نظر گرفتن همهگیری جهانی مشکل چاقی یا بیماری دیابت نوع ۲، برآوردها حاکی از بازار یک میلیارد دلاری ابزارهای مذکور تا سال ۲۰۲۰ است. تصمیمات گردآوری محصول را میتوان به واسطه افزودن ابزارهای ارزیابی ریسک و پیش‌بینی عملکرد به روش‌های مدلسازی زراعی با هدف ارزیابی تاثیرات پیش‌بینی تغییرات جوی و وضعیت خاک پایدارتر کرد. این رویکرد نه تنها امکان انتخاب بهترین مناطق جغرافیایی و کشورها برای خرید محصولات مختلف را برای تولیدکنندگان جهانی مواد غذایی فراهم می‌کند بلکه انطباق بیشتر با تغییرات جوی این مناطق را امکان‌پذیر می‌سازد. علاوه‌بر این، این ابزارها به‌منظور انتخاب ترکیب ایده‌آلی از محصولات کشاورزی موجود در پورتفوی کشاورزی هر کشور توسط خریداران استفاده می‌شوند.با در نظرداشتن غیرقابل پیش‌بینی بودن و نوسانات هزینه مواد خام، شرکت‌های جهانی تولیدکننده مواد غذایی به واسطه یافتن راههایی برای کاهش خطرات، مزایای گستردهای به دست می‌آورند و این در حالی است که یک راهبرد گردآوری مطلوب را نیز در قبال کشاورزان اتخاذ می‌کنند.
مدیریت تاثیرات زیست‌محیطی چالشی دیگر است که به واسطه فناوری‌های دیجیتال مورد توجه قرار گرفته است. برای نمونه، طرح ابتکاری Internet of Everything شرکت Cisco امکان ارزیابی کیفیت محصولات در چرخه تولید را از آغاز فرآیند کاشت بذر تا تولید مواد غذایی در کارخانه‌ها، برای مصرف‌کننده فراهم خواهد کرد. بر این اساس، یک کد با قابلیت پویش روی بسته‌بندی محصولات قرار داده می‌شود که مصرف‌کننده را به وب‌سایتی هدایت می‌کند که در آن اطلاعاتی در خصوص مراحل مختلف تولید و تغییرات اعمال شده در هر مرحله از فرآیند تولید مواد غذایی بارگذاری شده است. فناوری را میتوان با هدف تضمین اعتبار زیست‌محیطی یک محصول برای مصرف‌کننده به‌کار برد. یکی از چالشهای ناشی از اقدامات پیشرفته زیست‌محیطی دشوار بودن نمایش پشت پرده ادعاهای بازاریابی و غلبه بر شک و تردید مصرف‌کننده است. استفاده از یک رویکرد قدرتمند برای ردیابی محصولات کشاورزی منجر به غلبه بر این چالش و تبدیل آن به یک واقعیت پایدار برای تولیدکنندگان مواد غذایی خواهد شد.روشها و ابزارهای دیجیتال فرصتهایی را به‌منظور بهبود رویکردهای مدیریتی و بهبود چرخه تولید محصولات غذایی از زمین‌های زراعی تا منازل مصرف‌کنندگان پیشروی شرکت‌های پیشگام تولیدکننده مواد غذایی قرار می‌دهند.
منبع: mckinsey
