نام نویسنده: محمد سعيد ذكائى
ایران و جامعه اطلاعاتی – اينترنت عرصة مهمى را براى تحقيقات اجتماعى و آزمودن نظريه‌هاى مربوط به اشاعة تکنولوژى و اثرات رسانه‌ها فراهم ساخته‌است. بخشى از اين جاذبه به واسطة قابليت ادغام شيوه‌هاى ارتباطى و صورت محتواى ارتباط است. جاذبه‌هاى ديگر مربوط به اثرات و کارکردهاى اجتماعى اين رسانه و محيط‌هاى مختلف آن براى افراد و اجتماعات محل زيست آنها و به‌ويژه براى جوانان به‌عنوان پيگامان نوآورى و مصرف اين رسانة جديد مى‌باشند.
طولانى شدن دورة جوانى و نوجوانى، رواج شيوه‌هاى جديد رفتار اجتماعى براى‌پر کردن فضاى زندگى، فردى‌شدن و كم‌رنگ‌شدن شکاف‌هاى متداول اجتماعى، اهميت يافتن سبك زندگى و «سياست زندگى» براى جوانان، از هم پاشيدگى شبکه‌هاى سنتى همسايگى و نوسازى شهرى از جملة زمينه‌هاى اصلى هستند که شرايط جديدى را پيش روى جوانان قرار داده‌اند.
آنچه در کنار اين روندها و متاثر از رشد رسانه‌هاى جديد قابل ذکر است اهميت بيش از پيش حفظ و تنوع در اوقات فراغت براى جوانان است. اولين نسل آشنا با کامپيوتر و تکنولوژى‌هاى ارتباطى را بايد نس فعلى دانست. بسيارى از آنان مى‌توانند با طيفى از نرم افزارهاى کامپيوترى کار کنند و به‌راحتى آن را بفهمند. اين تحولات تکنولوژيک علاوه بر تأثير بر ذوق، سليقه و نياز ارتباطى آنها، گذراندن اوقات فراغت آنها را نيز تحت تأثير قرار داده‌است. دو فرآيند «رسانه‌اى‌شدن»( mediatisation) و «خانگى شدن»(domestification) توصيف‌کنندة گذران بخش عمده‌اى از فراغت جوانان در جوامع مدرن است. جوانان فراغت خود را بيش ازپيش در خلوت سپرى مى‌کنند و براى سرگرم شدن به طور فزاينده‌اى به رسانه‌هاى جديد متکى هستند.
ارتباطات باواسطة کامپيوتر (CMC)، «فرهنگ فراغت» و «اجتماع فراغت» را نيز تحت‌الشعاع قرارداده‌است. شبکه‌هاى کامپيوترى جهان فرهنگ‌هاى جديدى را در ده سال گذشته پديد آورده‌اند كه تأثيرات شگرفى را در تعاملات و روابط اجتماعى برجاى گذارده است. (رين گولد، 1994: 4)
چت‌روم‌ها (chat rooms) يا ميدان‌هاى چندکاربردى (multi-user-dungeons) به‌عنوان يکى از پرطرفدارترين «ميدان‌هاى»
اينترنتى شرايط جديدى را پيرامون کاربران خود قرار داده و مرزهاى تازه‌اى را در شکل‌گيرى خرده‌فرهنگ‌ها، ارزش‌ها و هويت جوانان پديد آورده‌اند.
گمنامى، سرعت ارتباطات و سيال بودن آن پيامدهاى گسترده‌اى را در روابط جنسيتى و الگوهاى ارتباطى و دوست‌يابى جوانان بر جاى مى‌گذارد. تداخل طبقه با جنسيت و جغرافيا مى‌تواند فضاى آزادکننده‌اى را براى دسته‌اى از جوانان پديد آورده و مرزبندى‌هاى رايج جنسيتى و اجتماعى را در فرهنگ جوانان کمرنگ سازد. ارتباطات اينترنتى در محيط‌هاى چت، ضمن آنکه تقويت‌کنندة روابط غير وابسته به زمان و مکان گرديده است، به محملى براى جستجو و ارضاى کنجکاوى‌هاى جوانان نيز تبديل شده‌است. علاوه بر اين، فضاى مجازى و ديجيتال اينترنت صورت‌هاى جديد مشارکت‌هاى اظهارى و عاطفى را جايگزين صورت‌هاى متداول مشارکت سياسى و اجتماعى در عرصه‌هاى «حقيقى» جامعه ساخته‌است (نگاه کنيد به سيورلا، 2000). در وجه منفى، استدلال بر اين است كه سرگرمى‌هاى مجازى اينترنتى عموماًًٍَْْ به تقليل سرماية اجتماعى، انزوا و بريدگى از مشارکت‌هاى محسوس و عينى (کرات و همکاران، 1998 ؛ ناى واربرينگ، 2000)، تغيير روابط از اجتماعات و گروه‌هاى آشنا به اجتماعات شبکه‌اى (مافلوسى، 1996 ؛ ولمن، 2001)، سوگيرى جوانان به سوى آموزش موزاييکى (راشکوف، 1996) و نيز قطعه‌قطعه‌شدن افراطى (hypersegmentation) سليقه‌ها و خرده‌فرهنگ‌ها و در نتيجه توده‌وارسازى (massification) (شيلز، 1963 ؛ نيومن، 1991) مى‌انجامد.
در ادامه، چهارچوب‌هاى مفهومى و نظرى رايجى را که از منظر جامعه‌شناسى و يا روان‌شناسى اجتماعى به بررسى تأثيرات ICTs و به‌ويژه اينترنت بر جوانان و فراغت آنها پرداخته‌اند، به اختصار مرور کرده و آثار تواناساز و يا محدودکنندة محيط‌هاى مجازى در چت روم‌ها را مورد بحث قرارخواهيم داد.
متن کامل اين مقاله را در سايت ايران و جامعه اطلاعاتی بخوانيد
