نام نویسنده: على محمدنژاد
شرق – رشد روزافزون كاربران اينترنت در جهان زندگى انسان ها را دگرگون كرده است و از اين ميان طيف وسيعى از كاربران اينترنت را در منازل كودكان و نوجوانان تشكيل مى دهند. اينترنت با جذابيت هاى منحصر به فرد خود بسيارى از نوجوانان و كودكان جامعه را به خود جلب كرده است.
دو عامل باعث مى شود كه نسل جديد تسلط بيشترى بر دنياى فناورى اطلاعات و ديجيتال داشته باشد اول اين كه در اين دوره يادگيرى كامپيوتر به مسئله اى ضرورى بدل شده و بدون داشتن تسلط كافى بر كامپيوتر و اينترنت كار و زندگى امكان پذير نيست.عامل دوم اين است كه كودكان و نوجوانان نسبت به افراد ميانسال از اشتياق و جرات بيشترى براى كنجكاوى در كامپيوتر و اينترنت برخوردارند و راحت تر با پندارها و باورهاى متعارف كنار مى آيند.اينترنت مزايا و امكانات بى شمارى را فراروى عموم به ويژه قشر نوجوان قرار مى دهد، اما از ديگر سو داراى تاثيرات منفى نيز است كه در صورت توجه نكردن به آن سلامت اين نسل و در نهايت سلامت جامعه را به خطر خواهد انداخت.
متاسفانه هنوز بسيارى از خانواده هايى كه امكان دسترسى به اينترن را براى كودكان و نوجوانان خود فراهم كرده اند، تصور صحيحى از خطرات اين موضوع ندارند. علت اين امر ناآگاهى خانواده هاى ما از تهديدات بالقوه اينترنت است. تهديدى كه از طريق وب متوجه وضعيت فرهنگى خانواده ها است، هنوز چنان كه بايد شناخته شده نيست. در اينجا به مختصرى از اين خطرات اشاره مى كنيم:
•اعتياد به اينترنت از مواردى است كه بسيارى از كاربران را اسير خود مى سازد. جذابيت هاى خاص اينترنت باعث مى شود تا نوجوانان مجذوب آن شده و ساعت ها وقت خود را پاى كامپيوتر بگذرانند. اين مسئله باعث مى شود تا نوجوانان از ديگر فعاليت هاى اجتماعى باز بمانند.
• سايت هاى غيراخلاقى، امروزه به يك معضل جدى در اينترنت بدل گرديده است. اين سايت ها با ارائه مطالب و تصاوير غيراخلاقى و مستهجن، سلامت روانى جوامع را در خطر قرار داده اند.
• اتاق هاى گفت وگو يا چت در اينترنت از موارد مورد استفاده بسيارى از نوجوانان است. اين اتاق ها محل هاى مناسبى براى ملاقات و گفت وگو با ساير كودكان و نوجوانان در سراسر جهان است، اما سوءاستفاده هاى بسيارى از سوى افراد شياد در اين اتاق ها صورت مى گيرد كه از جمله آنها مى توان به ارائه اطلاعات نادرست، سوءاستفاده از اطلاعات ديگران، به دام انداختن نوجوانان و سوءاستفاده از آنان از طريق برقرارى ارتباط با آنان و گذاشتن قار ملاقات اشاره كرد.
• اينترنت امكان گمنامى را براى افراد فراهم مى كند. اين مسئله باعث خواهد شد تا برخى افراد به ارائه اطلاعات نادرست به ديگران و گمراه كردن آنها بپردازند.
• روابط بين افراد در اينترنت مجازى و در سطح بوده و از عمق برخوردار نيست. اين نوع ارتباطات فاقد مشخصه هايى همانند مجاورت مادى، تماس منظم، اثرگذارى عميق و تبادل اطلاعات درباره بافت اجتماعى است.
• اينترنت مى تواند در حالى كه انسان ها را از نظر الكترونيكى به هم پيوند دهد از طريق ايجاد توهم اتحاد و همبستگى با تكنولوژى هاى اطلاعاتى ارتباط چهره به چهره ما با انسان هاى ديگر را قطع كند و اي امر باعث كاهش روابط انسانى و همبستگى اجتماعى خواهد شد.
•يكى از مشكلاتى كه روانپزشكان در مورد كودكانى كه ساعت هاى متوالى در اتاق هاى گفت وگو حضور دارند عنوان مى كنند، درگيرى ذهنى در اثر ساخت تصاوير ذهنى از مطالبى است كه در اين اتاق ها رد و بدل مى شود كه در برخى موارد باعث بيمارى هاى روانى و از جمله افسردگى مى گردد.
•اقدامات پيشگيرانه
امروزه استفاده و كاربرد اينترنت به ويژه در ميان قشر كودك و نوجوان به طرز وسيعى گسترش يافته است. چند دهه بود كه دانشمندان علوم اجتماعى و محققان علوم و فناورى خبر از ظهور نسل كامپيوتر يا نسل اينترنت مى دادند و معتقد بودد چون كودكان، نوجوانان و جوانان در فضايى بزرگ مى شوند كه بسيارى از ابزار ها الكترونيكى و كامپيوترى شده اند، به تمام جوانب آن آشنايى كامل پيدا مى كنند.
كودكان نسل امروز، وقتى به سن بلوغ مى رسند به راحتى با طرز كار وسايلى كه به سرعت راهى بازار مى شوند آشنا شده و متناسب با سرعت پيشرفت دانش، خود را به آخرين دانش روز مجهز مى كنند و به راحتى با طرز كار وسايلى كه به سرعت راهى بازار مى شوند آشنا مى شوند. لذا نسل آينده نسلى است كه با كامپيوتر و اينترنت و ديگر فناورى هاى نوين ارتباطى بزرگ مى شود و به شدت به آنها وابسته مى شود. اين امر سبب مى شود تا والدين و مديران و برنامه ريزان بخش هاى مختلف فرهنگى و آموزشى از هم اكنون به فكر چاره انديشى در خصوص تبعات منفى اين فناورى ها و بالاخص اينترنت باشند. به برخى از اقداماتى كه در اين زمينه مى توان انجام داد اشاره مى شود:
•والدين در درجه اول مى بايست اطلاعات خود را در زمينه رايانه و اينترنت افزايش دهند و از آخرين تحولاتى كه در اين زمينه صورت مى پذيرد مطلع شوند.
•در اغلب كشور هاى توسعه يافته سازمان ها و موسساتى براى نظارت بر اينترنت و راهنمايى كاربران اينترنت به خصوص كودكان و نوجوانان به وجود آمده است. اين موسسات به انجام اقداماتى از قبيل آگاه ساختن و آموزش كاربران اينترنت درباره ضرر و يان هاى احتمالى اينترنت و تعيين راهكار هايى براى جلوگيرى از اين ضرر و زيان ها و نيز فيلتر كردن مطالب و سايت هاى مضر اينترنتى اشاره مى كنند.
•والدين مى بايست با كودكان و فرزندان خود درباره مضرات احتمالى اينترنت صحبت كنند. در برخى از كشور هاى توسعه يافته به والدين توصيه مى شود كه قبل از آنكه فرزندانشان با اينترنت شروع به كار كنند، يك فرم استاندارد كه در آن خطرات ناشى از كار كردن با اينترنت گوشزد شده را خوانده و امضا كنند. نسخه اى از اين به اصطلاح تعهدنامه در كنار ميز كامپيوتر كودك يا نوجوان نصب مى شود.
•بايد به كودكان و نوجوانان آموخت تا هيچ وقت اطلاعات و عكس هاى شخصى و خانوادگى خود را به ويژه در اتاق هاى گفت وگو در اختيار كسى قرار ندهند.
•چنانچه كودكان در هنگام كار با اينترنت خطايى را مرتكب شوند، نبايد آنها را به لغو يا ممانعت از دسترسى به اينترنت تهديد كرد. زيرا اين گونه تهديدات باعث افزايش حس پنهان كارى كودك شده و كم كم مسائلى را كه با آنها روبه رو مى شود با والدين در ميان نخواهد گذاشت.
•از كودكان و نوجوانان خواسته شود تا از ثبت نام در سايت ها، ايجاد صندوق پستى و تكميل فرم هايى نامشخص بدون اطلاع والدين خوددارى كنند. همچنين از باز كردن نامه هايى كه فرستنده آن را نمى شناسند پرهيز كنند.
•به كودكان و نوجوانان آموزش داده شود اطلاعاتى كه در اتاق هاى گفت وگو رد و بدل مى شود اغلب نادرست هستند و نبايست به آنها اعتماد و اطمينان كرد.
•براى آنكه اولياى مدرسه، والدين و ساير مسئولان امكان محدود كردن دسترسى كاربران به سايت هاى نامناسب را داشته باشند، دو راه حل پيش بينى شده كه يكى راه حل شبكه اى و ديگرى راه حل خانگى است. در روش هاى مبتنى بر شبكه، يك نرم افزار يا تركيبى از چند نرم افزار بر روى دروازه هاى شبكه قرار مى گيرند و تمامى ارتباطات كاربران را كنترل مى كنند. در روش هاى خانگى كه فقط روى يك كامپيوتر قابل استفاده هستند، يك نرم افزار خاص بر روى دستگاه نصب مى شود و اتصل به سايت هاى غيرمجاز را فقط براى كاربران همان كامپيوتر مسدود مى كند كه اولين نرم افزار از اين نوع در ايران با نام نرم افزار الك ساخته شده است.
سخن آخر آنكه فناورى هاى نوين ارتباطى و از جمله اينترنت محيطى مناسب براى رشد و تعالى جنبه هاى مختلف انسانى است، لكن بايد توجه داشت كه اين فناورى ها به همان اندازه كه مفيد و سودمند هستند مى توانند مضر و خطرناك باشند. لذا مسئولان، برنامه ريزان و والدين مى بايست زمينه حضور موثر نسل جديد در عرصه اين فناورى را فراهم نمايند.
