صنعت موبایل در منطقه خاورمیانه تا نیمه دهه آینده در دوره تغییرات سریع خودش خواهد بود. تحقیقات و بررسی‌ها نشان می‌دهند دسترسی به تکنولوژی‌های جدید، تکامل و بهبود رفتار کاربران، اهداف و جاهطلبیهای دولت‌ها و لزوم تقویت هسته مرکزی تجارت اپراتورهای مخابراتی باعث شده اند که صنعت موبایل خاورمیانه در آستانه عصر جدیدی قرار بگیرد.
«ماتئو رید» یکی از کارشناسان موسسه تحقیقاتی Ovum معتقد است فرصت‌های رشد در حوزه دسترسی به اینترنت موبایل و درآمدزایی از این طریق در سطح وسیعی رو به افزایش است. او می‌گوید: «این روند به طرز معناداری رو به رشد است. علاوه بر این‌ها در حوزه خدمات دیجیتالی مانند اینترنت اشیا، ارائه خدمات مالی از طریق موبایل، محتوا و رسانه‌های دیجیتالی و همچنین خدمات تجاری ICT هم شاهد رشد چشمگیری در این منطقه هستیم».
در حقیقت این حوزه‌ها در آینده‌ای نه چندان دور بازار تکنولوژی خاورمیانه را تغییر می‌دهند و می‌توانند فرصتی برای درآمدزایی رو به رشد باشند. بر اساس گزارش‌های آماری این موسسه، درآمد سالانه اپراتورهای مخابراتی مهم این منطقه مانند Etisalat، Ooredoo و STC بین یک تا دو درصد افزایش پیدا کرده است. در مقابل اما اپراتور بزرگ Zain Group شاهد کاهش چهار درصدی درآمد سالانه‌اش بوده است. کارشناسان و تحلیلگران معتقدند تجارت پردرآمد خدمات تماس صوتی مدت‌هاست که به خاطر جایگزین شدن اپلیکیشن‌های ارتباطی مبتنی بر اینترنت و تمایل قابل‌توجه مشترکان به استفاده از آنها، در روند نزولی قرار دارد. با این اوصاف است که موسسه تحقیقاتی Ovum پیش‌بینی کرده است درآمد حاصل از خدمات صوتی موبایل در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا از ۳/ ۲۵ میلیارد دلار در سال ۲۰۱۶ به ۳۰/ ۱۷میلیارد دلار در سال ۲۰۲۲ خواهد رسید. در این میان جالب است بدانید که درآمد سرویس‌های پیامک از ۹/ ۳ میلیارد دلار در سال ۲۰۱۶ به ۴۱/ ۲میلیارد دلار در سال ۲۰۲۲ خواهد رسید.
در مقابل اما کارشناسان این موسسه اعلام کرده‌اند انتظار می‌رود درآمد سرویس‌های غیرپیامکی موبایل در خاورمیانه از ۹۱/ ۱۵میلیارد دلار در سال ۲۰۱۶ دو برابر شده و به ۰۳/ ۳۲میلیارد دلار در سال ۲۰۲۲ برسد. جواد عباسی، مدیر منطقه‌ای موسسه تحقیقاتی معتبر GSMA معتقد است بزرگ‌ترین فرصت‌ها برای تکنولوژی‌های موبایل در این منطقه به موضوعات بازی، سلامتی، شهرهای هوشمند و آموزش وابسته هستند. او تاکید می‌کند در این میان بهترین فرصت‌ها مربوط به سلامت و شهرهای هوشمند هستند. بسیاری از دولت‌ها در این منطقه سرمایه‌گذاری سنگینی برای توسعه شهرهای هوشمند کرده‌اند. از طرفی به‌کارگیری اینترنت پرسرعت موبایلی هم فرصت‌هایی برای تولید و ارائه محصولات و خدمات جدید ایجاد می‌کند. آخرین گزارش منتشر شده GSMA در زمینه اقتصاد موبایلی در خاورمیانه و شمال آفریقا نشان می‌دهد که تعداد ارتباطات مبتنی بر موبایل هوشمند با رشد دو برابری در طول سه سال، به رقم ۳۱۹ میلیون دلار در فصل دوم سال ۲۰۱۷ رسیده است. با این اوصاف، این ارتباطات کمی کمتر از نیمی از کل ارتباطات موبایلی این منطقه را در اختیار دارند. ارتباطات مبتنی بر اینترنت پرسرعت موبایلی حالا به میزان برابری میان تکنولوژی‌های ۲G و مجموع ۳G و ۴G رسیده است. در حال حاضر اما ۳G بیشترین اقبال را در میان دیگر تکنولوژی‌های این حوزه در اختیار دارد.
چالش‌هایی به شکل توان مالی، دسترسی
هرچند رشد استفاده از موبایل‌های هوشمند در خاورمیانه و شمال آفریقا سریع و چشمگیر است، اما میزان پذیرش این تکنولوژی در این منطقه همچنان از ۵۳ درصد متوسط جهانی پایین‌تر است. کارشناسان معتقدند که همچنان خدمات مخابراتی برای بسیاری از مردم این منطقه هزینه بالایی دارند و همچنین در بسیاری از مناطق روستایی، دورافتاده یا حتی مناطق شهری محروم‌تر، دسترسی به این خدمات امکان‌پذیر نیست. عواملی مانند بی‌سوادی و کمبود محتوای محلی می‌تواند در بعضی از شرایط میزان سودمندی و قابل استفاده بودن این خدمات را تحت تاثیر قرار داده و محدود کند. گزارش GSMA پیش‌بینی می‌کند با توجه به آنکه قرار است تا پایان این دهه ۱۴۴ میلیون ارتباط مبتنی بر موبایل هوشمند بیشتر در این منطقه ایجاد شود، انتظار می‌رود میزان شکاف میزان به‌کارگیری موبایل‌های هوشمند در منطقه با جهان کمتر شود. یکی از عوامل رشد در این زمینه، دسترسی به گوشی‌های موبایل ارزان‌تر است. بر اساس آمار منتشر شده از سوی GSMA، در سال ۲۰۱۶ متوسط قیمت فروش موبایل‌های هوشمند در خاورمیانه و شمال آفریقا تا ۱۶۵ دلار کاهش یافت، این در حالی است که این میزان در سال ۲۰۱۴ برابر ۲۰۰ دلار و در سال ۲۰۱۲ بیش از ۲۶۰دلار بوده است.
با این حال کارشناسان معتقدند که عوامل دیگری هم به‌عنوان موانع بالقوه بر سر راه رشد صنعت موبایل در این کشورها وجود دارند؛ موانعی مانند کمبود زیرساخت، محتوای محلی و دسترسی به خدمات مختلف. یک نمونه واضح در مورد عامل دسترسی، در حوزه تکنولوژی ۴G است. در حالی که ۲۸ درصد از تمام ارتباطات موبایلی در سراسر دنیا مبتنی بر این تکنولوژی است، این رقم در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا به هشت درصد می‌رسد. جالب است بدانید که در این منطقه کشورهایی مانند جیبوتی، مصر، موریتانی، فلسطین، سوریه و یمن هنوز شبکه ۴G ندارند. در این منطقه کشورهای زیادی با شرایط بی‌ثباتی جدی روبه‌رو هستند، تا جایی که کارشناسان GSMA متذکر می‌شوند که در بعضی کشورهای این منطقه شرایطی مانند جنگ یا بی‌ثباتی سیاسی عوامل مهمی در مسیر رشد و توسعه در زمینه‌های مختلف از جمله صنعت موبایل هستند.
چشم‌انداز تحولات تجاری
کارشناسان هر دو موسسه تحقیقاتی Ovum و GSMA اتفاق نظر دارند که در صورت وجود پتانسیل‌هایی برای رشد صنعت موبایل، لازم است زیرساخت‌های ارتباطی و مخابراتی در این کشورها تقویت شود. رفع مشکلات مربوط به ارائه، برنامه‌ریزی و هماهنگی زیرساختی اهمیت ویژه‌ای دارند و ارائه سرویس‌های اینترنت موبایل از سوی اپراتورها را به شیوه‌ای درآمدزا و سودآور سوق می‌دهند. در واقع حاکمیت موبایل به‌عنوان ابزاری برای آنلاین شدن اکثر کاربران به خصوص در زمینه توسعه شهرهای هوشمند می‌تواند اهمیت بیشتری هم پیدا کند. بررسی‌های Ovum نشان می‌دهد تعداد اشتراک‌های اینترنت پرسرعت ثابت در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا باید از ۱۶/ ۵۷ میلیون مشترک در پایان سال ۲۰۱۷ به ۲۳/ ۸۴ میلیون مشترک تا پایان سال ۲۰۲۲ برسد. این در حالی است که GSMA پیش‌بینی می‌کند میزان دیتای مورد نیاز کاربران موبایل این منطقه از متوسط یک گیگابایت در سال ۲۰۱۶ به ۶/ ۱۱ گیگابایت در سال ۲۰۲۲ خواهد رسید. در همین راستا محققان به این نتیجه رسیده‌اند که افزایش ظرفیت‌های زیرساختی، حمایت، آگاهی دادن و برگزاری رویدادهایی با هدف بهبود سیاست‌گذاری‌ها در این زمینه، می‌توانند کمک زیادی برای رسیدن به رشد پایدار در اکوسیستم موبایل و سرمایه‌گذاری در شبکه‌های اینترنت پرسرعت موبایلی کنند.
البته کارشناسان Ovum معتقدند فرصت‌ها در این حوزه به راحتی به‌دست نمی‌آیند. ارائه ارتباطات دیتا و اینترنتی نیازمند آن است که شرکت‌های مخابراتی سرمایه‌گذاری سنگینی در توسعه شبکه‌ها انجام دهند. با این همه بررسی‌ها نشان می‌دهند که اغلب شرکت‌های مخابراتی بزرگ و معروف در این منطقه، نیاز به تغییرات اساسی را شناسایی کرده و اقدامات لازم برای سازگاری با شرایط برای به‌کارگیری استراتژی‌های دیجیتالی جدید را آغاز کرده‌اند. به عقیده یکی از این کارشناسان، فرصت دیجیتالی در خدمات و ارتباطات است. او می‌گوید که شرکت‌های مخابراتی لازم است روند تغییر ماهیت و تبدیل شدن به ارائه‌دهندگان خدمات و همچنین اپراتورهای شبکه را ادامه دهند. آنها برای ایجاد این تغییرات باید شراکت و همکاری‌های استراتژیک جدید، اولویت‌بندی تغییرات دیجیتالی و یادگیری از اپراتورهای موفق دیگر منطقه مانند Turkcell را با آغوش باز بپذیرند. آنها باید شبکه‌های اینترنت موبایل‌شان را به‌روز کرده و خدمات دیجیتالی مختلفی مانند ویدئو، موسیقی، رایانش ابری (کلاد) و پیام‌رسان را به مشترکانشان ارائه دهند.
در کنار این تلاش‌های شرکت‌های مخابراتی، اقدامات دولتی هم در این منطقه نقش مهمی در جذب سرمایه‌گذاری، ارائه خدمات موبایلی مانند اینترنت اشیا و در نهایت توسعه شبکه‌های ارتباطی ایفا می‌کنند. جواد عباسی مدیر منطقه‌ای GSMA در این مورد می‌گوید: «شهر هوشمند دبی، طرح چشم‌انداز ۲۰۳۰ عربستان سعودی و برنامه‌های ارائه شبکه ۵G در کشورهای حوزه خلیج فارس، در همین راستا هستند.» در واقع کشورهایی مانند قطر و امارات متحده عربی در میان اولین کشورهای جهان برای ارائه شبکه‌های مبتنی بر ۵G قرار دارند که انتظار می‌رود خدماتشان را در چند سال آینده معرفی کنند. به این ترتیب صرف‌نظر از تغییرات چشمگیری که در سال‌های اخیر در صنعت موبایل کشورهای این منطقه ایجاد شده است، به نظر می‌رسد برای شرکت‌های مخابراتی، دولت‌ها و کاربران این منطقه، فاز جدید انقلاب موبایلی آغاز شده است.
اپلیکیشن‌های موبایلی به مثابه منابع نفتی
خاورمیانه همیشه از نظر فرصت‌های اقتصادی اهمیت زیادی داشته است. با وجود جمعیت جوانی که در این منطقه زندگی می‌کنند، این کشورها همچنان در زمینه پیشرفت‌های تکنولوژیک چندان توسعه نیافته‌اند. این در حالی است که استارت‌آپ‌های زیادی در کشورهای خاورمیانه حالا سعی دارند با غلبه بر موانع فرهنگی، این پیشرفت‌ها را به سرعت به کشورهایشان بیاورند. درست به همین دلیل هم هست که در سال‌های اخیر پیشرفت‌های تکنولوژی در این کشورها با سرعتی بیشتر ایجاد شده‌اند. میزان استفاده از گوشی‌های موبایل و به خصوص موبایل‌های هوشمند در خاورمیانه به سرعت رو به افزایش است و انتظار می‌رود این منطقه از نظر جمعیت کاربران موبایل در جهان جایگاه دوم را در اختیار بگیرد. جدیدترین بررسی‌ها نشان می‌دهد که بیش از ۴۰ درصد از کاربران موبایل‌های هوشمند در خاورمیانه از قابلیت‌های هوشمند دستگاه‌هایشان استفاده می‌کنند، به اینترنت متصل می‌شوند، بازی می‌کنند و اپلیکیشن دانلود می‌کنند. جالب است بدانید که آمارها می‌گویند اکثر کاربران اپلیکیشن‌های موبایلی در منطقه خاورمیانه در کشورهای حوزه خلیج فارس بوده و میزان استفاده آنها از این اپلیکیشن‌ها با سرعت زیادی رو به افزایش است.
با این اوصاف اپلیکیشن‌های موبایلی حالا فرصت تجاری و اقتصادی مهمی در این منطقه به حساب می‌آیند. این روزها توسعه‌دهندگان اپلیکیشن مزیت مهمی برای اقتصادهای خاورمیانه هستند که از نرخ بالای بیکاری و رشد کند رنج می‌برند. در زندگی مدرن اپلیکیشن‌های موبایلی نقش ناجیانی بی‌ادعا را برای کاربرانشان بازی می‌کنند، چون این روزها مردم برای انجام فعالیت‌های روزمره‌شان مانند گرفتن تاکسی، یافتن آدرس، سفارش غذا، گرفتن بلیت رویدادهای مختلف و … وابستگی زیادی به این اپلیکیشن‌ها پیدا کرده‌اند. این در حالی است که توسعه اپلیکیشن‌ها به زبان محلی و ملی هر کشور یکی از مشکلات موجود در خاورمیانه است. با وجود ۲۳ کشور عربی در این منطقه، تنها ۵ درصد از محتوای اپلیکیشن‌های تولید شده در خاورمیانه به زبان عربی است. با این حال در سال‌های اخیر تلاش‌ها و اقدامات زیادی در جهت توسعه اپلیکیشن‌های محلی و مبتنی بر زبان ملی هر کشور انجام شده است و انتظار می‌رود این مشکل در سال‌های نه چندان دور مرتفع بشود. به این ترتیب کارشناسان پیش‌بینی می‌کنند ارزش بازار اپلیکیشن‌های موبایلی در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا از سال ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۹ رشد معناداری خواهد کرد.
در سال ۲۰۱۷ کارشناسان Statistic پیش‌بینی کردند ارزش بازار اپلیکیشن‌های موبایلی در کشورهای منطقه خلیج فارس تا سال ۲۰۱۹ با متوسط نرخ رشد سالانه ۱/ ۱۰ درصدی به ۹۲۰میلیون دلار برسد. این بررسی‌ها نشان می‌دهد ارزش بازار اپلیکیشن‌های موبایلی در کشورهای حاشیه خلیج فارس تا پایان سال جاری میلادی به ۸۳۰میلیون دلار برسد. در نهایت خاورمیانه مقصد فرصت‌های زیادی است. در حال حاضر اقتصاد اپلیکیشن در خاورمیانه با اپلیکیشن‌های مربوط به رسانه‌های اجتماعی، خدمات مورد تقاضا و بازی‌های ویدئویی رشد می‌کند. در کشورهای این منطقه نیاز به اپلیکیشن‌های باکیفیت‌تر و مبتنی بر زبان ملی و محتوای محلی در سال‌های اخیر بیشتر و بیشتر شده است تا جایی که بیش از ۸۰ درصد از کاربران موبایل‌های هوشمند در کشورهای عربی اعلام کرده‌اند که به دنبال دانلود اپلیکیشن‌های عربی هستند.
این روزها اپلیکیشن‌های موبایلی عامل رشد هر کسب و کاری به حساب می‌آیند، چون می‌توانند در لحظه آنها را با بقیه دنیا مرتبط کنند. در واقع بسیاری از شرکت‌ها و بنگاه‌های تجاری با دسترسی به اپلیکیشن‌های باکیفیت و پیشرفته‌تر می‌توانند گام بزرگی به سمت موفقیت بردارند. این کار با ایجاد رقابت و البته آگاهی بیشتر از روند رشد تکنولوژی‌های مدرن در کشورهای دیگر دنیا می‌تواند تاثیر چشمگیری بر رشد تجاری و اقتصادی کشورهای این منطقه بگذارد.
منبع : دنیای اقتصاد
