حتی با در نظر گرفتن چارچوب‌های صنعت تکنولوژی هم که به سرعت تغییر می‌کنند، هفته گذشته در دنیای هوش مصنوعی پر از حیرت و سرگردانی بود. در روز هفدهم نوامبر هیات‌مدیره شرکت OpenAI تصمیم به اخراج سم آلتمن، مدیرعامل این شرکت سازنده چت جی‌پی‌تی گرفت. تا روز بیستم نوامبر آلتمن پیشنهاد پیوستن به مایکروسافت را دریافت کرده بود که بزرگ‌ترین سهامدار OpenAI به حساب می‌آید.
در همان روز تقریبا تمام ۷۷۰ نفر کارمند OpenAI نامه‌ای را امضا و اعضای هیات‌مدیره را تهدید کردند که این شرکت را ترک می‌کنند، مگر آنکه آنها از تصمیم خود برای اخراج آلتمن صرف‌نظر کرده و او را به این شرکت بازگردانند. در روز بیست‌ویکم نوامبر آلتمن به شغل سابقش بازگشت. پس کم و بیش اوضاع دوباره به حالت قبل بازگشت. اما آیا واقعا همه‌چیز مثل سابق است یا عواقب یک هفته پر از شگفتی، ماندگار خواهد بود؟
در واقع ماجرای OpenAI نشان از آغاز یک مرحله تازه و بالغ‌تر در صنعت هوش مصنوعی دارد. بازگشت پیروزمندانه سم آلتمن برای OpenAI احتمالا جاه‌طلبی‌های بیشتری را به همراه خواهد آورد. این اتفاق برای مایکروسافت که در آن شرایط سخت در کنار آلتمن ایستاد، احتمالا منجر به سلطه بیشتر بر جنجالی‌ترین استارت‌آپ هوش مصنوعی خواهد شد. برای شرکت‌های فعال در حوزه هوش مصنوعی در سرتاسر جهان، این اتفاق منادی تحولی گسترده‌تر از آرمان‌گرایی آکادمیک به سمت عمل‌گرایی تجاری بیشتر خواهد بود و برای کاربران دنیای تکنولوژی این تحولات احتمالا رقابت و به دنبال آن انتخاب‌های بیشتری را به همراه خواهند آورد.
برای درک تمام این پیامدها، باید با آنچه اتفاق افتاد، شروع کنیم. هیات‌مدیره شرکت OpenAI سم آلتمن را به خاطر آنچه «صادق نبودن در ارتباطاتش» عنوان شد، اخراج کرد. یکی از عواملی که احتمالا به این تصمیم منجر شد، عدم توافق بر سر این موضوع بود که آیا OpenAI تعادل درستی میان سرعت و امنیت محصولاتش برقرار کرده بود یا خیر. افراد آگاه به این موضوع در داخل این شرکت می‌گویند که OpenAI جهش و پیشرفتی کرده بوده که الگوهای زبانی را برای حل بهتر مسائل بدون نیاز به داده‌های اضافه، توانمند می‌کرد. این موضوع «ایلیا ساتسکور»، هم‌بنیان‌گذار و عضو هیات‌مدیره OpenAI را ترسانده بود. «هلن تونر»، عضو هیات‌مدیره این شرکت و فارغ‌التحصیل دانشگاه جرج‌تاون، یک مقاله آکادمیک را منتشر کرد که در آن به شرح جریان‌هایی پرداخته است که او در رویکرد OpenAI نسبت به امنیت در هوش مصنوعی مشاهده کرده. در بیست‌ویکم نوامبر نیویورک‌تایمز در گزارشی نوشت که سم آلتمن به دنبال نگرانی‌های مربوط به تاثیرات منفی این مقاله در رسانه‌ها، تصمیم به اخراج هلن تونر داشته است. همچنین نگرانی‌هایی درباره پروژه‌های حاشیه‌ای آلتمن هم وجود داشت؛ از جمله یک سرمایه‌گذاری برنامه‌ریزی شده در زمینه نیمه‌رسانای مبتنی بر هوش مصنوعی که او را به خلیج فارس فرستاد تا نظر سرمایه‌گذاران سعودی را برای مشارکت در این پروژه جلب کند.
در نهایت این هلن تونر و سه عضو دیگر هیات‌مدیره OpenAI بودند که سم آلتمن را اخراج کردند. گرگ براکمن، ششمین مدیر و عضو این هیات‌مدیره، هم صندلی خود در هیات‌مدیره را از دست داد و سپس در همراهی با آلتمن از این شرکت رفت. هر دوی آنها حمایت مایکروسافت را به دست آوردند که اعلام کرد یک آزمایشگاه هوش مصنوعی داخلی را راه‌اندازی می‌کند که این دو نفر آن را مدیریت کنند. مایکروسافت همچنین متعهد شد که بقیه اعضای تیم OpenAI را هم استخدام می‌کند. این موضوع که این یک برنامه جدی بود یا نه، هرگز مشخص نشد. با این حال باعث شد تا سم آلتمن در جریان مذاکرات بازگشت به OpenAI، قدرت چانه‌زنی بسیار زیادی در اختیار داشته باشد. در بیستم نوامبر که این مذاکرات در جریان بودند، ساتیا نادلا، مدیرعامل غول نرم‌افزاری جهان، تاکید کرد که «صرف‌نظر از اینکه سم آلتمن کجا باشد، همچنان به کار با مایکروسافت ادامه می‌دهد.»
این مذاکرات به نفع سم آلتمن تمام شد و همان‌هایی که او را اخراج کرده بودند، ناچار به ایجاد تغییر در ساختار OpenAI شدند. تغییراتی که از خود هیات‌مدیره آغاز شد. به این ترتیب هلن تونر و ایلیا ساتسکور از هیات‌مدیره کنار گذاشته شدند. همچنین «تاشا مک‌کالی»، یک کارآفرین در حوزه تکنولوژی هم از هیات‌مدیره این شرکت کنار گذاشته شد تا هر سه نفری که از اخراج سم آلتمن حمایت کرده بودند، از ترکیب هیات‌مدیره بیرون بمانند. گرگ براکمن و سم آلتمن فعلا به ترکیب هیات‌مدیره برنخواهند گشت. از ترکیب قبلی، تنها آدام دی‌آنجلو، بنیان‌گذار سایت پرسش و پاسخ Quora، در هیات‌مدیره باقی می‌ماند. او کارش را با افراد بانفوذی از جمله برت تیلوریکی از مدیران عامل سابق Salesforce است و لری سامرز از دانشگاه هاروارد که وزیر خزانه‌داری کابینه بیل کلینتون بود، آغاز کرد. نشریه معتبر ورج گزارش داده است که هیات‌مدیره جدید OpenAI قرار است گسترش یافته و نه عضو داشته باشد. پیش‌بینی می‌شود که مایکروسافت هم یک صندلی در این هیات‌مدیره جدید داشته باشد و سم آلتمن هم احتمالا به ترکیب جدید بازمی‌گردد.
این مدیران جدید احتمالا OpenAI را که به عنوان یک نهاد انتفاعی در یک نهاد غیرانتفاعی ساختار یافته است، به ساختاری تجاری‌تر تبدیل می‌کنند. تیلور و سامرز، چهره‌های شناخته‌شده‌ای با تجربه‌های مختلفی از حضور در هیات‌مدیره شرکت‌های بزرگ هستند. دیدگاه‌های آنها درباره امنیت هوش مصنوعی مشخص نیست، اما احتمالا نسبت به هلن تونر و تاشا مک‌کالی رویکرد پذیراتری را در برابر جاه‌طلبی‌های امپراتوری سم آلتمن خواهند داشت. به نظر می‌رسد که همین اتفاق برای نیروی کار OpenAI هم بیفتد. یکی از کارمندان این شرکت گزارش داده است که پرسنل این استارت‌آپ که در طول این تحولات یک ترومای جدی را تجربه کرده‌اند، بیش از پیش نسبت به سم آلتمن وفادار خواهند بود و احتمالا برای دنبال کردن دیدگاه‌های تجاری او آمادگی بیشتری خواهند داشت. حالا احتمالا کار روی قدرتمندترین الگوی زبانی این شرکت یعنی GPT-۵ – که به نظر می‌رسد دسترسی به آن تا چند ماه دیگر طول بکشد- با سرعت کامل جلو خواهد رفت. با این حال طعم گس باقیمانده از این هرج و مرج احتمالا باقی خواهد ماند. به گفته یک سرمایه‌گذار برجسته در حوزه هوش مصنوعی، این یک «اتفاق اعتمادبخش» نبود. در صبح روز هفدهم نوامبر OpenAI در آستانه یک پیشنهاد خرید از سوی شرکت سرمایه‌گذاری خطرپذیر Thrive Capital قرار داشت که ارزش این استارت‌آپ را به ۸۶ میلیارد دلار می‌رساند. این پیشنهاد معلق باقی ماند. هر چند اعلام شد که طرفین به مذاکرات خرید ادامه خواهند داد، اما سرمایه‌گذاران در بازار ثانویه معاملات سهام استارت‌آپ‌ها همچنان محتاط باقی می‌مانند. بدتر اینکه اگر سم آلتمن و ایلیا ساتسکور اختلافات‌شان را کنار نگذارند، OpenAI می‌تواند یکی از معتبرترین ذهنیت‌ها در عرصه هوش مصنوعی را از دست بدهد.
حالا به نظر می‌رسد سرمایه‌گذاری مایکروسافت (در OpenAI) در امنیت بیشتری باشد. هر چند برند OpenAI ضربه خورد، اما برای مایکروسافت اتفاقی نیفتاد. این غول نرم‌افزاری احتمالا ترجیح می‌دهد که OpenAI را در دستانش داشته باشد تا سم آلتمن و بلندپروازی‌هایش را در سینه. با این اوصاف آلتمن و بروکمن در تناسب طبیعی برای یکی از بزرگ‌ترین شرکت‌های جهان نیستند؛ حتی بسیاری از ناظران تردید دارند که این دو نفر در بلندمدت در مایکروسافت بمانند.
مارک موردلر از کارگزاری Bernstein به این موضوع اشاره می‌کند که بازآفرینی OpenAI از درون می‌تواند در کوتاه‌مدت روند رشد و پیشرفت هوش مصنوعی را کندتر کند. بسیاری از کارمندان OpenAI به صورت پنهانی و ناشناس گفته‌اند که آنها ترجیح می‌دهند به یک شرکت دیگر بروند تا مایکروسافت؛ حتی آنهایی که آن نامه تهدیدآمیز را برای بازگرداندن سم آلتمن امضا کرده بودند. به نظر نمی‌رسید که ساتیا نادلا آنقدرها هم از این نتیجه ناراضی باشد. سهام مایکروسافت – که در واکنش به اخبار اخراج سم آلتمن تا ۲ درصد کاهش پیدا کرده بود- دوباره رشد کرد و تمام آن ضررها را جبران کرد. در بیست‌ودوم نوامبر ارزش بازار مایکروسافت به ۲.۸ تریلیون دلار رسید که بالاترین میزان خود تا حالا بوده است.
