نام نویسنده: سايه بهنود
«سامانه هوشمند بلیت الکترونیکی در تمامی اتوبوس‌های شهر تهران، پس از تعطیلات نوروز راه‌اندازی می‌شود.» این خبری بود که چندی پیش معاون حمل‌و‌نقل و ترافیک شهرداری تهران، اعلام کرد.
در راستای خدمت‌رسانی به شهروندان تهرانی، پس از انجام مطالعات و اقدامات کارشناسی و اجرای موفق طرح آزمایشی استفاده از کارت بلیت الکترونیکی در چند خط از خطوط شرکت واحد اتوبوسرانی تهران و حومه و با توجه به تجهیز همه اتوبوس‌های بلیتی این شرکت به دستگه‌های کارتخوان مقرر شد از14 فروردین کارت بلیت الکترونیکی اعتباری با مبلغ 1500 تومان که هزار تومان مبلغ شارژ کارت و پانصد تومان مبلغ کارت است از طریق باجه‌های فروش بلیت عرضه شود و این یعنی پایان ازدحام مقابل درهاي اتوبوس و دست به دست شدن بلیت و پول‌های آلوده.
خداحافظی با بلیت کاغذی
هم‌اكنون در شركت واحد اتوبوسراني يكي از فعاليت‌هاي پرهزينه، زمان‌گير و تا اندازه‌اي غيرقابل اعتماد، عمليات مربوط به چاپ، توزيع و جمع‌آوري بليت‌هاي كاغذي است. به علاوه بليت‌هاي كاغذي همواره وسيله‌اي براي سوءاستفاده افراد سودجو بوده و از اين ناحيه مشكلات متعددي را براي شركت واحد اتوبوسراني و مسوولان شهرها ايجاد کرده است. از ديدگاه مسافران نيز گرچه خريد مداوم بليت‌هاي كاغذي و نگهداري آن تبديل به يك عادت ديرينه شده است، اما در مواقع اضطراري معمولا آن‌ها را با مشكلاتي مواجه می‌کند.
يكي از راه‌حل‌هايي كه امروز در شهرهاي بزرگ براي برطرف كردن مشكلات و كاستي‌هاي ناشي از بليت‌هاي كاغذي به كار برده مي‌شود، بهره‌گيري از بليت الكترونيكي است. بليت الكترونيكي، كارت هوشمند الكترونيكي است كه قابليت خواندن و ثبت اطلاعات را در هنگام استفاده از سيستم حمل‌و‌نقل فراهم مي‌كند. هر بليت الكترونيكي امكان ذخيره‌سازي پول الكترونيكي را دارد. با هر بار استفاده مسافران از اتوبوس و گذر از مقابل دستگاه كارتخوان كه قبلا در ورودي‌هاي اتوبوس نصب شده است، هزينه بليت از مبلغ ذخيره شده در كارت مسافر كسر و در حافظه دستگاه كارتخوان ذخيره مي‌گردد. محتويات دستگاه كارتخوان در پايان هر روز به حساب شركت واحد اتوبوسراني نزد بانك واريز مي‌گردد.اکبر عربی، معاون بهره‌برداری شرکت واحد اتوبوسرانی تهران و حومه، با اشاره به اینکه تمام اتوبوس‌های بلیتی و بيشتر اتوبوس‌های بخش خصوصی به سیستم بلیت الکترونیک مجهز شده‌اند، می‌گوید: «بلیت الکترونیک هم‌اکنون در تمام گیشه‌های بلیت فروشی عرضه می‌شود و به‌زودی بلیت‌های کاغذی به‌طور کامل حذف مي‌شود. همچنین تمام اتوبوس‌های بلیتی شهر که مجموعا 3 هزار و 200 اتوبوس هستند به سیستم بلیت الکترونیک مجهز شدند و از مجموع 2 هزار و 700 اتوبوس بخش خصوصی 950 دستگاه به کارتخوان بلیت الکترونیک مجهز شده‌اند و سایر اتوبوس‌های این بخش نیز به‌زودی و در کوتاه‌ترین زمان ممکن به این سیستم مجهز مي‌شوند.»
معاون بهره‌برداری شرکت واحد اتوبوسرانی تهران و حومه تصریح كرد که از هفته گذشته در تمام کیوسک‌های فروش بلیت، کارت بلیت الکترونیک نیز عرضه شده تا شهروندان بتوانند به راحتی نسبت به خرید کارت بلیت اقدام کنند. وی همچنین به استقبال شهروندان نسبت به خرید این کارت‌ها اشاره می‌کند و اینکه در چهار روز اول بعد از تعطیلات نوروزی حدود 70 هزار عدد کارت بلیت الکترونیکی فروخته شده است. عربی در ادامه می‌افزاید: «برای مدتی این امکان را به وجود آوردیم تا در کنار بلیت الکترونیک بلیت کاغذی نیز به فروش برسد زیرا جمع‌آوری یک‌دفعه و فوری بلیت‌های کاغذی می‌تواند مسافران، از جمله مسافران مسن را با مشکل مواجه کند، ولی امیدواریم مسافران اتوبوسرانی هرچه سریع‌تر نسبت به خرید بلیت الکترونیک اقدام کنند، زیرا به زودی بلیت‌های کاغذی به طور کامل حذف می‌شود.»
بنا بر اظهارات عربی، شهروندان می‌توانند از تمام کیوسک‌های فروش بلیت کارت بلیت‌های الکترونیک را خریداری کنند. در حال حاضر در اتوبوس‌های بلیتی به‌ازای هر سفر 20 تومان و در اتوبوس‌های ریالی نیز در هر سفر به میزان نرخ کرایه تعیین شده از اعتبار کارت‌ها کاسته می‌شود، اما با ابلاغ نرخ‌های جدید این میزان تغییر مي‌كند. گفته می‌شود شهروندان برای خرید بلیت الکترونیکی باید هزار و 500 تومان پرداخت کنند که هزینه ودیعه کارت‌ها 500 تومان است و هزار تومان اعتبار نیز در هر کارت برای استفاده مسافران وجود دارد.
عربی در خصوص شارژ این کارت بلیت‌های الکترونیکی می‌گوید: «در حال حاضر پس از اتمام اعتبار هر کارت، شهروندان می‌توانند نسبت به شارژ مجدد کارت‌ها در ایستگاه‌های مترو اقدام کنند. همچنین می‌توانند از طریق 5 پایانه مشخص شده؛ یعنی میدان تجریش، پایانه حقانی، بلوار ارتش، بهشتی و علم صنعت که مجهز به دستگاه شارژ است کارت‌های خود را شارژ کنند یا کارت خود را در صورت سالم بودن به کیوسک‌های بلیت‌فروشی تحویل داده و کارت جدیدی دریافت کنند که در این حالت دیگر نیاز به پرداخت مجدد 500 تومان حق کارت نیست.» معاون بهره‌برداری شرکت واحد اتوبوسرانی تهران و حومه، یادآور می‌شود که برای جلوگیری از تخلفات احتمالی در هر دستگاه اتوبوس مامورانی به صورت نامحسوس حضور خواهند داشت تا در صورت عدم استفاده مسافرن از کارت‌های خود آن‌ها را جریمه کنند.
مزیت‌های بلیت الکترونیکی
بليت الكترونيك از مهم‌ترين، كارآمدترين و متداول‌ترين ابزارهاي الكترونيكي و از شرايط لازم برای تحقق شهر الكترونيكي است.
بليت الكترونيك مي‌تواند گردش پول افراد را در چرخه اقتصادي كاهش دهد. در اين صورت، هزينه‌هاي مربوط به چاپ اسكناس‌هاي جديد كاهش مي‌يابد. بليت الكترونيك امكان مديريت بر نقدينگي جاري و برنامه‌ريزي به منظور ارائه سرويس برحسب نياز شهروندان را فراهم مي‌كند و در افزايش سرعت سرويس‌دهندگان موثر است.
شفاف‌سازي، تكريم ارباب رجوع، افزايش رضايت‌مندي شهروندي، مديريت وشمند مبتني بر تقاضا و ارائه طرح‌هاي تشويقي از ديگر مزاياي استفاده از بليت الكترونيكي است. علاوه بر اين، عمليات خريد و فروش با سرعت بيشتري انجام مي‌شود، خدمات در سطح گسترده تري قابل دسترسي خواهد بود، تخفيف‌هاي متفاوت به مشتري تعلق مي‌گيرد و از نظر اجتماعي نيز، به شخصيت شهروندي افراد احترام گذاشته مي‌شود.
بلیت الکترونیکی در سیستم حمل‌و‌نقل شهری از سال‌های گذشته در جهان مورد استفاده قرار گرفته و امروزه از پرداخت نقدی یا بلیت‌های کاغذی در اتوبوس‌ها، مترو و حتی تاکسی در کشورهای پیشرفته خبری نیست. در ایران نیز شهرداری تهران از سال 86 به فکر استفاده از این ابزار افتاد و شهردار تهران هدف از این اقدام را از بین بردن نیاز به پول خرد و جلوگیری از اتلاف وقت، اتلاف کاغذ و .. عنوان کرد.
به گفته مسوولان بخش فناوری اطلاعات شهرداری تهران، تهيه طرح اوليه و خام اولين گام براي آغاز اين پروژه بود. پس از آن كارگروه‌هاي مطالعاتي در زمينه‌هاي مرتبط تشكيل شده و نمونه‌هاي انجام شده قبلي آن در كشور مورد بررسي قرار گرفته و پتانسيل‌هاي داخلي نیز ارزيابي شده است. درباره وضعيت، چگونگي و چرايي برنامه‌هاي شهرهاي موفق در زمينه اجراي پروژه بليت الكترونيكي در خارج از كشور نيز تحقيقات و مطالعات لازم به عمل آمده در نتیجه (RFP (Request for Proposal تدين و سپس به منظور جمع‌آوري پيشنهادهاي شركت‌ها و سرمايه‌گذاران، نسبت به انتشار فراخوان در روزنامه‌هاي كثيرالانتشار اقدام شد. پس از آن، پيشنهادهاي ارسالي مورد بررسي و شركت‌هاي برتر انتخاب شدند. در ادامه كار، مناقصه‌اي ميان شركت‌هاي برتر برگزار و در نهايت، سرمايه‌گذار آن انتخاب و قرارداد لازم منعقد شد.
گفته می‌شود بليت الكترونيكي به صورت از پيش تعيين شده و بينام در اختيار شهروندان قرار مي‌گيرد، اما در صورتي كه شهروندي متقاضي شخصي‌سازي كارت خود باشد، مي‌تواند با مراجعه به محل‌هاي فروش بليت الكترونيكي، كارت خود را با نام و عكس‌دار كند.بلیت الکترونیکی تجربه جدیدی است که شهروندان تهرانی با آن روبه‌رو خواهند شد، ولی آنچه بیش از پیش باید مد نظر قرار بگیرد دقت در کاهش ایرادها و کمبودهایی است که ممکن است در ابتدای این طرح وجود داشته باشد که در این زمینه اطلاع‌رسانی گسترده جهت آشنایی هر چه بیشتر شهروندان با این موضوع می‌تواند موثر باشد.
