فردای اقتصاد – دو هفته از فیلترینگ گسترده پلتفرمهای اجتماعی و اختلال بی سابقه در اینترنت ایران می‌گذرد تصمیمی که به گفته مقامات مسوول بنا بر صلاحدید وضعیت امنیتی فعلی اتخاذ شده است. تصمیماتی در سطوح ملی و با دایره تاثیرگذاری وسیع نیازمند تبیین گسترده برای افکار عمومی و تاثیرپذیران آن تصمیم است اما در مورد اختلال و فیلترینگ اخیر چنین اقناعی صورت نگرفته است.
حتی مسوولان مستقیم توسعه و برقراری ارتباطات در ایران مانند وزیر ارتباطات هم در مورد قطع اینترنت و فیلترینگ به پاسخی از سر رفع تکلیف بسنده کرده‌اند یا به خسارت دیدگان ( کسب وکارهای اینترنتی ) مسیر استفاده از پلتفرمهای بومی را نشان داده‌اند.
اما پرسش این است نتیجه این تصمیم بزرگ چقدر به اهداف تصمیم‌گیران منجر شده است؟
اگر هدف از فیلترینگ و محدودسازی اینترنت جلوگیری از انتشار محتوای مربوط به اعتراضات باشد به نظر می‌رسد توفیقی در این زمینه حاصل نشده است. نگاهی به وضعیت شبکه‌های اجتماعی حتی در فضای اختلال شدید نشان دهنده انتشار محتواهای مختلف اعتراضات در همین شرایط است. به نظر می‌رسد حتی توسل به تمهیداتی مثل ایران اکسس کردن ( قطع اینترنت بین‌الملل) برای ساعات طولانی روی شبکه موبایل هم در بهترین شرایط باعث تاخیر در انتشار این محتواها شده است.
آذری جهرمی وزیر ارتباطات دولت قبل که البته در زمان وزارت خود او هم یکبار اینترنت برای مدت یک ماه به شدت محدود شد، چند روز قبل برای نشان دادن ناکارآمدی فیلترینگ تصویری متفاوت و قدیمی از خودش را روی اینستاگرام منتشر کرد که بسیار جلب توجه کرد. او بعدا در مورد این تصویر نوشت:
از مسئولین اجرایی تا نماینده مجلس، از توانمندان تا تهی‌دستانی در دورترین روستاهای ایران، دیروز با دیدن یک عکس قدیمی که در اینستاگرامم منتشر کرده بودم، با من تماس گرفتن یا پیامک زدند. هدف همین بود؛ به زبان ساده بگویم که فیلتر کردن نتیجه ندارد. مگر تلگرام و واتس اپ و اینستاگرام و توییتر و … و حتی فیلترشکنها بسته نشده، آیا کارساز بود؟
هدفم از انتشار این عکس این بود که بگویم فیلترینگ نتیجه ندارد. عکس: اینستاگرام آذری جهرمی
با این حال به نظر می‌رسد در هنگام تصمیم برای قطع اینترنت برآورد دقیقی از میزان خسارات ناشی از مسدودسازی روی میز قرار نمی‌گیرد و همین باعث کوچک انگاری سطح خسارات این اقدام شده است.
از سوی دیگر سابقه نحوه مواجهه با موضوعات حساس نشان‌گر این است که جامعه با سیاست‌های محدودکننده سازگاری ندارد و این سیاستها معمولا نتیجه برعکس میدهد. نتیجه سیاست‌های محدودکننده اینترنت در دو هفته اخیر نتیجه ای جز رویکرد مردم به شبکه‌های ماهواره‌ای فارسی زبان نداشته است.
خسارت‌های ملموس
در مقابل خساراتی که بابت قطع اینترنت و فیلترینگ شبکه‌های اجتماعی به بار آمده بسیار قابل توجه است. بر اساس گزارش پایگاه خبری اکسیوس محدودیت‌های اخیر اینترنت در ایران باعث رشد ۳۰۰۰ ٪ استفاده از فیلترشکن در این کشور شده است. این میزان رشد استفاده از فیلترشکن بعد از قطع دسترسی به شبکه‌های اجتماعی در این کشور صورت گرفته است. در همین حال به گفته نت‌لینک هم میزان درخواست روزانه ۴۰ هزار کاربر این سرویس به یک میلیون درخواست رسیده که که ده برابر میزان عادی است. هفته نامه اکونومییست در تازه‌ترین شماره خود نتایجی را از تشدید فیلترینگ اینترنت در چین منتشر کرده که نشان میدهد حتی در کشوری چون چین هم مسدودسازی نتیجه‌ای جز رشد استفاده از فیلترشکن را به همراه نداشته است.
سوق دادن انبوه جامعه به سمت استفاده از فیلترشکنها نه تنها عواقب امنیتی و به خطر افتادن اطلاعات کاربران را به همراه دارد بلکه نتایج آن دقیقا بر خلاف اهداف و گفته‌های سیاستگذاران برای برخی اقشار جامعه مثل کودکان است. نت بلاکس خسارت ناشی از قطعی اینترنت در ایران را ۱.۵ میلیون دلار در ساعت اعلام کرده ولی منابع داخلی هم در حال تخمین خسارت‌های وارد آمده هستند. به گزارش راه پرداخت کاهش ۵۰ تا ۷۰ درصدی تراکنش‌های پرداخت‌یارها، ریزش ۹۰ درصدی تجارت اجتماعی و خسارت ۵۰ میلیون تومانی به هر فروشگاه اینستاگرامی بخشی از خسارات ملموس اعلام شده است.
تاثیر فیلترینگ بر نوجوانان و بازنشستگان
مسدودکردن اینترنت در روزهای اخیر سطوح مختلف اجتماعی را تحت تاثیر قرار داده است . بر اساس گزارش‌ها قطعی و کندی اینترنت باعث شده دریافت نسخه الکترونیک در برخی مطب‌های پزشکان و کلینیک‌ها امکان پذیر نباشد وهمین موضوع باعث شده بازنشستگانی که به کلینیک‌ها و مطب‌های پزشکان مراجعه کرده اند عموماً با این جمله مواجه شدند که «نت قطع است» یا «بسیار ضعیف است» و نمی‌توانیم از نسخه الکترونیک استفاده کنیم؛ بازنشستگانی که نیاز به داروهای خاص دارند یا از بیماری‌های مزمن رنج می‌برند، ناچار شدند پول داروها را آزاد حساب کنند که هزینه بسیار سنگینی است.
از سوی دیگر تقریبا اغلب بازی‌ها و گیم‌های پرطرفدار هم در روزهای اخیر مسدود شده‌اند موضوعی که باعث ناراحتی گسترده نوجوانان و جوانان علاقه‌مند به این فضا شده است. همچنین با فیلترشدن اپلیکیشن‌هایی چون اسکایپ و مسدودشدن دسترسی به فروشگاه‌های گوگل و اپل دسترسی بخش گسترده‌ای از مردم به منابع و سرویسهای آموزشی دچار وقفه شده است.
در نهایت اینها بخش‌هایی از تاثیرات بسیار کوتاه مدت قطعی اینترنت و فیلترینگ شبکه های اجتماعی است و عواقب میان مدت و بلند مدت آ ن به مراتب بیشتر خواهد بود. مهاجرت نیروهای متخصص تکنولوژی یکی از مهمترین عواقب مسدودسازی و فیلترینگ اینترنت است که معمولا خسارات آن در محاسبات در نظر گرفته نمی‌شود.
