اینستاگرام ایرانی برای کشور چقدر آب می‌خورد؟

در طرح جنجالی مجلس که با هدف ساماندهی فضای مجازی کشور تدوین شده است، محدودیت‌های بسیاری برای فعالیت شرکت‌های خارجی در ایران وضع شده است. در کنار این موضوع قرار است بودجه‌هایی نیز برای حمایت مالی از سرویس‌های ایرانی جایگزین تخصیص داده شود. با اینحال کارشناسان معتقدند چنین طرح‌هایی از همین حالا محکوم به شکست هستند و جز اختلال در کار کسب و کارهای آنلاین و هدر دادن بودجه‌ها کاری نخواهند کرد.

نیما نامداری، عضو هیئت مدیره سازمان نظام صنفی رایانه‌ای کشور در گفتگو با اکوایران به بررسی ابعاد مختلف این طرح و اثرات آن بر کسب و کارهای آنلاین پرداخته و می‌گوید: برآوردها نشان می‌دهد حدود ۲ میلیون کسب و کار در کشور برای بازاریابی و فروش محصولات و خدمات خود از بستر اینستاگرام استفاده می‌کنند و عمده این کسب و کارها را کسب و کارهای کوچک، متوسط و خانگی تشکیل می‌دهند. علت اصلی استقبال کسب و کارها از این شبکه اجتماعی برای این منظور، قابلیت دسترسی ساده و کم هزینه به طیف عظیمی از مخاطبان است. همین امر بسیاری از کسب و کارها (خصوصا خانگی) را قادر کرده تا با صرف هزینه‌ای اندک کار خود را شروع کنند. با اینحال در طرح تدوین شده توسط گروهی از نمایندگان مجلس (طرح صیانت) قرار است چنین پلتفرم‌هایی مسدود شده و بودجه‌هایی برای حمایت از سرویس‌های داخلی مشابه تخصیص پیدا کند.

حمایت رانتی محکوم به شکست است

نامداری با اشاره به جزییات مطرح شده در سند فعلی طرح صیانت می‌گوید: در بخشی از این طرح مقرر شده تا ۲۰ درصد از عواید دولت از محل مدیریت فضای فرکانسی، صرف حمایت از محتوای داخلی و ۱۰ درصد آن نیز صرف حمایت از سرویس‌های مشابه داخلی شود. عواید حاصل از مورد ذکر شده که در سال ۱۳۹۹ به دولت اختصاص پیدا کرده است حدود ۳ هزار میلیارد تومان بوده است و مقدار پیش بینی شده آن برای سال ۱۴۰۰ حدود ۱۰ هزار میلیارد تومان برآورد می‌شود. نامداری با بیان این ارقام می‌گوید: به نظر می‌رسد در صورت تصویب این طزح، در سال ۱۴۰۰ مبلغ ۳ هزار میلیارد تومان برای تولید محتوا و سرویس کاربردی مشابه سرویس‌های خارجی به توسعه دهندگان ایرانی این سرویس‌ها داده شود.

وی می‌افزاید: از آنجا که در صورت ارائه نشدن سرویس مناسب، دولت (وزارت ارتباطات) موظف به ایجاد سرویس مشابه شده، به نظر می‌رسد در این طرح از دولت انتظار برود که در جایگاه کارفرما و با بودجه تعریف شده، پروزه‌هایی تعریف کرده و این پلتفرم‌های جایگزین را ایجاد کند. نامداری با انتقاد از چنین رویکردی می‌گوید: آیا با چنین طرز تفکری می‌توان سرویس دیجیتالی که بتواند کیفیتی در سطح سرویس‌های خارجی فعلی ایجاد کند ارائه داد؟ اصلا آیا طراحان این طرح هیچ درک و شناختی از فرآیند ایجاد سرویس‌های خارجی فعلی دارند؟

به نظر می‌رسد در صورت تصویب این طزح، در سال ۱۴۰۰ مبلغ ۳ هزار میلیارد تومان برای تولید محتوا و سرویس کاربردی مشابه سرویس‌های خارجی به توسعه دهندگان ایرانی این سرویس‌ها داده شود.

اختلال در کسب و کارهای آنلاین

این فعال حوزه فناوری معتقد است وقتی در تامین کالایی ضروری مانند واکسن نتوانستیم با دنیا تعامل کنیم،   چطور انتظار داریم که شرکت‌هایی مانند گوگل، فیسبوک و اپل که منفعت مالی چندانی از بازار ایران نمی‌برند، حاضر به تعامل با ما شوند. نامداری تاکید می‌کند که بانیان طرح صیانت کاملا آگاهانه سعی کرده‌اند شرایطی تعیین کنند که مانع از حضور شرکت‌های خارجی در ایران شود و کاربران را ناچار به استفاده از سرویس‌های داخلی کنند. احتمالا ظرف مدت کوتاهی پس از تصویب طرح و با توجه به محدودیت‌های تعریف شده برای شرکت‌های خارجی، دسترسی به تمامی سرویس‌های گوگل، اینستاگرام، تلگرام، واتسپ و… از بین می‌رود و باید از جایگزین‌های مشابه استفاده کرد. اما آیا با بودجه‌ای در حد ۳ هزار میلیارد تومان و ظرف مدت کمتر از یکسال امکان ایجاد سرویسی باکیفیت برای خدمت رسانی به بیش از ۵۰ میلیون کاربر ایرانی وجود خواهد داشت؟

نتیجه چنین تصمیماتی چیزی جز محروم شدن کاربران از یک سرویس باکیفیت و ایجاد اختلال در کسب و کارهای آنها نیست. گذشته از محدودیت‌های فنی موجود، تصمیم گیران این طرح هیچ درکی از زحماتی که یک کسب و کار برای جذب مخاطب می‌کشد ندارند. بسیاری از کسب و کارها با هزینه‌های بالایی که برای برندسازی در این فضا و افزایش مخاطبان و اعتمادسازی در این پلتفرم‌ها انجام داده‌اند توانسته‌اند به حد درآمدی مشخصی دست پیدا کنند که با مجبور شدن به استفاده از یک پلتفرم داخلی جایگزین، تمام زحمات وی به هدر خواهد رفت.

این عضو سازمان نظام صنفی رایانه‌ای حمایت‌های حاکمیتی تعریف شده در طرح صیانت برای کسب و کارهای دیجیتال را با خودروسازی ایران مقایسه کرده و می‌گوید در صورت اجرایی شدن این ایده، باید منتظر خروجی‌هایی به مراتب بدتر از صنعت خودروسازی کشور طی سالهای اخیر باشیم. وی معتقد است چنانچه قرار است حاکمیت از کسب و کاری حمایت کند، باید دخالت‌های خود را به حداقل برساند. وی تاکید می‌کند، ایجاد محدودیت‌های رقابتی و اعطای رانت به گروه‌های خاص، هیچ گاه منجر به پیشرفت و توسعه نخواهد شد.

نامداری : ایجاد محدودیت‌های رقابتی و اعطای رانت به گروه‌های خاص، هیچ گاه منجر به پیشرفت و توسعه نخواهد شد.

با وجود انتقادهای گسترده‌ای که نسبت به طرح «صیانت» مطرح می‌شود، مدافعان طرح آن را برنامه‌ای برای حمایت از کسب و کارهای ایرانی و اشتغال‌زایی می‌دانند. در بخش‌های مختلفی از این طرح مقرر شده است تا عوارض و یا جریمه‌هایی که از خاطیان از بندهای این طرح گرفته می‌شود، صرف راه‌اندازی پلتفرم‌های مشابه داخلی شود. با اینحال عمده کسب و کارهای آنلاین و فعالان حوزه دیجیتال کشور، مخالفت خود را از حمایتی که منجر به اعمال محدودیت در بازار رقابت شود اعلام کرده و خواستار لغو این طرح هستند.