نام نویسنده: لیدا ایاز
پهپادها به تدریج جای بیشتری در زندگی معمولی پیدا کرده‌اند. روبات‌های کوچک پرنده‌ای که به سادگی تا ارتفاع بسیار بالا پرواز می‌کنند و حالا یکی از مهم‌ترین رویاهای بشر را برای تصویربرداری بی‌هزینه از آسمان به واقعیت بدل کرده‌اند. در سال‌های اخیر شاهد ورود و استفاده از این وسیله در مناسبت‌ها و مکان‌های مختلف در کشور بوده‌ایم. هرچند گفته می‌شود وقوع یک رویداد در تهران همه توجهات را به این سمت معطوف کرد که استفاده از پهپاد در کشور قوانین خاص خود را دارد و برای به پرواز درآمدن همین تکنولوژی نو در کشور هم ممنوعیت‌هایی وجود دارد. سال گذشته پس از به پرواز درآمدن یک پهپاد و شلیک به آن هشدار داده شد که هیچ پرنده بدون سرنشینی نمی‌تواند بدون مجوز به پرواز دربیاید. اما با گسترش استفاده از این وسیله در جهان و در دسترس قرار گرفتن ساده آنها این سوال به وجود می‌آید که محدودیت‌های این‌چنینی چقدر انعطاف‌پذیرند و بهره‌گیری از تکنولوژی تا چه زمان پشت سد محدودیت دوام می‌آورد؟
به نظر می‌رسد همچون همه موضوعات به تدریج شاهد قواعد و قوانین در این زمینه در کشور باشیم، چراکه در دنیا نیز همین موضوع به چشم می‌خورد و چنین مسیری طی شده است. محمد چیتگرها، عضو اتحادیه صنایع هوا فضا و کارشناس در زمینه توسعه استفاده پهپاد در کشور می‌گوید که هم اینک اشتیاق استفاده از روبات‌های پرنده برای تصویربرداری از راه دور این وسیله را پرکاربرد کرده است و در آینده‌ای نه‌چندان دور کاربردهای دیگر از جمله مصارف شخصی آن را محبوب‌تر هم می‌کند. او درباره اینکه این وسیله در ایران در حال حاضر چه مصارفی دارد و تحت چه قوانینی است، به «دنیای اقتصاد» می‌گوید: «سیستم‌هایی که در حال حاضر در داخل کشور استفاده می‌شوند و جنبه عمومی دارند کلاسی از پهپادها هستند که به آنها «مولتی روتر» گفته می‌شود، این سیستم‌های بازویی زیرمجموعه پهپادها هستند و کارکردشان در دنیا و ایران به 6 یا 7 سال پیش برمی‌گردد که درواقع از آن زمان استفاده از آن به‌صورت عمومی رایج شد. در زمینه تولید و تجهیز این پهپادها شرکت‌های زیادی فعالیت کردند که بهترین و سرآمدترین آنها یک شرکت چینی به نام DJI است که در حال حاضر بهترین مولتی روترها (اصطلاح درست آن روبات‌های پرنده است) را تولید می‌کند.
این وسیله قابلیت حمل دوربین را دارد و برای کسانی مورد استفاده قرار می‌گیرد که جنبه کاربردی این دستگاه‌ها را مد نظر قرار می‌دهند از قبیل تصویربرداری و عکاسی.» به گفته چیتگرها در حال حاضر این مولتی‌روترها روز به روز پیشرفت کرده و جنبه حرفه‌ای‌تری پیدا کرده‌اند تا آنجا که رویای تصویربرداری هوایی را که روزگاری برای بسیاری از افراد غیر قابل دسترس بود و نیاز به صرف هزینه‌های سنگین داشت به واقعیت تبدیل کرد. او ادامه می‌دهد:«در حال حاضر شرکت‌های فعال در این حوزه علاوه بر تولید وسایل جانبی تخصصی مولتی روترها استفاده از این وسیله را به سمت عمومی کردن در جامعه سوق داده‌اند؛ به‌طور مثال پیش‌بینی می‌شود در آینده به تدریج هرکسی همچون موبایل یا وسایل شخصی این وسیله را تهیه کند، از آن به‌عنوان سرگرمی و تفریح لذت ببرد و هر شخص با داشتن یک پهپاد کوچک اما با تکنولوژی پیشرفته با دست خود این وسیله را پرواز بدهد.
چیتگرها می‌گوید با پیشرفته‌تر شدن این وسیله و افزایش قابلیت‌های آن فرصت‌هایی برای سوءاستفاده نیز فراهم شد و به تدریج در کشورهای مختلف بعد از شناخت این وسیله قوانین و مقرراتی برای استفاده از آن وضع شد. «در ایران هم ارگان‌های امنیتی و نظامی به فکر قانونمند کردن استفاده از آن و مدیریت این حوزه افتادند. در این زمینه یکی از ارگان‌هایی که پیشگام بود اتحادیه صنایع هوافضا بود که کارگروهی به نام پهپادهای صنایع هوافضا را تاسیس کرد و متعاقب آن طرحی با عنوان طرح ساماندهی روبات‌های پرنده غیرنظامی افتتاح شد.» چیتگرها می‌گوید این اتحادیه که حوزه کاری‌اش صنایع هوافضا است به تدریج اقدام به جمع‌آوری افراد متخصص از طریق یک فراخوان عمومی در قالب شرکت‌های حقوقی کرد تا این افراد را به عضویت این اتحادیه در بیاورد: «در حال حاضر اتحادیه هوافضا تنها نهاد قانونی ارائه مجوز به فروشندگان مجاز این وسایل است. چراکه این وسایل باید به‌صورت تخصصی استفاده شود و استانداردهای خاصی هم برای استفاده از آن تعریف شده است. متاسفانه اخیرا فروشندگان غیرمجازی هم در این حوزه وارد شده‌اند و اقدام به فروش این دسته از پهپادها کرده‌اند که مشکلاتی به وجود آورد. این درحالی است که به شرکت‌ها اعلام شده و آنها مجاز هستند این وسایل را در کلاس‌بندی مشخص و حتما به اشخاص حقوقی بفروشند.»
به گفته این کارشناس یک شخص حقوقی که قصد دارد روبات پرنده خریداری کند باید از شرکت‌های زیر نظر اتحادیه صنایع هوا فضا آن را خریداری و مهارت‌های لازم برای استفاده از آن را کسب کند و در بسیاری موارد حتی آموزش‌های استفاده ارائه می‌شود. این عضو اتحادیه هوافضا می‌گوید به دلیل افزایش حجم روبات‌های پرنده‌ای که وارد کشور می‌شود این اتحادیه وظیفه ساماندهی به آنها را برعهده دارد از جمله مسائلی نظیر اینکه واردات آنها از چه گمرکی صورت می‌گیرد، شماره سریال دستگاه و اینکه به چه شخصی فروخته شود را زیر نظر دارد. به اعتقاد او نگذراندن دوره‌های آموزشی و استفاده نادرست از این دستگاه می‌تواند خطرساز باشد؛ مثلا در صورت ناشی‌گری در حین پرواز ممکن است به روی جمعیت فرود آید یا اینکه به اشخاص گمنام فروخته شود که ممکن است سوءاستفاده‌هایی از آن صورت گیرد.
بر اساس اطلاعات او ساماندهی روبات‌های پرنده در ایران از سال‌های 91 و 92 آغاز شد. او ادامه می‌دهد: «با تشکیل اتحادیه صنایع هوافضا و ساماندهی این موضوع به تدریج تاکنون بیش از 40 دوره آموزشی در شهرهای مختلف کشور برگزار شده و اتحادیه در شهرهای مختلف نمایندگانی معرفی کرده و با آنها در ارتباط است.» به گفته او در حال حاضر این حوزه بسیار ناشناخته است بنابراین نیاز به قوانین و مقرراتی دارد که به مرور زمان قابل تغییر و انعطاف‌پذیر باشد. تغییرات در حوزه پهپادها در جهان خیلی سریع اتفاق می‌افتد و اخیرا هم پهپاد کوچک اسپارک (SPARK) که قابلیت‌های حرفه‌ای چشمگیری دارد در داخل کشور مورد استفاده قرار گرفت. اما همان‌طور که گفته شد قوانین در حال تکمیل شدن است.
پهپادها با مصارف متنوع
امروزه دیگر برای کلاسی از روبات‌های پرنده که برد پروازی کمتری دارند و به‌طور مثال تا 50 متر ارتفاع می‌گیرند و تا 30 متر از رادار کنترل دور‌تر نمی‌روند نیازی به دریافت مجوز نیست. ضمن اینکه در حال حاضر پهپادها به جز تصویربرداری‌های از راه دور مصرف دیگری همچون تحویل بسته‌های پستی در حجم کوچک را هم دارند. شرکت آمازون از جمله شرکت‌هایی است که روی تحویل کالا به وسیله پهپادها تمرکز زیادی کرده و تاکنون آزمایش‌های مختلفی را در این زمینه انجام داده است. استفاده از پهپادها در بحث‌های پزشکی و کنترلی هم جای خود را کم‌کم باز می‌کند.
چندی قبل نیز اعلام شد برخی محیط‌بانان حالا برای گشت‌های خود از پهپاد استفاده می‌کنند. در ایران استفاده از پهپاد توسط عکاسان و فیلمبرداران برای مراسم خاص خانوادگی یا ساخت فیلم‌های تبلیغاتی بسیار رونق گرفته ضمن اینکه استفاده از آن در حمل مرسوله‌های پستی، نقشه‌برداری، محافظت و… هم در حال گسترش است. طی چند ماه اخیر استفاده از پهپادها در مراسم برخی کاندیداهای ریاست جمهوری یا برخی مراسم (تصویربرداری از نماز عید فطر امسال) به چشم خورده است. همه این موارد نشان‌دهنده این است که پهپادها را حالا دیگر نباید به چشم کالاهای ممنوعه نگاه کرد، چراکه تنوع کاربردهای آن بسیار بیشتر از گذشته شده و عمومیت یافته است.
پرویز پدیدار یکی از عکاسان ایرانی که از پهپاد برای عکاسی طبیعت استفاده می‌کند به «دنیای اقتصاد» می‌گوید: «شاید بهتر باشد مسوولان کشور ما همانند بسیاری از کشورهای دیگر نقاط ممنوعه پرواز پهپادها را به همراه مقررات پرواز آنها مشخص کنند تا تکلیف استفاده‌کنند‌گان این وسایل مشخص شود. طبیعتا تعداد اندکی از افراد ممکن است از این وسیله مفید برای مقاصد غیرقانونی بهره بگیرند اما وضع مقررات و تقویت انجمن‌های پروازی برای ارائه آموزش‌های لازم می‌تواند اطمینان‌بخش استفاده صحیح برای دارندگان عمده این وسایل یا خریداران بعدی در کشور باشد.»
منبع : روزنامه دنیای اقتصاد
