روند تغییرات در بازار طراحی سایت ایران

نام نویسنده: رضا شیرازی *

حدود ده سال پیش، اکثر مشتریانی که تمایل به سفارش طراحی سایت داشتند سوالاتی که می‌‌پرسیدند به این صورت بود: هزینه طراحی سایت چند است؟ چطور می‌‌توانم برای خودم سایت درست کنم؟ آیا شما آموزش می‌‌دهید که چگونه سایت درست کنم؟ به مرور زمان سوال فوق تغییر کرد: امکانات سایتی که به ما می‌‌دهید چیست؟ با چه سیستمی طراحی می‌‌شود؟ آیا سایتی که طراحی می‌‌شود در رتبه های بالای گوگل قرار خواهد گرفت؟ و… 

در گذشته از دید افراد جامعه تفاوتی بین وردپرس، جوملا، طراحی اختصاصی، وبلاگ و… وجود نداشت. آنها فقط یک سایت می‌‌خواستند، آن هم از نوع ارزان و ساده! آنها نمی‌‌دانستند که دقیقا چه امکاناتی در سایت خود می‌‌خواهند، اگر طراح از آنها می‌‌پرسید که دقیقا چه امکاناتی در سایت خود می‌‌خواهید، به فکر فرو می رفتند زیرا تا آن لحظه به این موضوع فکرنکرده بودند! عباراتی مثل وردپرس، جوملا، php و… برای آنها نا مفهوم بود، اگر با شرکت طراحی سایت تماس می‌‌گرفتند، اطلاعاتی در مورد سایت نداشتند و بعد از داشتن سایت نمی‌‌دانستند که قرار هست چه کاری با آن انجام دهند، از طرف دیگر بیشتر تمایل داشتند تا خودشان سایت خود را طراحی کنند و به دنبال آموزش طراحی سایت بودند تا واگذاری کار به شخص یا شرکتی خاص، چون فکرمی‌‌کردند که می‌‌توانند این کار را خودشان انجام دهند و نیازی نیست برای این کار هزینه بکنند و به شخص یا شرکت دیگری وابسته باشند.

اما امروز، عده‌‌ای از مشتریان می‌‌دانند که داشتن یک سایت به تنهایی به دردی نمی‌‌خورد و سایت تنها یک ابزار برای ارائه اطلاعات و برقراری ارتباط با مخاطب هدف است و تا زمانی که نتوانند بیننده را به سمت سایت هدایت کنند و او را جذب کنند هیچ ارزشی برای خود ایجاد نکرده‌‌اند.. 

چگونه خودم سایت درست کنم؟ 

در گذشته، افراد تصور می کردند که بهتر است خودشان سایت را طراحی کنند و البته هنوز هم عده زیادی اینگونه فکرمی-کنند! باید این واقعیت را بپذیریم که این ذهنیت اشتباه در اکثر مواقع با فرهنگ ایرانی عجین شده است.  به عنوان مثال برای اینکه میوه را گران نخریم، حاضریم راه زیادی را تا بازار میوه طی کنیم، در ترافیک بمانیم و زمان زیادی را صرف کنیم تا میوه را ارزان‌‌تر بخریم و زمانی را که هدر داده‌‌ایم در محاسبات قرار نمی‌‌دهیم یا به جای اینکه وقتی ماشین‌‌مان خراب شد، آن را نزد مکانیک ببریم، یا از سرویس‌‌کار بخواهیم که کولر ما را سرویس کند، سعی می‌‌کنیم خودمان همه کارها را انجام دهیم چون فکرمی‌‌کنیم که با انجام این کار هم در هزینه‌‌ها صرفه جویی می‌‌کنیم و هم به شخص دیگری وابسته نیستیم. در واقع ما ایرانی‌‌ها در اکثر مواقع به کارهای غیرتخصصی می‌‌پردازیم و با زمان گذاشتن بر روی کارهای متفرقه، نه تنها صرفه جویی نمی‌‌کنیم، بلکه زمان خود را صرف کارهایی می‌‌کنیم که برای ما ارزشی ایجاد نخواهند کرد. یکی از دلایل این موضوع نیز عدم اطمینان به دیگران است و این تصور که ما خودمان میتوانیم هر کاری را بهتر از متخصص آن انجام دهیم! 

امروزه در دنیا اکثر شرکت‌‌ها و افراد موفق می‌‌دانند که خودشان به تنهایی نمی‌‌توانند تخصص‌‌های لازم برای طراحی سایت، مدیریت سایت، بازاریابی اینترنتی، طراحی تجربه کاربری و سئو را داشته باشند و به همین دلیل، به دنبال این هستند که انجام این امور را به شرکت‌‌ها و افراد متخصص واگذار کنند و از نتیجه کار لذت ببرند، به جای اینکه وقت خود را صرف یادگیری چنین کارهایی بکنند یا نیروی‌‌های داخلی شرکت را به این کارها بگمارند، و نهایتا نتوانند کار را به نحو احسن انجام دهند.

شغل مدیریت سایت، بازاریابی محتوا و تولید رسانه‌‌های اجتماعی، شغلی ناشناخته در ایران است و انجام چنین کاری در اکثر شرکت‌‌ها یا توسط مدیر انجام می‌‌شود، یا توسط منشی شرکت و در نهایت نیز به فراموشی سپرده می‌‌‌‌شود، زیرا این تصور وجود دارد که چنین کاری باید توسط خود شرکت انجام شود تا در هزینه ها صرفه جویی شود!

وبلاگ، سایت، جوملا یا وردپرس؟

سیستم‌‌های مدیریت محتوای آماده مانند وردپرس و جوملا با این هدف ایجاد شده‌‌اند که به افراد امکان ایجاد سایت بدهند، در واقع هر فردی در اینترنت بتواند با استفاده از این سیستم ها برای خود سایت طراحی کند و به اصطلاح در هزینه‌‌های خود صرفه‌‌جویی کند و از طرف دیگر به طراح سایت نیز وابسته نباشد. 

اسکریپت های آماده و کدباز بعضا برای مقاصد خاص طراحی می‌‌شوند مانند وردپرس که با هدف ارائه سیستم وبلاگ طراحی شده است و برخی از آنها مشتری هدف بیشتری را در نظر می‌‌گیرند مانند جوملا که امکانات گسترده‌‌تری دارد.  بررسی روند علاقه مردم در ایران و دنیا نشان می‌‌دهد که سیستم‌‌هایی که برای مخاطب خاص طراحی شده اند، معمولا ساده‌‌تر و سبک‌‌تر هستند و به همین جهت استقبال بیشتری از آنها صورت می‌‌گیرد و استقبال از سیستم‌‌های چندمنظوره علی‌‌رغم افزایش تعداد مخاطبین اینترنتی، شدیدا رو به کاهش است. در واقع استفاده از سیستم‌‌های مدیریت محتوای آماده در صورتی می‌‌تواند مفید باشد که چنین سیستمی بتواند نیازهای گروه خاصی از جامعه را برآورده کند، مانند وردپرس که می‌‌تواند نیاز افرادی که به دنبال نوشتن وبلاگ و داشتن سایت شخصی هستند و تعداد قابل توجهی از استفاده کنندگان اینترنت را تشکیل می‌‌دهند را برآورده سازد و از طرف دیگر امکان ایجاد سایت اطلاع رسانی را به افراد بدهد. 

نموداری که مشاهده می‌‌کنید وضعیت جستجوی عبارات وبلاگ، بلاگ، جوملا و وردپرس است.

همانطور که در نمودار فوق مشخص است، جستجوی عبارت وبلاگ از سال 2014 تا کنون روند نزولی شدیدی را طی می‌‌کند و میزان علاقه به آن به مقدار سال 2006 رسیده است. اگر وضعیت استفاده از اینترنت در سال 2014 را با سال 2006 که مردم از طریق Dialup به اینترنت متصل می‌‌شدند مقایسه کنیم و این نکته را نیز در نظر بگیریم که در حال حاضر استفاده کنندگان اینترنت به نسبت 10 سال قبل رشد قابل توجهی داشته است، متوجه می‌‌شویم که میزان نزول علاقه به وبلاگ تا چه میزان زیاد بوده است. از طرف دیگر، روند جستجوی عبارت وردپرس، به عنوان سیستم مدیریت محتوایی که امکانات وبلاگ را در اختیار افراد قرار می‌‌دهد تا برای خود وبلاگ یا سایت شخصی و اطلاع رسانی طراحی کنند، صعودی بوده تا جایی که در اسفند 94 توانسته است مقداری بیشتر از عبارت بلاگ را به خود اختصاص دهد. در واقع تعداد افرادی که به جای استفاده از وبلاگ، ترجیح می‌‌دهند از سیستم‌‌های مدیریت محتوا مانند وردپرس استفاده کنند، شدیدا رو به افزایش است. 

از طرف دیگر روند جستجوی سیستم‌‌های مدیریت محتوای چند منظوره مانند جوملا از سال 2014 تا کنون نزولی بوده و استقبال کمتری از آنها در جامعه صورت پذیرفته است، همین روند نزولی در زبان انگلیسی و در سطح دنیا نیز از سال 2012 به بعد مشاهده می‌‌شود. تمام این اتفاقات در دنیا دو سال زودتر از ایران روی داده است و با تاخیری دو ساله شاهد همان روند در ایران هستیم. 

اتفاق جالب دیگری که پیرو همین تحولات رخ داده است، این است که بلاگفا و پرشین بلاگ بعد از مدتها که پس از سایت های گوگل و یاهو رتبه های سوم و چهارم سایت‌‌های پربازدید ایران در الکسا را به خود اختصاص داده بودند، جایگاه خود را از دست داده اند و در حال حاضر بلاگفا پس از سایت‌‌های ورزش3 و دیجی کالا در رده پنجم قرار دارد و پرشین بلاگ جایگاهی در 25 سایت پربازدید ایران ندارد. از طرف دیگر تنها چهار سیستم وبلاگدهی در بین 25 سایت برتر ایران قرار دارد و اکثر این سایت‌‌ها رتبه گذشته خود را از دست داده‌‌اند. 

بنابراین می‌‌توان به این نتیجه رسید که، افرادی که به دنبال ساخت سایت و وبلاگ برای خود بودند از سیستم‌‌های وبلاگدهی به سمت اسکریپت‌‌های آماده مانند وردپرس مهاجرت کرده‌‌اند تا از طریق آنها برای خود سایت درست کنند. چنین افرادی همان عده‌‌ای از جامعه را تشکیل می‌‌دهند که می‌‌خواهند همه کارها را خودشان انجام دهند و فکرمی‌‌کنند که با هزینه کردن برای طراحی سایت، اشتباه بزرگی مرتکب می‌‌شوند و با چنین کاری صرفه جویی در هزینه‌‌ها انجام می‌‌دهند. 

هرم موفقیت اینترنتی

نکته جالب توجه در این زمینه این است که طبق آمارهای منتشر شده در حال حاضر بیش از 60% سایت‌‌های موجود در دنیا از ورپرس استفاده می‌‌کنند که آماری بسیار قابل توجه است، اما اگر سایت‌‌های پربازدید و موفق دنیا را بررسی کنیم، درصد بسیار کمی از آنها با استفاده از این سیستم طراحی شده‌‌اند. همین موضوع در ایران هم صادق است و تنها 6 سایت از 100 وب سایت پربازدید در ایران با وردپرس طراحی شده‌‌اند که همه آنها در زمینه‌‌هایی مانند دانلود فیلم و موزیک فعالیت دارند که جز پرمخاطب ترین موضوعات است و البته خطر فیلتر شدن را نیز به همراه دارد و شاید یکی از دلایل استفاده این سایت ها از این سیستم همین موضوع باشد. همچنین در بین 50 سایت پربازدید ایران تنها دو سایت از وردپرس استفاده می‌‌کنند. 

بنابراین گرچه تعداد استفاده کنندگان این سیستم‌‌ها بسیار زیاد است، اما تعداد اندکی در بین آنها می‌‌توانند در بین سایت-های موفق و پربازدید قرار بگیرند و در واقع درصد بسیار کمی از افرادی که از این طریق به دنبال ایجاد سایت برای خودشان هستند و این تصور را دارند که با انجام این کار وابسته به شخص دیگری نخواهند بود و صرفه جویی در هزینه انجام می‌‌دهند می‌‌توانند موفق باشند. 

اگر به صورت دقیق‌‌تر به موضوع نگاه کنیم و به موضوعات تخصصی وارد شویم، تعداد سایت‌‌های خبری، فروشگاهی، نیازمندی، B2B و شبکه‌‌های اجتماعی که از طریق سیستم‌‌های مدیریت محتوای کدباز و رایگان ایجاد شده‌‌اند و به موفقیت نسبی رسیده‌‌اند (علی رغم سهم بازار زیادی که این سیستم‌‌ها دارند) نادر و انگشت شمار است. 

روند تغییرات اینترنتی در جامعه

نکته بسیار جالب در مورد اتفاقات آنلاین که در ایران این است که تمام این اتفاقات با تاخیر چند ساله نسبت به کشورهای پیشرفته در دنیا بوجود می‌‌آید و با بررسی این روند در دنیا می‌‌توان اتفاقات پیش رو در ایران را پیش بینی کرد. مانند موجی که برای راه اندازی سایت‌‌های تخفیف گروهی راه افتاد و به مرور زمان فروکش خواهد کرد و انقلابی که در فروشگاه‌‌های اینترنتی و خریدآنلاین در حال رخ دادن است.  

نمودار زیر روند تغییرات جهانی و استقبال افراد از وبلاگ، وردپرس و جوملا را نشان می‌‌دهد: 

با مقایسه روند تغییرات جهانی و آنچه در ایران اتفاق می‌‌افتد، متوجه می‌‌شویم که روند نزول علاقه مردم به جوملا در دنیا دو سال زودتر از ایران اتفاق افتاده و همچنین روند علاقه مردم به وردپرس از سال 2015 در دنیا رو به نزول است و نمودار وضعیت مشابهی را برای عبارت وبلاگ دارد. 

باید در نظر داشت که موفقیت یک سایت اینترنتی بیش از آنکه به سیستم مدیریت محتوای آن وابسته باشد، به مدیریت و استفاده کننده آن مربوط است. یک راننده ماهر و موفق می‌‌تواند با یک ماشین معمولی نیز رانندگی کند اما کسی که رانندگی بلد نیست، نمی‌‌تواند بهترین اتومبیل دنیا را به حرکت بیندازد. گرچه در حال حاضر تعداد کمی از افراد هستند که به شغل مدیریت سایت و تولید محتوا مشغولند اما قطعا با گذشت زمان شغل‌‌های جدیدی مانند مدیریت محتوای سایت‌‌های اینترنتی، بازاریاب اینترنتی، مدیر بهینه سازی سایت، بهینه ساز نرخ تبدیل، طراح تجربه کاربری و… در جامعه رونق بیشتری پیدا خواهند کرد و کسب و کارهای مختلف اهمیت چنین موضوعی را بیشتر درک می‌‌کنند. شرکت‌‌هایی در زمینه تولید محتوا و رسانه‌‌های اجتماعی و بازاریابی اینترنتی در ایران شکل خواهند گرفت که شرکت‌‌هایی موفقی خواهند بود زیرا مدیران باهوش به جای اینکه به دنبال این باشند که کارها را خودشان انجام دهند، سعی خواهند کرد که این کار را به افراد متخصص واگذار کنند و شرکت‌‌های موفق شرکت‌‌هایی خواهند بود که به جای انجام کارها آنها را به متخصصین برونسپاری می‌‌کنند. 

همچنین روند تغییرات و استقبال از سیستم‌‌های مدیریت محتوای کدباز نشان می‌‌دهد که افرادی که می‌‌خواهند  به بازار کسب و کارهای اینترنتی وارد شوند، روند تکامل را از وبلاگ به سمت سیستم‌‌های کدباز و سپس به سمت سیستم‌‌های اختصاصی طی خواهند کرد و به مرور افرادی در این میان موفق خواهند بود که بتوانند به صورت هوشمندانه این موضوع را درک کنند و تصمیمات درستی بگیرند. در هر جامعه‌‌ای برای اینکه پیشرفت و بلوغ ایجاد شود لازم است تا روند خاصی به مرور طی شود و افراد آن جامعه خودشان آن را تجربه کنند. امیدوارم که در سال‌‌های آینده فرهنگ و دانش جامعه در داخل کشور همگام با آنچه در دنیا اتفاق می‌‌افتد شود.