نام نویسنده: سونیتا سراب‌پور
«انتقال کپی از سرورهای جهانی اینترنت به ایران» خبری که چند ماه پیش نصرالله جهانگرد، معاون وزیر ارتباطات در حاشیه یکی از نشست‌های خبری خود اعلام کرد. وزارت ارتباطات دولت یازدهم از زمان روی کار آمدن خود تلاش‌های زیادی برای بهبود کیفیت اینترنت و رساندن سرعت این سرویس براساس انتظارات کاربران ایرانی به کار گرفته است. تلاش‌هایی که شاید تا‌کنون به جز افزایش تعداد کاربران اینترنتی نتیجه دلخواه این وزارتخانه و کاربران نهایی را به دنبال نداشته است.
افزایش ظرفیت پهنای باند بین‌الملل، تغییر پروانه شرکت‌های اینترنتی، راه‌اندازی سامانه جدید برای ارزیابی سرعت و کیفیت اینترنت از جمله سیاست‌گذاری‌های داخلی وزارت ارتباطات برای بهبود سرویس اینترنت در کشور است. اما وزارت ارتباطات برنامه‌ریزی در این خصوص را تنها محدود به داخل کشور نکرده و طرح‌هایی را نیز در خارج از کشور دنبال می‌کند. از جمله این طرح‌ها می‌توان به انتقال کپی سرورهای جهانی اینترنتی یا DNSا(Domain Name System) به کشوراشاره کرد. DNSها که در ادامه بیشتر به کارآیی آنها اشاره می‌کنیم، به‌صورت ساده وظیفه آدرس‌دهی اینترنت در جهان را برعهده دارند. انتقال کپی از سرور DNSها به ایران به گفته مدیران وزارت ارتباطات، مدیریت مستقل ترافیک ارتباطی برای ایران را آسان‌تر می‌کند. در حال حاضر تنها یک کپی از سرورهای DNS به ایران منتقل شده و آن‌طور که نصرالله جهانگرد، معاون وزیر ارتباطات چندی پیش اعلام کرد، رایزنی برای انتقال دومین کپی از سرورهای اینترنت جهان نیز در حال انجام است. در حالی که بسیاری از کارشناسان این اقدام وزارت ارتباطات را قابل تقدیر می‌دانند اما بر این باورند که انتقال کپی از سرورDNSهای اصلی به کشور امری ضروری است اما کافی نیست، چرا که آنچه باعث سرعت بیشتر دسترسی کاربران به سایت‌های مختلف اینترنتی می‌شود، انتقال سرورهای اصلی سایت‌های پربازدیدی مانند گوگل به داخل کشور است.
DNSها چه کار می‌کنند؟
تا به حال به این موضوع فکر کرده‌اید که اگر علائم یا نشانه‌های سطح خیابان‌ها نبود چگونه آدرس مورد نظر خود را پیدا می‌کردید یا اینکه اگر کوچه‌ها و خیابان‌ها نامی نداشتند قرار بود چطور به مقصد مورد نظرتان برسید؟ داشتن یک آدرس از یک مکان تنها یک مرحله از رسیدن شما به مقصد است و قطعا بدون یک راهنما و علائم آدرس‌دهی پیدا کردن آدرسی که در دست دارید غیر‌ممکن خواهد بود. در دنیای اینترنت هم وضعیت به همین شکل است. ممکن است شما بخواهید با داشتن یک آدرس اینترنتی به سایت سر بزنید اما قطعا اگر Domain Name System به اختصار DNSها یا روت‌سرورها نباشند امکان رسیدن شما به سایت‌های مختلف اینترنتی و استفاده از خدمات و سرویس‌هایشان غیر‌ممکن بود. یک آدرس از سه بخش اصلی .WWW.AAA.COM تشکیل می‌شود. حروفی که شما به‌عنوان آدرس و نام دامنه انتخاب می‌کنید توسط روت سرورها تبدیل به عدد می‌شوند که IP Address نام دارند و از طریق آنها آدرس سرور مرجع (جایی که محتوای سایت‌ها در آنجا نگهداری می‌شود)یافت می‌شوند. در واقع DNSها در شبکه اسم‌ها را به آی‌پی و برعکس تبدیل می‌کنند.
به زبان ساده‌تر وقتی شما یک آدرس مانند WWW.AAAA.COMرا در مرورگر خود تایپ می‌کنید در مرحله اول، مرورگر شما از سیستم‌عامل کامپیوتر یا لپ‌تاپ می‌خواهد اگر این آدرس را در حافظه Cache خود دارد، آن را روی صفحه مرورگر برایتان لود کند. اما در غیر این صورت آدرس را به نزدیک‌ترین DNS یعنی شرکت اینترنتی که از طریق آن به اینترنت متصل هستید برای جست‌وجو ارسال می‌کند. حالا در این مرحله اگر آن شرکت اینترنتی هم آدرس را در حافظه‌اش نداشت آن را به روت سرور می‌فرستد تا روت سرور تشخیص دهد این آدرس مربوط به کجا است. آدرس‌دهی در روت سرورها به شکل سلسله مراتبی پیش می‌‌رود. پسوند‌های دامنه یا TLDا (.COM،.ORG،.NET، INFO. و…) در این سلسله مراتبط آدرس‌دهی نقش مهمی ایفا می‌کنند. روت سرورهای دنیا آدرس تمام TLDهای مختلف را در خود ذخیره دارند. بنابراین اگر شما کل یک آدرس اینترنتی را در اختیار نداشته باشید، این روت سرورها شما را به سمت سروری که TLD.COM را ذخیره دارد هدایت می‌کند و از این زمان بقیه مراحل دنبال می‌شود.
بدون وجود روت‌سرورها نمی‌توان به سمت سرورهای TLD هدایت شد و این یعنی یک آدرس اینترنتی در شبکه سرگردان باقی خواهد ماند. اطلاعات حیاتی و حساسی روی یک روت سرور اینترنتی نگهداری می‌شود و از بین رفتن اطلاعات این روت سرور به معنای یک کار جبران‌ناپذیر است. به همین خاطر 13 روت سرور اصلی در کل دنیا وجود دارد که تمامی آنها اطلاعات مربوط به TLD سرورها را به‌صورت مشابه در خود ذخیره دارند. بد نیست بدانید که 10 روت سرور اصلی در خاک آمریکا نگهداری می‌شود و 3 روت سرور اصلی دیگر به ترتیب در کشورهای هلند، سوئد و ژاپن قرار دارند. با این کار در صورت از کار افتادن یک یا چند روت سرور اصلی، روت سرورهای جایگزین در نقاط مختلف جهان شبکه اینترنت جهانی را زنده نگه می‌دارند.
کپی‌برداری از روت‌سرورها
در حال حاضر بسیاری از کشورهای دنیا برای بالا بردن سرعت اپراتورهای اینترنتی خود برای رساندن کاربرانشان به آدرس‌های اینترنتی مختلف، درخواست دریافت نسخه کپی از این روت سرورها ( Root Server Mirroring) می‌دهند. امتیاز آوردن یک کپی از سرورهای اینترنت از ICANN (سازمان بین‌المللی و غیر‌انتفاعی مسوول پروتکل اینترنتی برای اعداد و نام‌های اختصاص یافته) گرفته می‌شود. در نهایت با مجوز آیکن و رضایت کشوری که روت سرور اصلی در آن نگهداری می‌شود، نسخه کپی از این روت سرور با حضور نماینده آیکن در کشور مربوطه انجام می‌شود.علیرضا کاشیان، کارشناس اینترنتی، درخصوص تاریخچه کپی‌برداری از روت سرورها می‌گوید: «در سال 2002، APNIC(مرکز اطلاعات شبکه آسیا – اقیانوسیه)، پروژه جدیدی را مطرح کرد با عنوان ایجاد چندین روت سرور جدید در منطقه آسیا و اقیانوسیه که هدف از انجام این کار بهبود بخشیدن به سرعت و کیفیت شبکه اینترنت در حال رشد بود.» به گفته وی APNIC نقش موثری در به وجود آوردن این روت سرورهای جدید داشت و تقریبا بیشتر آنها را خود تاسیس کرد و پس از آن اداره آنها توسط اپراتورهایی که به نام Anycast شناخته می‌شدند صورت گرفت. این اپراتورها یک نسخه کپی از اطلاعات موجود در روت‌سرورهای اصلی را در خود نگهداری می‌کنند. به گفته وی، هدف از کپی گرفتن از روت سرورها توانمند کردن خود آنها بود تا از این طریق در مدیریت کردن ترافیک روبه رشد اینترنت موفق‌تر عمل کنند. همچنین این مساله به از هم پاشیدن ترافیکی که به‌طور مغرضانه به سمت روت سرور سرازیر می‌شدند یعنی حملات DoS، موثر بود.
ایران و دریافت کپی روت سرورها
براساس اطلاعات منتشر شده، روت سرورهای اصلی به همراه کپی‌هایشان در بیش از 130 موقعیت جغرافیایی در میان 53 کشور در سراسر دنیا گسترده شده‌اند که بیشتر آنها نیز خارج از خاک آمریکا قرار دارند. ایران براساس آنچه نصرالله جهانگرد، رئیس سازمان فناوری اطلاعات به «دنیای اقتصاد» می‌گوید تقریبا از 12 سال گذشته به دنبال انتقال کپی یکی از این روت‌سرورهای اصلی به کشور بوده است. جهانگرد تاریخچه تلاش ایران برای دریافت کپی از روت‌سرورهای اصلی را به سال‌های بین 82 و 83 ارتباط می‌دهد؛ زمانی که او در معاونت وزارت ارتباطات دولت هشتم، مشغول به کار بوده است. او درخصوص این تلاش‌ها می‌گوید: «روت سرورها نقش اصلی را در آدرس‌دهی اینترنت سراسر دنیا بازی می‌کنند. به جز 13 روت سرور اصلی بیش از 100 نسخه کپی از روت سرورها در دنیا وجود دارد.
در دهه 80 بسیاری از کشورها اقدام به دریافت کپی از این روت‌سرورها کردند و ما نیز در آن دوران به خاطر اینکه بزرگ‌ترین کشور خاورمیانه بودیم درخواست انتقال کپی از یکی از روت‌سرورهای اصلی را در حاشیه مذاکرات WSIS (جامعه اطلاعاتی) سال 82 به آیکن ارائه دادیم.» وی در ادامه می‌افزاید: «در نهایت این مذاکرات با نتایج خوبی همراه شد و یک گروه فنی از این سازمان به ایران آمدند تا تست‌های فنی این انتقال صورت بگیرد و بعد از موفقیت این تست قرار بود کپی این روت سرور در سال 84 به‌صورت قانونی در کشور نصب شود اما متاسفانه با تغییر دولت و روی کار آمدن دولت نهم این برنامه دنبال نشد و به فراموشی سپرده شد.» به گفته معاون وزیر ارتباطات، بعد از چند سال تاخیر و با شروع به فعالیت دولت یازدهم، او به‌عنوان رئیس سازمان فناوری اطلاعات و معاون وزیر ارتباطات مجددا پروژه انتقال کپی یکی از روت سرورها را به جریان انداخت تا اینکه سال گذشته و در کنفرانس فصلی آیکن در سنگاپور این سازمان با انتقال کپی روت سرور هلند به ایران موافقت کرد. براساس اظهارات جهانگرد تست فنی انتقال این روت سرور (روت سرور اصلی هلند) فروردین سال جاری انجام و در نهایت کپی این روت سرور اردیبهشت ماه در کشور نصب شد. معاون وزیر ارتباطات همچنین از انتقال دومین کپی از روت‌سرورهای اصلی به کشور خبر می‌دهد و اعلام می‌کند ایران در نشست اخیر آیکن در ایرلند حضور پررنگی داشت و با تعاملات و پیگیری‌های صورت گرفته قرار است دومین کپی از یکی از روت سرورهای اصلی به کشور نیز به زودی صورت بگیرد.
مزیت‌های داشتن یک کپی از DNSها
اما چرا کشورهای مختلف در تلاش برای دریافت کپی از روت‌سرورهای مختلف دنیا و انتقال آن به کشورهایشان هستند؟ مدیر فنی یکی از شرکت‌های اینترنتی در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» تلاش کشورها در این خصوص را به مزیت‌های کاربردی این انتقال و اجازه به کشورها برای کنترل ترافیک اینترنتی‌شان ارتباط می‌دهد و می‌گوید:« با انتقال کپی از سرور DNSها دیگر درخواست کاربران برای گرفتن اطلاعات در کل جهان چرخ نمی‌زند و با تاخیر در نهایت کاربر به سایت اینترنتی که می‌خواهند نمی‌رسند. همچنین این کپی‌ها ریسک دسترسی غیر‌مجاز به اطلاعات را کاهش داده و با افزایش امنیت، کشورها را در برابر حملات اینترنتی مقاوم می‌کند. از سوی دیگر به کمک این کپی‌ها کنترل ترافیک اینترنتی برای کشورها آسان‌تر می‌شود و در صورتی که به یکی از سرورهای ریشه حمله‌ای صورت بگیرد به دلیل وجود نسخه کپی پشتیبان ارتباط کاربران با دنیا قطع نمی‌شود.»
انتقال سرورهای سایت‌های پربازدید بعد از رفع تحریم
این مدیر اینترنتی با تقدیر از تلاش وزارت ارتباطات برای انتقال کپی از سرور DNSها به کشور این اقدام را لازم،اما کافی نمی‌داند. او با اعلام اینکه برای افزایش سرعت و دسترسی سریع کاربران به محتوای اینترنتی انتقال کپی از سرورهای DNS جهان قدم اولیه است، تصریح می‌کند که برای بهبود این دسترسی باید سرور اصلی سایت‌های پربازدید دنیا به کشور منتقل شود، کاربران برای دسترسی به محتوای این سایت‌های خارجی مجبور به دور زدن و طی کردن مسافت طولانی نباشند. مدیریت محتوای اینترنتی نیز از دیگر برنامه‌هایی است که وزارت ارتباطات دنبال می‌کند و تا کنون سیاست‌گذاری‌ها و مصوبه‌های گوناگونی در این خصوص توسط این وزارتخانه و شورای عالی فضای مجازی تدوین شده است. وزارت ارتباطات انتقال سرورهای سایت‌های پربازدید به داخل کشور را منوط به رفع تحریم‌ها می‌داند. محمود واعظی، وزیر ارتباطات در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» در این خصوص می‌گوید: «در حال حاضر کاربران برای دسترسی به محتوایی که داخل کشور قرار دارد با مشکل کندی و نداشتن کیفیت مواجه نیستند اما بیشتر شکایت کاربران از سرعت اینترنتشان مربوط به سایت‌هایی است که محتوای آنها در خارج از مرزهای کشور نگهداری می‌شود.
حتی در این زمینه شرکت‌های اینترنتی را تشویق کرده‌ایم که محتوایی که کاربران زیاد از آن استفاده می‌کنند مانند اپلیکیشن‌های فروشگاه‌های اپ خارجی را در سرورهای خود کشینگ کنند تا دیگر نیاز نباشد آنها برای دسترسی به این برنامه‌ها و اطلاعات که کاربران مختلف به آن نیاز دارند یک مسیر را صد بار بروند.» براساس اظهارات وی، در حال حاضر بسیاری از کشورها سرورهای محتوایی سایت‌های پربازدید را به داخل کشور خود انتقال داده‌اند تا از این طریق کاربران با سرعت بالا و بدون قطعی به محتوای دلخواه خود دسترسی داشته باشند. وی تاکید می‌کند وزارت ارتباطات دولت یازدهم نیز در تلاش برای انتقال سرورهای سایت‌های پربازدید دنیا به کشور است که این کار بعد از رفع کامل تحریم‌ها و البته تمایل شرکت‌های اینترنتی به صورت جدی پیگیری خوهد شد.
منبع : دنیای اقتصاد
