نیمروز هفتم ژانویه 2015 دو مرد مسلح پس از حمله به دفتر مرکزی مجله طنز «شارلی اِبدو» در شهر پاریس 12 نفر از جمله کاریکاتوریست‌ها و نویسندگان نشریه را کشتند و 11 تن دیگر را زخمی کردند. فردای آن روز دو برادری که عاملان حمله به دفتر هفته‌نامه معرفی شده بودند همراه با یک گروگان در ساختمان کوچکی در شمال پاریس موضع گرفتند و همزمان با این اتفاق شخصی به نام «امدی کولیباری» در شرق پاریس پس از کشتن یک پلیس زن چندین نفر را در یک فروشگاه یهودی گروگان گرفت و سرانجام این دو ماجرا با مداخلات پلیس پایان یافت تا در مجموع 20 نفر از جمله سه مرد مهاجم کشته شوند و فرانسه یکی از بزرگترین حملات تروریستی علیه خود را تجربه کند.
با آرام شدن تنش‌ها در پاریس، یکشنبه 11 ژانویه راهپیمایی همبستگی در میدان «جمهوری» این شهر با حضور مردم و خانواده کشته‌شدگان برگزار شد و به‌جز رئیس‌جمهور و نخست‌وزیر فرانسه، رهبران حدود 40 کشور جهان از جمله نخست‌وزیر بریتانیا، صدراعظم آلمان، نخست‌وزیر اسپانیا، رئیس‌جمهور اکراین، پادشاه اردن، رئیس تشکیلات خودگردان فلسطین، نخست‌وزیر ایتالیا و … حضور یافتند.
حمله به هفته‌نامه طنز «شارلی ابدو» که تبعات سیاسی فراوانی را در پی داشت و اروپایی‌ها را دچار نگرانی‌های تازه کرد، برخی اتفاقات در دنیای سایبری را هم باعث شد.
بازتاب‌های اینترنتی
در جریان این اتفاقات صفحه نشریه «شارلی ابدو» روی فیسبوک در شب اول بیش از 900 هزار لایک جدید گرفت تا مجموع هواداران آن در این شبکه اجتماعی به یک میلیون نفر برسد. توئیتر نیز اعلام کرد که هشتگ #JesuisCharlie به معنی «من شارلی هستم» در کمتر از 24 ساعت حدود 3 میلیون و 500 هزار بار و در دو روز 5 میلیون بار توئیت شده و همین اتفاق باعث شده است تا عبارت یاد شده به یک شعار جهانی برای حمایت از «شارلی ابدو» تبدیل شود. عکس‌هایی که با استفاده از همین هشتگ و در همین مدت زمانی روی اینستاگرام منتشر شد بیش از 650 هزار لایک گرفت.
شرکت گوگل نیز اعلام کرد در راستای حمایت از «شارلی اِبدو» و چاپ مجدد آن 300 هزار دلار به این مجله کمک می‌کند تا این هفته‌نامه که تیراژ 60 هزار نسخه‌ای داشت، این شماره با تیراژ یک میلیون نسخه به چاپ برسد. در حالی که تلویزیون فرانسه، رادیو فرانسه و روزنامه لوموند هم حمایت‌هایی را از این نشریه انجام دادند، اتحادیه ناشران روزنامه‌های فرانسه نیز اعلام کرد که 250 هزار یورو به «شارلی ابدو» کمک خواهد کرد.
حمایت فیسبوک
«مارک زاکربرگ» مدیرعامل شرکت فیسبوک با انتشار پیامی روی این شبکه اجتماعی حمله اخیر به نشریه فکاهی فرانسوی را محکوم کرد و توضیح داد که فیسبوک محلی برای بیان آزاد صحبت‌های مردم جهان محسوب می‌شود و در این فضا سعی شده است خدماتی در اختیار مردم قرار گیرد که بدون واهمه از خشونت، صحبت‌های خود را با جهانیان به اشتراک بگذارند.
البته زاکربرگ پیش از این مخالفت شدید مردم علیه فیسبوک را تجربه کرده بود و در سال 2010 میلادی که کاریکاتوری از پیامبر اسلام منتشر شد، «محمد اظهر صدیق» وکیل پاکستانی اعلام کرد که زاکربرگ و یکی دیگر از بنیان‌گذاران فیسبوک را می‌کشد و شبکه اجتماعی او را غیرفعال می‌کند تا زمینه برای توهین به اسلام از بین برود.
زاکربرگ در پیام جدید خود نوشت: «من با اعلام مخالفت خود به این حملات هرگونه افراط گرایی را محکوم می‌کنم. این همان چیزی است که همه ما باید رد کنیم. گروهی از افراط گرایان برای ساکت کردن صدا و نظرات مردم در سراسر جهان تلاش می‌کنند. من اجازه فعالیت این گروه‌ها در فیسبوک را نمی‌دهم».
فیسبوک ادعا می‌کند که تاکنون چندین بار اطلاعات و محتوای ناخوشایند مربوط به گروه‌های مذهبی را حذف کرده است و سال گذشته 4960 محتوی در کشور هند، 1893 مطلب در ترکیه و 1773 مطلب در پاکستان را پاک کرده است تا این پلتفورم زمینه توهین به ملت‌ها را فراهم نکند.
توئیت شارلی اِبدو
هفته‌نامه «شارلی ابدو» در توئیتر فعالیت گسترده‌ای دارد و با بسیاری از مخاطبان خود از این طریق در ارتباط است. این نشریه در آخرین توئیت خود پیش از حملات مسلحانه 17 ژانویه کاریکاتوری از «ابوبکر بغدادی» رهبر گروه تروریستی داعش منتشر کرد و در آن به زبان فرانسوی نوشت: «با بهترین آرزوها، همچنین برای بغدادی!». بغدادی در این کاریکاتور در حال سخنرانی است و بالای سر او نوشته شده که او هم برای «شارلی ابدو» آرزوی سلامتی می‌کند.
این توئیت در ابتدا تردیدهای فراوانی را مطرح کرد و این احتمال ایجاد شد که گروه تروریستی داعش با حملات مسلحانه خود قصد پاسخ به این کاریکاتور را داشته است و البته در برخی رسانه‌های خبری هم گفته شد که احتمالا کاریکاتور مزبور پس از هک شدن صفحه اختصاصی «شارلی ابدو» در توئیتر به نمایش درآمده است.
در پی این ماجرا دولت فرانسه یک روز پس از حمله به نشریه «شارلی ابدو» اعلام کرد که سایت اینترنتی مخصوص سازمان‌های شهرداری وابسته به سه شهر در اطراف پاریس هک شده و روی آن پرچم گروه تروریستی داعش منتشر شده است و هکرها روی این سایت‌ها نوشته‌اند: «داعش باقی می‌ماند، مرگ بر فرانسه، مرگ بر شارلی».
واکنش‌های دولت هند
در بخش دیگر پلیس بمبئی با انتشار بیانیه‌ای اظهار داشت در پی حملات تروریستی به فرانسه، صدها مطلب در شبکه‌های اجتماعی که با این مضامین منتشر شده‌اند و کاریکاتورهای مربوط به نشریه «شارلی ابدو» را بازنشر می‌کنند، فیلتر کرده است. در این بیانیه گفته شد که دولت هند اجازه بروز چنین شرایطی را نمی‌دهد و با جلوگیری از انتشار مطالب و کاریکاتورهای «شارلی ابدو» سعی می‌کند جلوی بروز اتفاقات مشابه را در کشور خود بگیرد.
پلیس هند چند هفته قبل برخی سایت های اینترنتی که منبع قوی در زمینه افراط گرایی محسوب می‌شدند را نیز فیلتر کرد و توضیح داد که این سایت‌ها زمینه پیوستن چهار جوان هندی به گروه تروریستی داعش را فراهم کرده‌اند و با تبلیغ در مورد آنها سعی می‌کنند افراد دیگری از هندوستان را وارد گروه‌های تروریستی کنند.
در توضیحات پلیس بمبئی آمده است که این چهار جوان به طور مرموزی ناپدید شدند و در ابتدا گفته بودند که قصد دارند برای زیارت وارد کشور عراق شوند. اما پس از گذشت مدتی خانواده یکی از آنها اعلام کرد که این چهار نفر به گروه تروریستی داعش پیوسته‌اند.
فعالیت‌های هکری
در روزی که گروگان‌گیری‌های پاریس اتمام یافت، یک گروه هکری که خود را با نام «ناشناس» معرفی می‌کند اعلام کرد که برای انتقام خون‌های ریخته شده در دفتر هفته‌نامه «شارلی اِبدو» به سایت اینترنتی و صفحات اختصاصی تروریست‌ها در شبکه‌های اجتماعی حمله می‌کند و آنها را از کار می‌اندازد. با این اتفاق زیرمجموعه بلژیکی این گروه با انتشار یک تصویر ویدیویی در مقابل گروهک‌های تروریستی اعلام جنگ کرد و کاملا صریح گفت که به‌زودی با این افراد وارد نبرد سایبری می‌شود.
روی تصویر ویدیویی این گروه هکری به زبان فرانسوی صحبت شده بود و در پیام آنها گفت شد «القاعده، داعش و دیگر تروریست‌ها که چنین اقداماتی را انجام می‌دهند، هدف اصلی این جنگ سایبری قرار می‌گیرند و قرار است سایت‌های اینترنتی و صفحات اختصاصی این تروریست‌ها در شبکه‌های اجتماعی هک شود». ویدیوی این هکرها در شبکه اجتماعی Pastebin هم منتشر شد و اعضای آن در پیام خود به زبان فرانسوی اعلام کردند که با این اقدامات قصد دارند آزادی بیان را به رسانه‌ها و مردم بازگردانند. در این ویدیو مردی پیام‌ها را می‌خواند که روی صورت خود ماسک داشت و با صدای نه‌چندان مفهوم اعلام کرد که با هشتگ #OpCharlieHebdo در توئیتر، مردم را در جریان آخرین اقدامات خود علیه تروریست‌ها قرار می‌دهد.
این تصویر ویدیویی در نخستین روز انتشار بیش از 177 هزار بار مشاهده شد، حدود 3 هزار لایک گرفت و ده‌ها هزار کامنت برای آن نوشته شد و اعضای شبکه‌های اجتماعی از این طریق اقدامات تروریستی در سراسر جهان را محکوم کردند.
این اتفاق در حد صحبت باقی نماند و چند روز قبل گروه «ناشناس» با هک کردن یک سایت فرانسوی‌زبان وابسته به گروهک داعش نخستین اقدام عملی در این زمینه را انجام دادند. حمله سایبری این گروه از نوع DDoS بود که طی آن ترافیک سایت اینترنتی «انصار الحق» بسیار بالا رفت تا برای چند ساعت این سایت به طور کامل از کار بیفتد. سایت اینترنتی انصار الحق با طرفداری از تروریست‌های داعش فعالیت می‌کند و یک فروم اینترنتی ویژه در خود جا داده است که اعضای آن به زبان فرانسوی در مورد فعالیت‌های داعش بحث و تبادل نظر می‌کنند.
با این توضیحات، نبرد سایبری در پی اغتشاشات اخیر پاریس در دو جبهه دنبال می‌شود. در یک بخش گروه‌های سایبری وابسته به داعش به بهانه توهین به اسلام اعلام کرده‌اند که به زودی حملات گسترده‌ای را انجام می‌دهند و در بخش دیگر گروه هکری «ناشناس» با اصرار بر گسترش آزادی بیان در دنیای سایبری اعلام جنگ کرده است تا داعشی‌ها را سرکوب کند. این دو گروه تاکنون موفق شدند تعداد زیادی از سایت‌های مخالف خود را از کار بیندازند و همچنین به صفحات اختصاصی جبهه مقابل در شبکه‌های اجتماعی دست یابند. البته کارشناسان می‌گویند بخش اعظم اقدامات سایبری که این دو گروه انجام می‌دهند جنبه تبلیغاتی دارد و هکرها سعی می‌کنند با دستیابی به سایت اینترنتی طرف مقابل، پیام‌های خود را به گوش جهانیان برسانند.
ورود به صفحه اختصاصی در شبکه‌های اجتماعی نخستین هدفی محسوب می‌شود که این دو گروه دنبال می‌کنند و تاکتیکی که در این زمینه به کار می‌برند روشی است که «ارتش الکترونیکی سوریه» مورد استفاده قرار داد و نخستین بار موفق شد صفحه اختصاصی خبرگزاری اسوشیتدپرس در توئیتر را هک کند. در صفحه هک شده اسوشیتدپرس روی توئیتر گفته شد «باراک اوباما» رئیس جمهور آمریکا زخمی شده است و همین اتفاق باعث شد بازار بورس آمریکا یکی از بزرگترین سقوط‌های خود را تجربه کند.
البته به این نکته توجه داشته باشید که رجزخوانی این هکرها و اقدامات سایبری آنها با هدف دسترسی به منافع سیاسی خطری را برای عموم مردم به همراه نمی‌آورد و حساب شخصی آنها در شبکه‌های اجتماعی در امان می‌ماند.
