نام نویسنده: عاقله ترابی
از هنگامی که تلفن پا به عرصه گذاشته روال این‌گونه بوده است که وقتی با کسی تماس تلفنی می‌گیریم قبل از اینکه مخاطب تماس را پاسخ بدهد صدای بوق می‌شنویم. ولی چند سال است که اپراتورهای تلفن همراه فناوری جدیدی به سرویس‌های خود اضافه کرده‌اند که بر اساس آن صاحب خط می‌تواند این صدا را تغییر دهد.
با استفاده از این سرویس، مشترکان اپراتورها می‌توانند مطابق سلیقه‌شان یک قطعه موسیقی را انتخاب کنند و با خرید از اپراتور مورد نظر از آن استفاده کنند. این سرویس که در اپراتور اول موبایل «آوای انتظار» و در اپراتور دوم موبایل «آهنگ پیشواز» نام دارد طرفداران پر و پاقرصی پیدا کرده و کمابیش برای همه ما پیش آمده است که هنگام تماس با اطرافیانمان به جای صدای بوق، موزیکی را می‌شنویم که سلیقه و انتخاب مخاطبمان است. اما موضوعی که در این گزارش می‌خواهیم به آن بپردازیم این است که این آهنگ‌ها چه روندی را طی می‌کنند تا به دست کاربر برسد. درواقع می‌خواهیم سری به پشت پرده بزنیم و ببینیم خوانندگان این آثار چه مشکلات و موانعی را در این راه سپری می‌کنند.
برای آگاهی از چند و چون این موضوع سراغ اشک‌مهر، مدیرعامل شرکت فرهنگی هنری ترنم اشک‌مهر که خود از خوانندگان موسیقی پاپ دهه 70 است می‌رویم. او در شرکتش 50 خواننده دارد که آثار آنها را از طریق شرکت‌های فعال در عرصه خدمات ارزش افزوده تلفن همراه (VAS) دراختیار اپراتورها قرار می‌دهد. سرویس‌های VAS هر سرویسی غیر از مکالمه و پیامک (سرویس‌های اصلی اپراتور) را شامل می‌شود، مانند مسابقات پیامکی، بازی‌های پیامکی، سرویس‌های متنی و اپلیکیشن. آوای انتظار یا آهنگ پیشواز هم از این سرویس‌ها است که این شرکت‌ها بین تولیدکننده آثار موسیقی و اپراتورها نقش واسطه را دارند.
موضوع مهم در این بین بحث هزینه‌ها است؛ یعنی میزان مبلغی که به خواننده در جایگاه تولیدکننده محتوا می‌رسد. ماجرا به گفته اشک‌مهر به این ترتیب است که اپراتور از کل درآمدی که حاصل می‌شود فقط ۵ درصد به شرکت‌های VAS می‌دهد که از این ۵ درصد بین یک تا سه درصد به شرکت‌های تولیدکننده می‌رسد و حالا خود حساب کنید که درنهایت به خواننده چقدر می‌رسد. هرچند برخی شرکت‌های تولیدکننده آثار با هدف حمایت از خواننده سهمی برای خود برنمی‌دارند و عین مبلغی را که از شرکت‌های VAS می‌گیرند مستقیم در اختیار خواننده می‌گذارند ولی خب، حتی با احتساب این امر، به خواننده چیزی حدود دو و نیم درصد از کل درآمد می‌رسد.
البته اپراتور سوم تلفن همراه سهم بیشتری برای شرکت‌های VAS درنظر گرفته است. رایتل ۵درصد از کل درآمد را به شرکت‌های VAS می‌دهد ولی از آنجا که این اپراتور در مقایسه با اپراتورهای اول و دوم، مخاطب کمی دارد، تاثیر چندانی در درآمد خوانندگان و شرکت‌های موسیقی ندارد. این شرکت‌ها عمده درآمد خود را از ایرانسل و سپس همراه اول کسب می‌کنند چراکه ایرانسل تعداد سیم‌کارت‌های بیشتری دارد و نسل جوان هم که بیشتر از سایر سنین از آهنگ پیشواز استفاده می‌کنند اکثرا ایرانسل دارند.
سرمایه‌گذاری‌ها چقدر ادامه دارد؟
سرویس آهنگ پیشواز یا آوای انتظار حدود پنج سال است که پا به عرصه گذاشته است. بنا به گفته مدیر یکی از شرکت‌های VAS در ابتدا قرار بود اپراتورها تا سه سال برای جبران سرمایه‌گذاری روی دستگاه‌هایشان ۹۵ درصد درآمد را بگیرند ولی اکنون با گذشت پنج سال همچنان ادعا می‌کنند که پول دستگاه‌ها درنیامده است در حالی‌که این‌طور نیست. به گفته این مدیر یک شرکت VAS اپراتور دوم با همین سرویس‌های ارزش افزوده به‌خصوص آهنگ پیشواز مطرح شد و الان هم به حدی از درآمدزایی رسیده است که اگر شرکت‌های موسیقی قطعه‌های جدید نگذارند اتفاقی برایشان نمی‌افتد. با این حال همان ۹۵ درصد را می‌گیرند در صورتی‌که در دنیا سهم صاحب محتوا در این بحث‌های اپراتوری بین ۳۰ تا ۵۰ درصد است.
بنا به گفته او بین ۱۰ ت ۱۲ میلیون نفر در هریک از اپراتورهای اول و دوم از این سرویس استفاده می‌کنند. حال اگر فرض کنیم این کاربران در ماه ۳۰۰ تومان به ازای هر آهنگ پیشواز یا آوای انتظار پرداخت کنند درآمدی که برای هر اپراتور حاصل می‌شود مبلغ چشمگیری است که اگر بخش معقولی به تولیدکنندگان آثار پرداخت شود قطعا در کیفیت آثار موسیقایی کشور سهم بسزایی خواهد داشت.
او در ادامه می‌گوید: کاربر به ازای هر آهنگ پیشواز یا آوای انتظار به‌شرط اینکه یک ماه قطعه موسیقی مورد نظر را نگه دارد و آن را جابه جا نکند باید ۳۰۰ تومان پرداخت کند که از این ۳۰۰ تومان پنج درصدش یعنی ۱۵ تومان به شرکت‌های VAS می‌رسد که ما حدود هفت تومان از این مبلغ را در اختیار شرکت‌های موسیقایی قرار می‌دهیم که طبیعتا یک تقسیم هم در آن مرحله بین شرکت و خواننده صورت می‌گیرد. او به این نکته هم اشاره می‌کند که بنا به گفته اپراتورها از این ۹۵ درصد ۳۵ درصد سهم رگولاتوری است. بی‌شک برای هر شخصی که این موضوع را بشنود این سوال پیش می‌آید که آیا قانون‌گذار هم باید در این بین برای خودش سهم بردارد؟ با وجود اینکه تولید را شرکت‌ها انجام می‌دهند و سرویس را اپراتور ارائه می‌دهد، قانون‌گذار در این بین چه نقشی دارد؟
برای یافتن پاسخ این سوال با رگولاتوری تماس می‌گیریم. پاسخی که دریات می‌کنیم خلاف گفته‌های مدیران شرکت‌های VAS است. رگولاتوری اعلام می‌کند مبلغ به صورت توافقی بین اپراتور و تولیدکننده بخش می‌شود و رگولاتوری هم سهمی ندارد و بخش مربوطه سهم دولت است.
ایرانسل و همراه اول چه می‌گویند؟
به دنبال این قضایا با اپراتورهای همراه اول و دوم تلفن همراه تماس می‌گیریم. ایرانسل عدد پنج درصد را برای سهم شرکت‌های VAS قبول ندارد و می‌گوید حداقل تسهیم درآمد ما با شرکت‌های VAS در آهنگ پیشواز ۹ درصد از درآمد است. این شرکت می‌گوید تسهیم درآمد در سایر سرویس‌های ارزش افزوده از حداقل 5/22 درصد تا حداکثر ۴۵ درصد است اما به گفته این اپراتور در بخش آهنگ پیشواز رگولاتوری (از طرف دولت) حدود ۳۵ درصد از درآمد را به خود اختصاص می‌دهد که این بخش بالایی است.
محمدرضا سوهانیان مدیرکل خدمات ارزش افزوده همراه اول هم در پاسخ به پرسش «دنیای اقتصاد» سهم بالای دولت را در این عرصه مورد نقد قرار می‌دهد و می‌گوید: حتی دیکته کردن قیمت ۳۰۰ تومان هم مشکل‌ساز است، چراکه چه بسا آواهای متفاوتی در زمان خاصی با قیمت بسیار بالاتر از این هم خواهان داشته باشند.
از اپراتورها می‌پرسیم پس از گذشت چند سال سرمایه‌گذاری در این عرصه چرا سهم خود را از این بخش کاهش نمی‌دهند ی برای ترویج بیشتر هنرمندانی که آثارشان در این سرویس قرار دارد تلاشی انجام نمی‌دهند؟
ایرانسل می‌گوید: قیمت تمام شده تلکام از سایر بخش‌ها متفاوت است. هزینه‌های مختلفی در جانب اپراتور وجود دارد؛ از پشتیبانی و Call Center گرفته تا ایجاد زیرساخت‌هایی چون Micro Payment ( پرداخت‌های خرد). به گفته ایرانسل مثلا در آوای انتظار صاحب اثر یک بار اثرش را می‌فرستد، اما پخش هزاران باره آن با اپراتور است. ایرانسل همچنین ارسال کدهای مختلف آهنگ پیشواز به کاربران را بخشی از هزینه بازاریابی رایگانی می‌داند که این شرکت برای این بازار انجام می‌دهد.
مدیرکل خدمات ارزش افزوده همراه اول هم معتقد است سرمایه‌گذاری این اپراتور در بخش آوای انتظار همچنان ادامه دارد ضمن اینکه پلت‌فرم‌های مربوط به این بخش مرتبا تغییر کرده و به روز شده‌اند. سوهانیان می‌گوید، همراه اول در سایر بخش‌های ارزش افزوده سهم به مراتب کمتری را برای خود برمی‌دارد. مثلا در بخش اپلیکیشن ۶۰ درصد به تولیدکننده می‌رسد و تنها ۳۰ درصد به همراه اول تعلق می‌گیرد. یا در صورت ارائه ترک کامل یک هنرمند روی سایت همراه اول برای دانلود تا ۸۰ درصد درآمد آن به خود هنرمند اختصاص می‌یابد ضمن اینکه برنامه‌های حمایتی مختلفی برای تبلیغ آوای انتظار هنرمندان مختلف انجام گرفته و هم انون هم طرح‌های تشویقی متعددی برای آنان وجود دارد.
شرکت‌های موسیقی در آستانه ورشکستگی
اشک‌مهر اما با اعلام اینکه میزان درآمد ماهانه اغلب شرکت‌های تولیدکننده آثار موسیقی از این سرویس حدود ۶۰۰ تا ۷۰۰هزار تومان است می‌گوید: این مبلغ در برابر هزینه‌هایی که می‌شود و کل پولی که در این بازار در گردش است بسیار ناچیز است. از طرفی با توجه به اینکه بسیاری از شرکت‌های فعال در این حوزه در آستانه ورشکستگی هستند درآمدی از این دست می‌تواند به زنده نگه داشتن آنها در این فضا کمک کند.
به گفته اشک‌مهر حالا که اپراتورها ۹۵درصد از کل درآمد را برای خود برمی‌دارند، دست‌کم می‌توانند برای خوانندگان تبلیغ کنند؛ مثلا 10 میلیون پیامک برای کاربران بفرستند و در آن کدهای پیشواز آلبوم خوانندگان را اعلام کنند. البته در ابتدای روی کار آمدن این سرویس، اپراتورها پیامک‌های تبلیغاتی ارسال می‌کردند ولی مدتی است که هیچ تبلیغی نمی‌کنند. گویا تصورشان بر این است که حالا که به سقفی از مخاطب رسیده‌اند دیگر نیازی به تبلیغ ندارند. از این به بعد تبلیغ‌ها را به خواننده‌ها و شرکت‌های تولیدکننده آثار سپرده‌اند که هزینه‌ها را هم خود آنها پرداخت کنند. از مدیر یکی دیگر از شرکت‌های VAS می‌پرسیم حالا که اپراتورها اقدام تبلیغاتی نمی‌کنند، چرا شرکت‌های VAS که کانال‌های ارسال پیامک را در اختیار دارند از این امکان بهره نمی‌گیرند؟ او در پاسخ می‌گوید: بالکی (پیامک انبوهی) که اپراتورها در اختیار ما قرار می‌دهند رایگان نیست و آنها را به ما می‌فروشند و به ما اجازه نمی‌دهند این پیامک‌ها را مستقیم در کانال‌های تبلیغاتی استفاده کنیم. با این حال شرکت‌های VAS گاهی در حد توان برای حمایت از خواننده‌ها و شرکت‌های تولیدکننده آثار موسیقی کارهای تبلیغاتی می‌کنند. به‌رغم این به نظر می‌رسد بازار آوای انتظار و آهنگ پیشواز پس از پنج سال برای شرکت‌های موسیقی اساسا سود چندانی به همراه نداشته است، به طوری که برخی از آنها مانند اشک‌مهر می‌خواهند کلا تمام آثار خود را از آن بیرون بکشند تا در فرصتی برابرتر با اپراتورها و دولت به مذاکره بنشینند.
منبع : دنیای اقتصاد
