شبكههاي اجتماعي ساختاري پيچيده از گروههاي انساني محسوب ميشوند كه داخل گروههاي دوستي، سازماني و… بهوجود ميآيند. بين هر يك از اين گروهها مباحث مختلف به اشتراك گذاشته ميشود و اعضاي آن پيرامون موضوعات مطرح شده با يكديگر بحث و گفتوگو ميكنند. ورود به هزاره سوم كه حضور بيش از پيش اينترنت بين مردم را باعث شد، بر شبكههاي اجتماعي گروهي هم اثر گذاشت و آنا را بهقدري به خود وابسته كرد كه پس از مدتي شبكههاي اجتماعي اينترنتي و مجازي براي حضور مردم راهاندازي شدند تا همگان بتوانند علاوه بر ارتباط آسان با يكديگر، گروههاي دوستي جديد تشكيل دهند و در جمعهايي كه تا پيش از اين حضور نداشتند هم قرار گيرند. اين قبيل اجتماعات در دنياي مجازي بهقدري دايره گروههاي انساني را گسترش داد كه مردم، سياستمداران و بزرگان جهان را كه تا پيش از اين فقط پشت شيشه تلويزيون ميديدند، در جمع دوستان خود قرار دهند و بتوانند با آنها ارتباط نزديك برقرار كنند.بايد توجه داشت كه شبكههاي اجتماعي مجازي از جمله فيسبوك، توئيتر، يوتيوب، اياسپيس، اينستاگرام و… اين روزها بيشترين مخاطبان خود را بين جوانان پيدا كردهاند و روز بهروز بر محبوبيت آنها افزوده ميشود. اين طور كه بررسيهاي جديد مركز Pew Internet نشان داده است، 72 درصد جوانان آنلاين در شبكههاي اجتماعي عضو هستند و اين افراد بزرگترين گروه مخاطبان شبكههاي اجتماعي را تشكيل ميدهند.
محبوبيت اين شبكههاي اجتماعي به قدري نزد كاربران زياد شده است كه پس از روي كار آمدن سايتهايي مثل فيسبوك و توئيتر، ديگر شركتها هم به فكر راهاندازي فضاي مشابه افتادند. از جمله آنها گوگل بود كه چند سال قبل شبكه اجتماعي Google+ را راهاندازي كرد، ياهو فضايي با نام Mash ترتيب داد، سازمان فضايي ناسا شبكه اجتماعي My Nasa را با موضوعيت هوا و فضا راهاندازي كرد و…شبكه اجتماعي فيسبوك كه در 4 فوريه 2004 راهاندازي شد، تا پايان مارس 2013 بيش از 15/1ميليارد مشترك داشت كه معادل يكپنجم جمعيت جهان است و علاوه بر آن پس از گوگل، دومين سايت اينترنتي پرمخاطب جهان نيز به حساب ميآيد و به نوعي فيسبوك عنوان بزرگترين شبكه اجتماعي جهان را نيز از آن خود كرده است. توئيتر هم كه تنها هفت سال از زمان تأسيس آن ميگذرد تا پايان فوريه 2013 بيش از 500 ميليون كاربر فعا داشت. مخاطبان اين شبكههاي اجتماعي كه روز بهروز بر تعداد آنها افزوده ميشود، به گونهاي مردم را تحت پوشش خود قرار ميدهند كه علاوه بر مخاطبان عام و كاربران خانگي، توانستهاند سازمانهاي بزرگ، فعالان تجاري و حتي سياستمداران را هم جذب كنند. با اين روند كارشناسان در يك مطالعه جديد دريافتند كه دوسوم رهبران سياسي 193 كشور عضو سازمان ملل متحد در شبكههاي اجتماعي صفحه شخصي دارند كه البته گفته ميشود تنها 30 نفر از آنها صفحه خود را به صورت شخصي بهروز ميكنند و مابقي اين كار را به نزديكانشان واگذار كردهاند. بيشتر سياستمداران براي آنكه ارتباط بهتر و نزيكتري با عموم مردم جهان برقرار كنند، زبان صفحه شخصي خود در شبكههاي اجتماعي را انگليسي كردهاند و اين طور كه مطالعه جديد نشان داده است، زبان اصلي در صفحه شخصي 90 نفر از رهبران سياسي جهان در شبكه اجتماعي توئيتر انگليسي است، 41 نفر از آنها با زبان اسپانيايي صفحه شخصي خود را بهروز ميكنند، 21 نفر براي صفحه خود زبان فرانسوي را برگزيدهاند، 17 نفر با زبان عربي با مخاطبان خود صحبت ميكنند و مابقي هم به زبانهاي ديگر با هوادارانشان ارتباط برقرار ميكنند.
كارشناسان بر اين باورند كه افزايش حيات مجازي كاربران در شبكههاي اجتماعي باعث شده است تا تسلط و كنتل شهروندان براي دولتها آسانتر شود. اين فرآيندها همچنين با حضور فراگير و فرامرزي سياستمداران دنبال ميشود كه البته در طول فرايند يكسانسازي ظاهري در اين گونه شبكهها، صاحبان قدرت مانند طيفهاي مختلف مردم به صورت مساوي از امكانات اين شبكهها استفاده ميكنند و ارتباطي بيواسطه با مردم عادي برقرار ميسازند كه البته حضور سياستمداران و قدرتمندان در عرصه شبكههاي اجتماعي و ارتباط مستقيم با مردم، راه را براي كنترل هرچه بيشتر بر جوامع هموار كرده است.
بايد توجه داشت كه اين روزها اهميت شبكههاي اجتماعي به قدري افزايش يافته است كه براي انتخابات رياست جمهوري 2012 امريكا گفته شد اگر حضور سياسي نامزدهاي انتخابي در اين شبكهها نبود، مشاركت مردم هم تا اين حد افزايش پيدا نميكرد. رئيس جمهور امريكا چندي پيش اعلام كرد كه اگر در انتخابات سال 2008 زمان بهرهبرداري از شبكههاي اجتماعي فرا رسيده بود، در انتخابات سال 2012 فرآيند استفاده از حجم وسيع اطلاعات شخصي به صورت آنلاين و آفلاين صورت گرفت که در نهايت منجر به پيروزي شد. اوباما براي پيروزي در اين انتخابات به فناوري «داده بزرگ» (Big Data) روي آورد كه طي آن انواع اطلاعات از منابع مختلف در مورد رأيدهندگان بهدست ميآمد و از تركيب آنها گام بعدي اوباما براي حركت در شبكهها اجتماعي مجازي مشخص ميشد.البته امريكا تنها كشوري نبود كه در عرصه سياست از شبكههاي اجتماعي بهره برد. «بهپه گريلو» كمدين ايتاليايي كه از مدتي قبل وارد فضاي سياسي شد، چندي پيش با استفاده از شبكههاي اجتماعي و برقراري ارتباط نزديكتر با مردم توانست بيشترين آراي حزبي را در پارلمان ايتاليا از آن خود كند. او براي آنكه موفقيت خود در انتخابات پارلمان ايتاليا را تضمين كند، جنبشي موسوم به «پنج ستاره» ترتيب داد و با راهاندازي يك صفحه اختصاصي براي اين جنبش، هواداران فراواني را به سمت خود جذب كرد و در نهايت موفق شد با كسب 25 درصد آرا بيشترين تعداد رأي براي يك حزب را ز آن خود كند.حضور پررنگ رهبران سياسي جهان در شبكههاي اجتماعي موجب شده است بسياري از منتقدان نحوه اداره اين فضا را كاملاً سياسي بدانند و بر اين باور باشند كه سياستمداران نيز در اداره اين فضاي پرمخاطب و مردمي حضور دارند. افزايش قابليت شبكههاي اجتماعي در فضاي سياسي به قدري افزايش يافته است كه آنها از نظر تعداد هواداران خود در صفحههاي شخصي با يكديگر رقابت ميكنند. همين امر موجب شده است تا كارشناسان بر اساس آخرين بررسي خود فهرست چند سياستمدار برتر جهان كه در شبكه اجتماعي فيسبوك بيشترين مخاطب را دارند، به قرار زير اعلام شود:
1- «باراك اوباما» (Barack Obama) رئيس جمهور امريكا – تعداد اعضاي صفحه: 36,917,316 نفر – تعداد افرادي كه در مورد او صحبت كردهاند: 373/422/1 نفر
2- «سارا پالين» (Sara Palin) سياستمدار امريكايي، مفسر و نويسنده – تعداد اعضاي صفحه: 3,317,391 نفر – تعداد افرادي كه در مورد او صحبت كردهاند: 22,750
3- «دالاي لاما» (Dalai Lama) مؤثرترين چهره در گسترش آئين بودايي تبتي – تعداد اعضاي صفحه: 148/224/3نفر – تعداد افرادي كه در مورد او صحبت كردهاند: 221,899 نفر
4- «نوينوي آكوئينو» (Noynoy Aquino) رئيس جمهور فيليپين – تعداد اعضاي صفحه: 2,252,824 نفر – تعداد افرادي كه در مورد او صحبت كردهاند: 14,238 نفر
5- «جرج دبليو. بوش» (George W. Bush) رئيس جمهور اسبق امريكا – تعداد اعضاي صفحه: 1,749,86 نفر – تعداد افرادي كه در مورد او صحبت كردهاند: 13,957 نفر
6- «ماني ويلار» (Manny Villar) بيستوپنجمين رهبر مجلس سناي فيليپين – تعداد اعضاي صفحه: 1,655,795 نفر – تعداد افرادي كه در مورد او صحبت كردهاند: 985 نفر
7- «ماهاتير بن محمد» (Mahathir Bin Mohamad) نخستوزير اسبق كشور مالزي – تعداد اعضاي صفحه: 046/322/1 نفر – تعداد افرادي كه در مورد او صحبت كردهاند: 8545 نفر
8- «ميت رامني» (Mitt Rimney) فرماندار اسبق ايالت ماساچوست امريكا – تعداد اعضاي صفحه: 1,610,859 نفر – تعداد افرادي كه در مورد او صحبت كردهاند: 214,085 نفر
9- «آرنولد شوارتزينگر» (Arnold Schwarzenegger) فرماندار اسبق ايالت كاليفرنياي امريكا – تعداد افراد صفحه: 1,530,231 نفر – تعداد افرادي كه در مورد او صحبت كردهاند: 43,888 نفر
10- «هريبرتو فليكس گوئـــ را» (Heriberto Felix Guerra) وزير توسعه اجتماعي كشور مكزيك – تعداد اعضاي صفحه: 1,452,647 نفر – تعداد افرادي كه در مورد او صحبت كردهاند: 25,830 نفر
11- «رجب طيب اردوغان» (Recep Tayyip Erdogan) نخستوزير تركيه – تعداد اعضاي صفحه: 1,447,189 نفر – تعداد افرادي كه در مورد او صحبت كردهاند: 53,103 نفر
كاربردهاي انواع شبكههاي اجتماعي در حوزه سياست به قدري افزايش يافته است كه از 349 عضو پارلمان امركا، 275 نفر به نوعي عضو اين قبيل شبكهها بودهاند. از اين مجموعه 151 نفر صفحه شخصي خود در شبكههاي اجتماعي را مسدود كردهاند و در مقابل، 47 نفر از آنها يك صفحه ويژه در شبكههاي اجتماعي راهاندازي كردهاند كه تمامي هواداران ميتوانند در آن حضور يابند. در كشور امريكا 8 حزب فعاليت ميكند كه گفته ميشود 75 درصد اعضاي 7 حزب از آنها به صورت مستمر در شبكههاي اجتماعي حضور مييابند.اين فرآيند نشان دهنده گستردگي تعامل شبكههاي اجتماعي با دنياي سياست كه اين فضا هرچه بيشتر به جلو حركت ميكند، رابطه بين آنها تنگتر ميشود و در نهايت رهبران سياسي جهان براي موفقيت د دنياي حقيقي خود را بيش از هر زمان ديگري وابسته به دنياي مجازي ميدانند. اگرچه شبكههاي اجتماعي فضايي نوپا و نوظهور در حوزه ارتباطات محسوب ميشوند، اما در آينده نزديك اين قبيل ابزارها به كاربرديترين روش ارتباطي تبديل خواهند شد.