نام نویسنده: وحيد رضا نعيمي
همشهری آنلاین – در خلال يك دهه گذشته، انقلابي آغاز شده وجريان داشته است كه بسياري از جنبه هاي زندگي همگان را دستخوش تغيير كرده است.
كارشناسان آن را انقلاب ديجيتال مي خوانند. اجزاي اصلي اين دگرگوني عبارتند از: برخورداري شمار فزاينده اي از مردم به كامپيوتر در نتيجه ارزاني فناوري مربوط و توسعه شبكه هاي اطلاع رساني كه نماينده اصلي آن اينترنت است. البته آنچه در ايران به اينترنت شناخته مي شود، در حقيقت وب جهان گسترwww است كه تنها بخشي از اينترنت و قابليتهاي آن به شمار مي آيد.
ويژگي اصلي استفاده از خدمات شبكه هاي اطلاع رساني سرعت، سهولت و ارزاني است.
بسياري از خدماتي كه اكنون به راحتي از اينترنت قابل دريافت است و از اين رو براي ما بديهي محسوب مي شود، تا پيش از آن به اين سرعت، راحتي و با اين هزينه اندك در دسترس نبود. شمار قابل توجهي از مشاغل به گونه اي با اينترنت گره خورده است كه كوچكترين اختلال در اين شبكه باعث توقف روند كار مي شود.
اما بهره مندي كشورها از قابليتهاي اينترنت يكسان نيست، چرا كه گسترش فناوري اطلاع رساني بستگي تام وتمام با توسعه زيرساخت مخابراتي دارد. مي توان حدس زد كه كشورهاي توسعه يافته بيشترين استفاده را از اين شبكه اطلاع رساني جهاني كنند. آمارسايت Internet World Stats مويد اين امر است.
خاورميانه حدود 4/12 درصد جمعيت جهان را در خود جا داده است، اما حجم استفاده مردم منطقه از اينترنت فقط 8/1 درصد كل مصف اينترنت جهان است.
ضريب نفوذ اينترنت در خاورميانه فقط 10 درصد است، در صورتي كه در اتحاديه اروپا حدود 9/51 درصد است. كشورهاي عضو اتحاديه بيش از 22 درصد حجم اينترنت جهان را مصرف مي كنند.
كشورهاي توسعه يافته توانسته اند با استفاده از دستاوردهاي انقلاب ديجيتال، گام بزرگي در مسير رشد اقتصادي و توسعه علمي وصنعتي بردارند و پيشتازي خود را در صحنه رقابت جهاني حفظ كنند. اما كشورهاي توسعه نيافته موفق نشده اند از قابليتهاي بي اندازه آن استفاده بهينه كنند.
تعجب آور نيست كه فاصله زيادي بين اين دو دسته از كشورها ايجاد شده است كه در اصطلاح شكاف ديجيتال خوانده مي شود. ولتهاي توسعه يافته بسياري از خدمات عمومي را از طريق اينترنت عرضه مي كنند.
اين امر علاوه بر ويژگيهاي سرعت، راحتي و ارزاني كه قبلا برشمرديم، امكان دسترسي همگان را به اين دسته از خدمات فراهم مي آورد و از اين نظر ديگر تبعيضي ميان متقاضيان دريافت خدمات بروز نخواهد كرد. يك نتيجه ديگر اين ويژگي، شفافيت هر چه بيشتر كاركرد دولت است؛ نهادي كه در اين حالت دولت الكترونيك خوانده مي شود.
در چارچوب فعاليتهاي دولت الكترونيك، بخش عمده اي از وظايف دولت متعارف با كارآمدي بالا انجام مي شود. به علاوه رضايت شهروندان نيز به طور چشمگيري كسب مي شود. دولت الكترونيك مي تواند غول ديوانسالاري را در شبكه اطلاع رساني اسير و مسخر شهروندان كند.
ناگفته پيداست كه تحقق اين امر جز با گسترش زيرساخت مخابراتي و يادگيري و رشد فرهنگ بهره گيري از فناوري جديد ممكن نيست.
سايت فوق الذكر ميزان نفوذ اينترنت در ايران را 8/10 درصد برآورد مي كند، يعني حدود 5/7 ميليون نفر. اين نسبت و رقم در كشوري مانند تركيه كه جمعيتي تقريبا به اندازه ايران دارد، 4/21درصد و 16 ميليون نفر است.
ضريب نفوذ اينترنت در مصر كه جمعيت آن حدودا به اندازه اين دو كشور است، 7 درصد و 5 ميليون نفر است. بر اساس برنامه توسعه چهارم، ضريب نفوذ اينترنت در ايران به 30 درصد خواهد رسيد.
از اين مقايسه مي توان چنين نتيجه گرفت كه در اين ميان ايران به طور نسبي وضعيت متوسطي دارد كه البته تا رسيدن به نقطه مطلوب فاصله زيادي دارد.
بر اساس تحقيقي كه اخيرا در مورد گسترش خدمات دولت الكترونيك در كشورهاي مختلف جهان صورت گرفت و نتايج عمده آن در روز 30 مرداد در صفحه پنج همشهري چاپ شد، ايران از نظر خدمات دولت الكترونيك در ميان 198 كشور در رتبه 102 قرار دارد، موقعيتي كه نشان دهنده افت قابل توجه به نسبت سال قبل است.
واقعيت اين است كه كشورهاي ديگر با تشخيص اهميت و كاركرد فناوري اطلاع رساني، مي كوشند سوار قطار ديجيتال شوند و ثمرات شيرين آن را به مذاق شهروندان برسانند. اين در حالي است كه به نظر مي رسد اين فناوري در ايران هنوز براي بسياري حالت فانتزي دارد، نه وسيله اي با قابليتهاي عملا بي كران.
همچنين برخي دستگاهها گاه استفاده از خدمات خود را به ارائه درخواست و اطلاعات مربوط از طريق اينترنت منوط مي كنند.
چنين شرطي اين تلقي رادر اذهان ايجاد مي كند كه چه بسا در مورد ميزان دسترسي اقشار مختلف مردم به آن اطلاع درستي وجود ندارد.
بر اساس اطلاعيه هايي كه سازمان سنجش آموزش كشور منتشر كرده است، قرار است از امسال ثبت نام داوطلبان كنكور سراسري دانشگاهها و مراكز آموزش عالي فقط از طريق اينترنت انجام شود.
در اين راستا، دوطلبان نيازي به مراجعه به مراكز پست ندارند و مي‌توانند به راحتي با هزينه اي اندك، مدارك خود را در زماني كوتاه ارسال كنند و حتي براي خود كارت حضور در آزمون صادر كنند.
متقاضيان دوره هاي تحصيلات تكميلي نيز از مدتي قبل ملزم به ثبت نام اينترنتي شده اند. جاي هيچ ترديدي نيست كه دانشجويان در وهله اول و دانش آموزان در وهله بعد مي توانند و بايد با اينترنت آشنا شوند. در موج انقلاب ديجيتال كه جهان را فراگرفته است، توانايي استفاده از اين فناوري به يكي از مهارتهاي زندگي تبديل مي شود. اما بايد واقعيتهاي موجود را پذيرفت.
حدود 90 درصد جمعيت كشورمان جزو كاربر اينترنت محسب نمي شوند. تعدادي كامپيوتر شخصي ندارند و برخي از آناني كه دارند، با اينترنت آشنايي ندارند. از سوي ديگر، سرعت اينترنت در مقايسه با كشورهاي ديگر پايين است.
پهناي باندي كه در اختيار كاربران خانگي قرار دارد، هنوز با اندازه استاندارد فاصله دارد. بهاي اشتراك اينترنت در بسياري كشورها مجاني يا نزديك به مجاني است، در حالي كه در ايران به رغم وعده هاي مسئولان، بهاي اينترنت تغيير محسوسي نكرده است.
مشكل ديگر آن است كه سايتها براي پذيرش همزمان تعداد زيادي از كاربران طراحي نشده اند. در مواردي مانند اعلام نتايج كنكور، متقاضيان گاه نا اميدانه كليك مي كنند تا به نتيج دست پيدا كنند.
در اين حالت، كساني كه بتوانند وارد سايت شوند، خوش اقبال هستند. منظور اين است كه شايد هنوز زود باشد از متقاضيان كنكور انتظار داشت با اينترنت ثبت نام كنند. چنين انتظاري از متقاضيان دوره تحصيلات تكميلي نا بجا نيست، چون فارغ التحصيلان علي القاعده بايد با اين شبكه آشنايي پيدا كرده باشند.
دانشجويان در ابتداي تحصيلات دانشگاهي عمدتا با اينترنت آشنا نيستند و در طول تحصيل كار با آن را فرا مي گيرند.
با توجه به اين مسائل به نظر مي رسد شايد بهتر باشد سازمان سنجش آموزش كشور در طرح خود براي الزام متقاضيان كنكور براي ثبت نام اينترنتي تجديد نظر كنند.
