رو در رو با دبیر جدید شورای عالی اطلاع رسانی

نام نویسنده: فاطمه ملکی ، آرش کریم بیگی

اعتماد ملی – در آخرین روزهای زمستان 84 دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی حکم انتصاب انشین نصرالله جهانگرد در شورای عالی اطلاع رسانی را امضا کرد. در آن حکم که در تعطیلات نوروز 85 منتشر شد نام شخصی که” از یک سو آشنا به علوم اسلامی بوده و از سوی دیگر دارای سوابق قابل توجهی در زمینه نرم‌افزارها و شبکه‌های رایانه‌ای به عنوان دبیر شورای عالی اطلاع‌رسانی بر‌گزیده شد” حجت الاسلام حمید شهریاری بود. وی دبیر شورایی شد که اکنون بیش از شش سال از عمرش میگذرد و پای حکم انتصاب دبیر قبلیش امضای سید محمد خاتمی بچشم می آید.

“حجت الاسلام دکتر حمید شهریاری” متولد ۱۳۴۲ است، مدرک کارشناسی فقه و اصول سطح ٢ خود را از حوزه علمیه قم دریافت کرده و کارشناسی ارشد الهيات و معارف اسلامي و دكترای فلسفه تطبيقی را در دانشگاه قم گذرانده است. وی مدیریت گروه فلسفه و الهیات مرکز تحقیق و توسعه علوم انسانی سازمان سمت و معاونت پژوهشی همین سازمان ، مديریت شبكه اطلاع‌رساني (اينترنت) حوزه و ریاست مركز تحقیقات كامپیوتری علوم اسلامی را در کارنامه خود دارد. او به عربی مسلط است و به روانی به انگلیسی سخن می گوید. در سال 66 شاگرد اول حوزه شده اثر شورا در فتوا که پایان نامه کارشناسی ارشداش بوده جایزه پژوهش برتر در حوزه دین را برنده شده و در سال 78 و در جشنواره بین المللی خوارزمی به دلیل تولید نرم افزار از سید محمد خاتمی جایزه گرفته…

وقتی وارد اتاق کارش میشویم روی میز کار حاج آقایٍ 42 سالهٍ دبیرٍ شورای عالی اطلاع رسانی یک ظرف پر از خرمای خشک است و دو لپ تاپ و یک PDA. وی نخستین مدیر روحانی ایست که بر مسند دبیری شورای عالی اطلاع رسانی تکیه زده است. وقتی به عنوان نخستین سوال از وی پرسیده شد “فکر می کنید لباس روحانیت چه تفاوتی در عملکرد شورای عالی اطلاع رسانی یجاد خواهد کرد” مثل یک معلم اخلاق و با قاطعیت پاسخ داد: “فکر می کنم هویت یک شخص را لباس شخص تعیین نمی کند. هویت یک شخص در ابتدای امر به اوصاف نفسانی وی بستگی دارد و از علم و اطلاعات و منش انسانی و نفسانیتی که دارد، سرچشمه می گیرد و پس از آن مسایل فیزیکی هویت شخص را تعیین می کند بنابراین فکر نمی کنم مساله لباس در روند کار من تاثیرگذار باشد.” اما وی سرانجام پذیرفت که نشستن یک روحانی بر این مسند فنی، سوالاتی را پیش می آورد اما تصریح کرد “در مورد شخص بنده به عنوان یک روحانی، حضور در شورای عالی اطلاع رسانی تنها جایی نیست که برای دیگران سوال برانگیز شده مثلا من تنها روحانی ای هستم که در جشنواره بین المللی خوارزمی موفق به کسب جایزه شده

جهانگرد را با هیچ کس مقایسه نکنید
شهریاری در پاسخ به این سوال که شخصی که قبلا بر این صندلی تکیه زده بود،فردی کاملا فنی بود و کسی که حالا بر این صندلی جلوس کرده، نه تنها روحانی است بلکه شاید اطلاعات فنی اش نسبت به دبیر قبلی کمتر باشد باتوجه به محدود شدن فعالیت های شورای عالی اطلاع رسانی، چه تاثیری بر روند فعالیت های این شورا خواهد داشت، گفت: “نصرا… جهانگرد” به دلیل تجربه و حضور جدی اش در صحنه توسعه IT کشور از سال 77 تاکنون، ویژگی هایی کسب کردند که کمتر فردی را مانند ایشان حتی در حوزه های فنی می توان یافت. دبیر تازه شورای عالی اطلاع رسانی تصریح کرد: فکر می کنم سوال شما از این جهت انحرافی باشد که می خواهید یک مقام روحانی را با ایشان مقایسه کنید و به شما توصیه می کنم ایشان را با دیگر دوستان فنی مقایسه کنید. گاهی اوقات شخصیت ها، ویژگی های فردی دارند و گاهی در موقعیت های اجتماعی در یک روند سنواتی قرار گرفته اند که موجب شده توانمندی هایی پیدا کنند که این توانمندی ها را باید حتی با هم رده های خودشان کمتر مقایسه کنید.

قرار نبود دبیر شوم
دبیر جدید شورای عالی اطلاع رسانی در مورد چگونگی انتخابش برای این سمت اظهار داشت: قبل از نوروز85 بود که در شورای عالی انقلاب فرهنگی مساله ای طرح شد که یکی از اعضای شورا به عنوان دبیری شورای عالی اطلاع رسانی انتخاب شود و از من خواستند هر کسی که باشد درخصوص اطلاعات فنی به وی کمک کنم اما آن شخص خود موضوع طوری هدایت کرد که در نهایت به خود من ختم شد و در اواخر اسفند ماه سال گذشته بود که مطلع شدم به عنوان دبیر شورای عالی اطلاع رسانی برگزیده شده ام!

محورهای جدید کاری شورا از پیش مشخص شده بود
باتوجه به اینکه شهریاری در مراسم معارفه خود، محورهای کاری اش را حول مسایل اسلامی و فرهنگ اسلامی عنوان کرده بود و رابطه او با حوزه علمیه برکسی پوشیده نیست برای برخی این سوال مطرح شده بود که آیا نقش حوزه علمیه در شورا پررنگ تر میشود یا خیر که دکتر شهریاری در دفاع از خود عنوان کرد “در آئین نامه مصوبه مرداد ماه سال 84، آئین نامه شورای عالی اطلاع رسانی دستخوش اصلاحاتی شد که در نخستین بندهای آن چهار محور مسایل فرهنگی، اجتماعی، دینی و اخلاقی تاکید شد که شورای عالی انقلاب فرهنگی به موجب این اصلاحیه شرح وظایف شورای عالی اطلاع رسانی را تغییر داد.این چهار محور به کرات در این اصلاحیه آمده و نشان می دهد که نگاه شورای عالی انقلاب فرهنگی به شورای عالی اطلاع رسانی با گذشته کمی متفاوت شده است و از همین روی این چهار محور، جزو بحث های اصلی شورای عالی اطلاع رسانی قرار گرفته است.

فرهنگ معنای وسیعی دارد که حداقل یازده حوزه را در بر می گیرد. یکی از حوزه هایی که در تعریف وسیع از فرهنگ به آن می توان اشاره کرد، زبان است که از محورهای اصلی در تشکیل فرهنگ به شمار می رود.هر فرهنگ زبان خاص خود را دارد و بخش هایی از وجوه فرهنگ توسط توسعه زبا و کاربرد زبان شکل می گیرد و اگر بخواهیم به مسایل فرهنگ کشورمان رسیدگی کنیم، طبیعتا رسیدگی به زبان و خط فارسی در محیط وب یکی از وظایف اصلی ما محسوب می شود.

وی، بخش های دیگری از فرهنگ را هنر، معماری، اخلافیات، آداب و رسوم، دین و منش فردی و اجتماعی افرادی عنوان می کند که در یک جامعه زندگی می کنند و به همه این موارد در اصلاحیه آئین نامه شورای عالی اطلاع رسانی به طور خاص اشاره شده است و حتی در آئین نامه نیز به صراحت آمده است.

در این معنای وسیع از فرهنگ و فعالیت های فرهنگی که برای جامعه ترسیم می شود، شورای عالی اطلاع رسانی تولید محتوا در تمامی این زمینه ها را مدنظر خود قرار دارد.

خودم مشتری تکفا بودم
شهریاری باتوجه به اینکه در مسوولیت قبلی خود (مدیر مسوولی سایت اطلاع رسانی حوزه ) ارتباط ها و تجربه هایی از کار با مسوولان طرح تکفا و مدیران سابق شورای عالی اطلاع رسانی ای که حالا دیگر خود بر صندلی ریاستش نشسته داشته است: “فعالیتی که ما داشتیم در حوزه تحقیقات و پژوهش دین بود. حوزه پژوهش دین هم حوزه خاص برای افرادی خاص است که در همین اندازه با تکفا ارتباط داشتیم و حمایت هایی از ما صورت گرفت که در زمینه دو پروژه بود که در حدود 30 میلیون تومان حمایت مالی برای هرکدام از این پروژه ها از سوی تکفا پرداخت شد.”

تکفا یک گام اساسی اما ناقص
وی درخصوص ارزیابی خود از شورا و همینطور تکفا در زمان پیش انتصابش اینطور می گوید: ارزیابی های ما از تکفا، ارزیابی های به دور و برکناری بود. البته من خیلی علاقه ندارم کاری که وسط گود آن نیستیم را ارزیابی کنم.

به نظر من تکفا یک گام مهم و اساسی در مملکت ما بوده و بی تردید دارای نقص هم بوده اما چارچوب عملیاتی که در تکفا صورت گرفت، توانست توسعه IT در ایران را شکل دهد که دارای نواقصی هم بوده و در دوره های بعدی باید رفع شود.

دکتر شهریاری درخصوص نواقص تکفا اینطور ادامه می دهد که یکی از نقایص تکفا این بوده که نظارت جدی به طرح هایی که واگذار می کرده، وجود نداشته یعنی این که بررسی شود آیا خروجی با چیزی که تعهد شده بود ، سازگارهست یا نه.البته شاید نظارت جدی در آن زمان هم کم بوده چون نیروی انسانی کافی برای انجام نظارت در حد وسیع وجود نداشته است.

اگر بر حسن اجرای پروژه ها را به نحوی نظارت کنیم که تطابق آن با ادعای هنگام نوشتن قرارداد بررسی شود مجریان پروژه دقت بیشتری خواهند کرد که تکفا در آن موقع معتقد بود این کار باید به ارزیابی های عمومی واگذار شود.

حذف یا ادغام شورا؟
وی درخصوص موضع خود درباره حذف و یا ادغام شوراهای فعال در حوزه فناوری اطلاعات که در جلسه شورای عالی فناوری اطلاعات به آن پرداخته شد، می گود: صرف موازی کاری بخشی و همپوشانی در بخشی از کارها، دلیل قانع کننده ای برای ادغام شوراها تلقی نمی شود البته شوراها در گذشته و حال در مناطق مرزی با یکدیگر همپوشانی دارند و باید تدبیری برای مناطق هم پوشان آن اتخاذ شود اما این کار باید با همکاری، همدلی و همفکری صورت بگیرد.

اگر بتوانیم طوری تدبیر کنیم که تمام این شوراها در یک شورای فرابخشی جمع شوند، بطور قطع کار سودمندی خواهد بود که برنامه جامعی نوشته شود که همه بتوانند به تناسب حال خود از آن بهره مند شوند اما نهادی که قرار است تشکیل شود باید فرابخشی باشد و در دل یک وزارتخانه نباشد زیرا اگر در دل یک وزارتخانه قرار داشته باشد به موفقیتی که لازم است دست نمی یابد.

دبیر شورای عالی اطلاع رسانی معتقد است: تدوین برنامه جامع فناوری اطلاعات هم نباید در دل یک وزارتخانه تعریف شود تا بتواند فرابخشی باشد و نیازهای ملی ما را پاسخ دهد. “به همین دلیل فکر می کنم هر نوع طرح ادغامی که این ملاحظات را مدنظر قرار ندهد حتی اگر هم عملی شود، منجر به این خواهد شد که در یک پروسه زمانبندی آتی از یکدیگر جدا شوند.تفکیک مناسبی بین شوراهای دوگانه و حوزه های عملیاتی IT و ICT صورت گرفته و به نظر من قابلیت این را داشته که از هم تفکیک شوند و بد تکفکیک نشده اند اگرچه آئین نامه ها و اساسنامه ها طوری نوشته شده اند که نقاط همپوشان را بیش از آنچه که هست نشان می دهند ولی کاملا می توانیم چند حوزه را از هم جدا کنیم.”

وی تصریح کرد: از یک سو یک بخش باید در وزارت ICT متمرکز و عملیانی شود زیرا کارهایی است که مربوط به توسعه بسترهای مخابراتی، خدمات IT و سیاستگذاری های کلان سخت افزاری و در حوزه نرم افزارهایی که مستقیما بر روی سخت افزار بارگذاری می شوند مانند سیستم های عامل و از سوی دیگر بخش تولید محتواست و نرم افزارهایی که در زمینه تولید محتوا است کاملا می توانند در بخش تولید محتوا دیده شوند که به نظر من این تفکیک معقول و منطقی و مناسبی است که تا 70 تا 90 درصد حوزه های کاری خوب تفکیک شده ات.
اما در هر حال موافق ادغام نیستیم و شرایط جاری برای ادغام مناسب نیست و اگر این اتفاق بیفتد یکی از دو حوزه تعریف شده، لطمه می بیند.

وی در حال حاضر ارتباط دبیرخانه شورای عالی اطلاع رسانی با شورای عالی فناوری اطلاعات را ارتباط نزدیک و همدلانه ای توصیف می کند و امیدوار است که مشکل چندانی در برنامه های عملیاتی و اجرایی شورای عالی اطلاع رسانی وجود نداشته باشد.

خاتمی و احمدی نژاد
شهریاری در پاسخ به این ابهام که چطورکه وقتی حکم دبیری تمامی دبیرهای شوراهای عالی به امضای ریاست جمهوری می رسد حکم وی توسط دبیر شورای عالی انقللاب فرهنگی امضاء و ابلاغ شده و یا این امر نشاندهنده این که شورا جایگاه و مقامی که در گذشته داشته را ندارد نیست؟گفت: حکم دبیر جدید شورای عالی اطلاع رسانی به تائید و امضای رئیس جمهور رسیده و اینکه دبیر جدید چه کسی باید باشد، ریاست جمهوری در جلسه 15 اسفند 84 تائید کردند و در این جلسه ابلاغ و اعطای حکم را به دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی واگذار نمودند.
من در شرایطی در این شورا قرار گرفتم که شرایط جدیدی از ابتدای دولت نهم تا پایان سال 84 شکل گرفته و شورای عالی اطلاع رسانی شاید وضعیتی را که در دوران هشت ساله رئیس جمهوری قبلی داشته از دست داده است.

وی ادامه می دهد که خاتمی مرا بیشتر می شناخت چرا که در دوران هشت ساله ریاست جمهوری ایشان فرصت های مکرری پیش آمده بود که در مراسم های مختلف از دست ایشان جایزه گرفتم و ایشان شاید هر شش ماه یکبار من را در جمعی مشاهده می کرد و هر وقت حرف از نرم افزار اسلامی به میان می آمد، خاتمی می توانست حدس بزند که شهریاری یک پای ثابت ماجرا است.

و این ملاقات ها در ذهنش بود و ناشی از شناختی بود که از بنده داشتند، اولین ملاقات من با خاتمی در نمایشگاه لبنان و قبل از ریاست جمهوری ایشان بود.

اگر طبیعتا فرصت هشت ساله ای با آقای احمدی نژاد داشتیم شاید این فرصت آشنایی پیش می آمد چون من هم در تهران حضور کمتری داشتم و ریاست محترم جمهوری هم ا مدیران جوانی هستند که به این مسند رسیدند و شناخت کمی از من دارند و طبیعی است که توقع نداشته باشیم من که مورد شناخت ایشان باشم و به یکباره چنین حکمی زده شود البته همین که امضای ایشان را پای مصوبه فوق را مشاهده کردم دلگرم شدم همین برای شروع کار کافی است. در ادامه راه نیازمند پشتیبانی بیشتر ایشان هستیم و فکر می کنم اگر از خودمان لیاقت کافی نشان دهیم مطمئن باشید مورد حمایت معنوی ایشان هم قرار خواهیم گرفت.

جایگاه حقوقی شورا مشخص نیست!
دبیر تازه شورای عالی اطلاع رسانی در خصوص جایگاه حقوقی این شورا گفت: شورای عالی اطلاع رسانی از سال 77 تا 84 مشغول فعالیت است اما هنوز در سازمان مدیریت و برنامه ریزی چارت مصوب ندارد و هنوز جایگاهش در ساختار حقوقی کشور مشخص نیست.
ارتباطات گذشته در دولت گذشته روال عملیاتی این شورا را چرخانده است بطوریکه یک راهی از وزارت ارتباطات باز شده و همین ناحیه مورد پشتیبانی قرار گرفته و عملیاتی شده و امیدوارم بتوانیم جایگاه خاص این شورا را تبیین کنیم که در صورت فعالیت فرهنگی، بهترین جایگاه را برای خود باز خواهد کرد و این شورا جزو نهادهای پشتیبان شورای عالی انقلاب فرهنگی قرار خواهد گرفت.

موضعٍ افکندگی
شهریاری معتقد است: به دلیل مسایلی که حاشیه ای بوده، شورا در سال 84 به شدت تضعیف شده، بوده اش تقلیل یافته و به شدت ضعیف و نحیف شده و نفوذ خود را از دست داده است.

بخشی از نفود این شورا هم به دلیل شورای عالی اطلاع رسانی نبوده بلکه به دلیل مسایل پیرامونی بوده است بنابراین اعتقاد ندارم که با آمدن من این شورا تضعیف شده بلکه معتقدم که یک شورای تقلیل یافته را به من تحویل دادند.

بسیار امیدوارم که اگر فرصتی باشد در یک پروسه زمانی معقول و منطقی، شورا به جایگاهی که باید باشد، برسد نه جایگاهی که داشته است چون تشکیل شورای عالی فناوری اطلاعات نشان می دهد که نباید به جایگاه گذشته خود برگردد زیرا در بعضی از حوزه ها وظیفه ما نیست کاری کنیم.

قبلا این شورا از دل وزارت ارتباطات تشکیل شد و خودش را در خیلی چیزها دخیل می دانست اما صحیح نیست که در بسیاری از کارها که به وزارت ارتباطات مربوط می شود، دخالت کنیم.
اما در حوزه تولید محتوا امیدواریم حمایت های مادی و معنوی خوبی طی سال های آتی از سوی شوای عالی فناوری اطلاعات داشته باشیم.

5/3 میلیارد بودجه سال 85
دبیر شورای عالی اطلاع رسانی، بودجه سال گذشته شورای عالی اطلاع رسانی را 5/6 میلیارد تومان عنوان می کند که تنها 20 درصد آن به شورا تخصیص یافته و این نشان از تقلیل یافتگی شورا دارد و این درحالیست که بودجه سال جاری این شورا 5/3 میلیارد تومان تصویب شده است.

وی حضور خود در این شورا را دلیلی برای تقویت کردن این شورا می داند و معتقد است باید حوزه ها و محورهای تبیین شده برای شورا تقویت شوند و امیدوار است در یک پروسه زمانی برای تدوین بودجه 86، ملاحظات جدی را در تعامل وهمفکری با شورای عالی انقلاب فرهنگی داشته باشد چون حوزه های محوله به شورای عالی اطلاع رسانی حوزه های زمین مانده ای است که اگر به آنها توجه شود، مورد عنایت مقام های ارشد کشور قرار خواهد گرفت و برای سال 86، فضای عملیاتی شورا است که بودجه آن را تعیین خواهد کرد.

طرح جامع فناوری اطلاعات در حوزه فرهنگ تدوین میشود
شهریاری در پاسخ به این سوال که اکنون در ساختار جدید، با ناه جدید و دبیر جدید، تکفای2 چه جایگاهی خواهد داشت، دغدغه اصلی شورای عالی اطلاع رسانی را مسایل فرهنگی عنوان می کند و می گوید: در تکفای سابق یکی از ایرادات این است که طرح های توسعه ای ، طرح های توسعه اقتصادی بوده و از دیددگاه توسعه کلان اقتصادی به آن نگاه شده و ساختار مملکت ما طوری است که به دلیل بافت ایرانی- اسلامی باید طرح های توسعه اقتصادی را در کنار طرح های فرهنگی تعریف کنیم. بنا دارم که یک طرح جامع فناوری اطلاعات در حوزه فرهنگ به کمک نهادهای مدنی و فرهنگی تدوین کنم که یکی از کارهای بنیادی جدید شورای عالی اطلاع رسانی خواهد بود.

در این طرح نقاط همپوشانی بررسی خواهد شد و برای کاهش آن این مدل را پیگیری خواهیم کرد و آن را وظیفه اصلی خود می دانیم و در کنار آن اگر قرارداد و طرحی از گذشته باقی است طبق قراردادهای موجود پیش خواهیم رفت.

هر طرح جامع نیازمند دو زیرساخت اصلی است: طرح های توسعه مخابرات، سخت افزار، نرم افزار و خدمات IT و در لایه بعدی حوزه مدیریت محتوا است.

هر طرح جامعی باید به این دو ویژگی توجه کند: اول بسترهای مخابراتی، سخت افزاری و نرم افزارهای را را شامل می شود که مستقیما روی این سخت افزارها بارگذاری می شود مانند سیستمهای عامل و دیگری یک فضای اطلاع رسانی که مربوط به محتوایی می شود که در نهادهای فرهنگی و وزارتخانه های مختلف تولید می شود و هر طرح جامعی می بایست با این دید تهیه شود و چون یک طرح فرانهادی است، قطعا باید شوراهایی که در حوزه های مختلف مسوولیتی دارند، برای تکمیل آن ما را یاری دهند.

با نظام های فعال کننده بخش خصوصی همکاری می کنیم
دبیر شورای اطلاع رسانی در خصوص جناح بندی های حوزه IT و نقش آن بر روی روند کار خود می گوید: اگر بخش های خصوصی فعال نشوند، رشد و توسعه مملکت دچار چالش می شود.
معتقدم که باید شرکت های خصوصی فعال شوند و با نظام هایی هم که درصدد فعال کردن شرکت های خصوصی هستند تا آنجا که بتوانیم حتما همکاری می کنیم و تلاش می کنیم که این بخش در صحنه توسعه کشور نقش داشته باشد.