شرق – كامپيوتر هاى ۱۱۵ ميليون خانوار در ايالات متحده در حال لبريز شدن از گنجينه هاى شخصى نظير ميليون ها عكس خانوادگى و غير خانوادگى، موسيقى در انواع ژانر ها، مقاله هاى دانشگاهى، رمان هاى گوناگون و كوهى از نامه هاى الكترونيكى است.
اما آيا تا به حال كسى به نحوه نگهدارى و حفظ اين گنجينه هاى الكترونيكى براى چند دهه آينده فكر كرده است؟ همان طور كه متخصصان و كارشناسان در مورد هرزنامه ها (نامه هاى ناخواسته كه به آن spam مى گويند) دچار سردرگمى شده و راه حل مناسبى پيدا نكرده اند آرشيو كردن اطلاعات الكترونيكى اعم از متن، صوت، عكس و تصوير به يكى از مسائل روز و پراهميت تبديل شده است. شما حتماً وقتى نگاهى به آلبوم هاى چند دهه گذشته مى اندازيد و عكس هاى رنگ و رو رفته را مى بينيد با خود مى گوييد اى كاش راهى پيدا مى شد كه اين عكس ها از بين نروند و كيفيت و زيبايى خود را از دست ندهند.
«پيتر هايت» مدير شركت «خدمات مديريت رسانه اى» كه نوعى موسسه مشاوره اى در هوستون آمريكاست مى گويد: «براى حفظ و نگهدارى يك فايل، به عنوان مثال براى يكصد سال، نياز به كار فراوان است. در حالى كه اگر بخواهيد يك عكس كاغذى را نگهدارى كنيد كافى است كه آن را در يك جعبه كفش [منظور دور از نور] نگهدارى كنيد.»چالش حفظ اطلاعات الكترونيكى (متن، صوت، عكس و تصوير) آنقدر پيچيده و دشوار است كه كتابخانه كنگره آمريكا [عظيم ترين كتابخانه ايالات متحده] چند سالى است كه كميته هاى تخصصى بسيار متعددى تشكيل مى دهد و گزارش هاى مختلفى منتشر مى كند تا به تدريج مردم را با مقوله چگونگى حفظ آثار ديجيتالى آشنا كند.
«جيم گالاگار» مدير خدمات فناورى اطلاعات كتابخانه كنگره آمريكا مى گويد كه اين كتابخانه با «اقيانوسى از اطلاعات ديجيتالى» روبه رو است و براى حفظ و نگهدارى آن پروژه هاى چند ساله و چند ميليون دلارى تعريف شده است، اين در حالى است كه نيم نگاهى هم به تعريف استاندارد هاى ويژه حفظ آثار ديجيتالى دارد تا در آينده لازم نباشد كه براى استفاده از اين آثار ديجيتالى حتماً نرم افزار يا سخت افزار ويژه اى وجود داشته باشد [ضبط ها قادر به اجراى صفحه هاى گرامافون نيستند و دى وى دى پلير قادر به پخش موسيقى از روى نوارهاى مخصوص ضبط صوت نيست.
به همين دليل بايد استانداردى تعريف شود كه هر دستگاهى كه در آينده اختراع مى شود قادر به رعايت آن استاندارد باشد و آثارى كه به عنوان مثال روى دى وى دى ضبط مى شوند را هم بتواند پخش كند]. طبيعى است كه نرم افزار ها و سخت افزار هاى كنونى با شتاب خيره كننده اى منسوخ مى شوند. [حتماً به ياد مى آوريد فيلم ها ابتدا وى نوار هاى ويديويى موسوم به «نوار كوچك» ضبط مى شد و ديرى نگذشت كه جاى خود را به نوار هاى ويديويى «نوار بزرگ يا VHS» داد. پيش از آنكه مردم به VHS عادت كنند سروكله سى دى ها پيدا شد و پيش از آن كه همه مردم خود را به سى دى پلير مجهز كنند دى وى دى پلير ها راهى بازار شدند و گرچه كمپانى هايى وجود دارند كه به قول خود كمبو مى سازند يعنى دستگاهى كه بتواند چند كار انجام دهد بيشتر از آنكه نشان از كارايى بالاى آن باشد نشان از كوتاه بودن دوره گذار اين فناورى ها دارد].«كن تببردو» مدير آرشيو الكترونيكى «آرشيو ملى و سوابق دولتى» ايالات متحده مى گويد: «اين مشكل جهانى و بزرگ ترين معضل دولت ها و بنگاه هاى اقتصادى است و به تدريج به بزرگ ترين معضل افراد و خانواده ها تبديل خواهد شد.»
در همين اثنا صاحبان كامپيوتر هاى شخصى نيز با قصه منسوخ شدن فناورى ها دست و پنجه نرم مى كنند. در حال حاضر اگر به انبارى منازل مردم سرى بزنيد انواعى از قطعات سخت افزارى از رده خارج شده را در كشو ها يا كمد ها مى بينيد. [عملاً با آمدن كول ديسك ها (حافظه هاى قابل حملى كه از ۱۲۸ مگابايت تا چند گيگا بايت در خود ذخيره مى كنند و مى توان اطلاعات را از كامپيوترى به كامپيوتر ديگر منتقل كرد)] ديگر فلاپى ديسك ها ( يا ۳ ۱/۲ inch disketts) و ديسك گردان هاى مخصوص آن منسوخ شده و راهى كمد ها و انبارى ها شه اند. بسيارى از كامپيوتر سازان ديگر حتى ديسك گردان مخصوص فلاپى نمى سازند و روى كامپيوتر نصب نمى كنند. [شايد بعضى از ايرانيان حتى زمان فلاپى هاى پنج و يك چهارم كه در دهه ۱۹۸۰ مرسوم بود را تجربه نكرده و هيچ ايده اى درباره آن نداشته باشند اما ديسكت هاى سه و يك دوم منظور همان فلاپى ديسك ها ظرف مدت كوتاهى فلاپى هاى پنج و يك چهارم را از رده خارج كردند] اكنون بسيارى از كارشناسان توصيه مى كنند كه هر داده يا اطلاعاتى كه داريد روى سى دى ببريد و از آن يك نسخه پشتيبان تهيه كنيد اما واقعيت اين است كه به سى دى ها نيز چندان اطمينانى نمى رود. نوار هاى مغناطيسى، سى دى ها و هارد درايو امپيوتر، آن طور كه در تصور مردم وجود دارد قوى و قابل اعتماد نيستند. براساس برآورد هاى به عمل آمده اطلاعاتى كه روى سى دى ضبط مى شوند اگر در شرايط گرما و رطوبت حفظ شوند حداكثر ۵ سال دوام مى آورند. پيتر هايت مى گويد اگر سى دى «خش بردارد» [منظور خراشيده شود] ديگر قابل استفاده نيست. اگر عكسى كه روى كاغذ چاپ شده در يك محيط خشك و دور از نور نگهدارى شود بعد از ۵۰ يا ۱۰۰ سال به هر حال به نوعى قابل استفاده است. اما اگر يك سى دى خراشيده شود ديگر با تكنيك هاى معمولى و به روش هاى عادى امكان ديدن اطلاعات روى آن وجود ندارد. به اين ترتيب به محض آن كه يك سى دى رو به خرابى بگذارد ديگر بايد از اطلاعات درون آن صرف نظر كرد. [چه بسا اطلاعاتى كه روى سى دى ضبط كرده ايد براى شما ارزش زيادى داشته باشد.]
«جفرى راتنبك» مدير برنامه مطالعات رسانه اى دانشگاه دنور مى گويد: «ما با سرعتى بالاتر از توانايى هايمان در حال انباشتن اطلاعات ديجيتالى هستيم و با سرعت بيشتر از توانايى هايمان اين داده ها و اطلاعات را به پلت فورم هاى جديد منتقل مى كنيم» [منظور از پلت فورم اينجا سكو يا محلى است كه داده در آن سكو به محل ذخيره منتقل مى شود، درگذشته فلاپى گردان ها سكوى انتقال داده به فلاپى بودند، اين روز ها سى دى رايتر ها سكوى انتقال داده به سى دى ها هستند].
معمولاً آرشيو سازن حرفه اى و متخصصان كتابدارى از منابع كافى برخوردارند و به همين دليل تمام اطلاعات و داده هاى خود (اعم از متن، صوت، عكس و تصوير) را از فرمت هاى قديمى به فرمت هاى جديد منتقل مى كنند [يعنى اگر داده ها روى فلاپى باشند يك نسخه پشتيبان از آن روى سى دى مى برند و اگر فردا فناورى جديد اضافه شود يك نسخه پشتيبان روى آن فناورى جديد ضبط مى كنند]. كتابداران قديمى هنوز تمام دستگاه هاى گذشته را به خوبى حفظ كرده اند و اگر اطلاعاتى را روى صفحه هاى پنجاه سال پيش كه روى گرامافون اجرا مى شوند به آنها بدهد اطلاعات آن را قادرند روى سى دى يا حتى دى وى دى به شما بدهند!
اما مصرف كنندگان به ندرت مانند كتابداران و آرشيو سازان حرفه اى به تجهيزات كامل مجهزند. بنابراين بايد خودشان به فكر راه چاره باشند اما معمولاً روش هايى كه براى اين كار به كار مى گيرند چندان قابل اعتماد نيست [به اصطلاح به آن Low- Tech مى گويند]. «فليپ كوهن» از كارشناسان ارتباطات يك موسسه غير انتفاعى در سان فرانسيسكو كه آرشيو سازان نام «مهاجر» بر وى گذاشته اند، يك آرشيو ساز غير حرفه اى و كلاسيك است [اينجا منظور از كلاسيك قديمى است] وى از زمانى كه در مدرسه ابتدايى تحصيل مى كرد تمام اطلاعات مربوط به آن زمان را حفظ كرده و عكس ها، موسيقى ها، كليپ هاى ويديويى و تمام نامه نگارى هاى آن زمان را دارد. او در منزل خود سه كامپيوتر دارد كه در آن ده ها هزار اطلاعات الكترونيكى ذخيره كرده و تمام مطالب ارزشمند خود را به تمام فرمت ها تبديل كرده است. كوهن مى گويد: «من با وسواس، تمام آنچه كه برايم ارزش خاصى داشت و از دست دادنش برايم قابل تحمل نبود از فرمت هاى قديمى به فرمت هاى جديد تبديل كردم.»
در عين حال در ادامه مى گويد متوجه اين حقيقت تلخ شده است كه حتى بهترين سى دى هاى او به تدريج رو به خرابى رفته اند. كوهن با تاسف تاكيد مى كند: «حدود يك سال و نيم پيش روند خراب شدن سى دى هايم آغاز شده اند و بعضى از آنها ديگر روى هيچ كدام از كامپيوترهايم باز نمى شوند.»
حفظ آثار ارزشمند از طريق انتقال آنها به فرمت هاى جديد با تهيه نسخه پشتيبان مستلزم آن است كه اين آثار توسط كامپيوتر قابل خواندن باشند. اگر اطلاعات روى سى دى باز نشوند چه طور ممكن است بتوان از آن نسخه پشتيبان گرفت يا آن كه آن اطلاعات را به فرمت جديد انتقال داد؟ همين مسئله براى درايو هاى كامپيوتر هم پيش مى آيد.
«راتنبك» مى گويد: «بعضى از مردم به ما مى گويند كه فايلى روى كامپيوترشان گم شده است. يعنى پاك نكرده اند يا خراب هم نشده است بلكه ديگر قادر به پيدا كردن آن روى كامپيوترشان نيستند. در چنين شرايطى وضع با گم شدن آلبوم عكس هاى كاغذ به كلى فرق مى كند چون شما ممكن است اميد به پيدا شدن آ داشته باشيد اما تصور كنيد عكس هاى ديجيتالى آخرين خاطراتتان در مورد ۲۰ سال پيش در جزاير هاوايى در يكى از دايركتور ى هاى كامپيوترتان گم شود. در آن صورت چه حالى خواهيد شد؟
بعضى از كاربران كامپيوتر پيشنهاد مى دهند كامپيوترهايتان را ارتقا ندهيد و نفروشيد، اگر فناورى جديدى به بازار آمد آن كامپيوتر قديمى را حفظ كرده يك كامپيوتر جديد بخريد. اين رويكرد آرشيوسازى شباهت زيادى به ايجاد «موزه» دارد. با اين وصف بايد بخشى از منزل خود را به ابزارهايى اختصاص دهيد كه ديگر از رده خارج شده اند. اما به هرحال داده ها روى آن با همان فرمت هميشگى حفظ مى شوند. [مثل اين مى ماند كه خانواده ها گرامافون هاى ۵۰ سال پيش را در بخشى از منزل خود حفظ مى كردند تا امروز صفحه هاى آن زمان را هم داشته باشند].
«سيمون ييتس» تحليلگر موسسه تحقيقاتى Forrester مى گويد كه كامپيوتر زمان ازدواجش در سال ۱۹۹۷ را در كمدى در انبارى منزل حفظ كرده و در سال ۲۰۰۲ يك كامپيوتر جديد خريده است. اما به هرحال هر بار كه به اطلاعات كامپيوتر قبلى خود نياز دارد مجبور به جابه جايى سيم ها و تحمل دردسرهاى خاص آن مى شود.
پيتر شوارتز رئيس هيات مديره «شبكه تجارى جهانى» كه در برنامه ريزى بلندمدت تخصص دارد مى گويد براى حفظ اطلاعات و داده ها به مدت يك يا دو دهه بهترين روش، «رويكرد موزه اى» است. و كه موسسه اش با كتابخانه كنگره آمريكا همكارى مى كند مى گويد روزى مى رسد كه مردم براى بازيافت عكس ها و اطلاعات ديجيتالى به شركت هايى مراجعه كنند كه شباهت زيادى به سمسارى ها و عتيقه فروشى ها دارند و قديمى ترين كامپيوترها در آن موجودند. به اين ترتيب صنعتى به وجود مى آيد كه داشتن قديمى ترين مدل هاى كامپيوتر جزيى از لوازم آن است تا بتواند به بازيافت اطلاعات ديجيتالى ارزشمند خانواده ها كمك كند.«ملانى هو» فارغ التحصيل دانشگاه كاليفرنيا در لس آنجلس كه از دوران مدرسه ابتدايى كامپيوتر شخصى داشته است مى گويد كه چندان اعتمادى به كامپيوتر و اطلاعات ديجيتالى ندارد به همين دليل به سه روش اطلاعات خود را حفظ مى كند. همان اطلاعاتى كه روى كامپيوتر دارد و برايش اهميت دارند روى وب سايت خود برده است و مهمترين آنها را نيز روى كاغذ چاپ كرده است به اين ترتيب اطلاعات مهم خود را در سه جا نگهدارى كرده: در كامپيوتر، روى كاغذ و در اينترنت.
ملانى هو مى گويد: «خيلى از مردم مى گويند كاغذ و چاپ به خاطر كامپيوترها منسوخ شده و از رده خارج مى شوند اما در حقيقت اعتقاد من اين است كه «ملموس بودن كاغذ» به انسان احساس آرامش و اطمينان مى دهد» [منظور اين است كه وقتى مطلب ارزشمندى روى كاغذ چاپ مى شود، چون قابل لمس و قابل حس است اطمينان خاطر ايجاد مى كند اما آنچه كه در كامپيوتر ضبط مى شود و به راحتى فشردن يك دكمه حذف مى شود نمى تواند اطمينان خاطر و آرامش ايجاد كند].
به خصوص زمانى كه صحبت از عكس ها و خاطرات به ياد ماندنى مى شود تامين اين احساس آرامش و اطمينان از اهميت خاصى برخوردار مى شود. حتماً مى دانيد كه نگاتيو عكس ها اگر در شرايط خشك و دور از نور نگهدارى شود تا ۷۵ سال كيفيت آن از دست نمى رود. بعضى از كاغذهاى چاپى كه براى چاپ عكس هاى رنگى به كار مى روند حدود ۲۰۰ سال عمر مى كنند. عكس هايى كه روى كاغذ چاپ شده اند امتحان خود را در دو قرن گذشته پس داده اند اما نمى توانيد با اطمينان بگوييد عكس هايى كه روى هارد درايو كامپيوتر خود ضبط كرده ايد ۲۰۰ سال عمر مى كنند. چون هارد درايوها و عكس هاى ديجيتالى عمر چندانى ندارند و بايد صبر كرد و ديد دوام آنان چقدر است.
در ضمن شايد عمر سخت افزارها نسبتاً طولانى باشد. اما عمر نرم افزارها بسيار كوتاه است. به عنوان مثال اگر عكسى با فرمت JPEG، Bmp يا Tiff ضبط مى شوند ممكن است با نرم افزارهاى كنونى با كيفيت باشند اما ممكن است نرم افزارهاى جديد از عهده حفظ تمام جنبه هاى مربوط به اين فرمت ها نباشند بنابراين تعجبى ندارد اگر با نرم افزارهاى آينده رنگ هاى اصلى عكس ها دچار تغيير فاحش شوند. براى همين هم هست كه كتابخانه كنگره آمريكا تلاش مى كند استانداردى تعريف كند كه براى حفظ آثار و اطلاعات ديجيتالى نياز به يك نرم افزار يا سخت افزار ويژه نباشد و همه سخت افزارها و نرم افزارها مجبور به رعايت آن استاندارد باشند تا اشكالات ممكن به حداقل برسد. يكى از فرمت هايى كه يكپارچگى ايجاد كرده، فرمتى است كه وب به كار گرفته است. فرق نمى كند مرورگر مايكروسافت باشد يا اوپرا يا هر مرورگر ديگر به هرحال مرورگرها قادرند صفحه هاى وب را به نمايش درآورند.
براى بسيارى از مصرف كنندگان روش آرشيوسازى وب به يكى از محبوب ترين روش ها تبديل شده است، مخصوصاً در زمينه عكس. به سايت هاى shutterfly.com و ofoto.com مراجعه كنيد. اين دو سايت به ازاى هر يك عكس در حال استفاده يك پشتيبان هم دارد كه در جايى مستقل و جدا نگهدارى مى شود تا دچار اشكال نشوند.اما به هرحال اين سئوال پيش مى آيد كه اگر ما عكس هاى خود را در اين دو سايت قرار داديم تا حفظ شود اگر اين دو سايت از فعاليت باز ايستاد چه بايد كرد؟ ديويد بگ شاو مدير اجرايى shutterfly به مخاطبانش اين اطمينان را داده است كه حتى اگر به هر دليلى اين سايت از فعاليت باز ايستد تصاوير و عكس هاى مردم در دسترس آنان قرار خواهد گرفت.به هرحال نگهدارى آثار و اطلاعات ديجيتالى آنچنان كه آسان به نظر مى رسد چندان سهل و آسان نيست و كارشناسان و متخصصان در حال تلاش هستند تا راه حلى براى آن پيدا كنند.
منبع : نيويورك تايمز
