نام نویسنده: سعيد احمدى بهنام*
بخش مقاله ITiran – استفاده از مدلهاى تجارت الکترونيک, مى تواند مزاياى متفاوتى را براى شرکتها به ارمغان بياورد. بهره بردارى از اين مزايا در صورتى امکان پذير است که شرکتها به شناخت اين مزايا پرداخته و در کنار آن به محدوديت هاى EC در محيط تجارى خود توجه کنند. سپس به منظور دستيابى به موارد مورد نياز به تصميم گيرى بپردازند.
• قابليتهاى EC در مقابله با فشارهاى محيطى
در ارتباط بين فشارها و واكنشهاى تجارى هم اكنون IT وEC به طور عام وEC به طور خاص نقش عمده اى را در پشتيبانى واكنشهاى مناسب شركتها, در برابر فشارهاى محيطهاى تجارى, بر عهده دارند.EC به طور خاص قابليت پياده سازى مدلهاى نوين تجارت را دارد. چنين مدلهايى, امكان پياده سازى واكنشها وفعاليتهاى شركتها را در راستاى رسيدن به موفقيت تجارى در محيطهاى تجارى فراهم مى كنند. نقشى كه مدلهاى مطرح تجارت الكترونيك در ارتباط بين واكنش شركتها و فشار محيطهاى تجارى ايفا مى كنند, بسيار گسترده است و به مدلهاى مورد استفاده بستگى دارد. در اين جا به تعدادى از مهمترين آنها اشاره مى گردد.
• كاهش زمان چرخه توليد وزمان بازاريابى: كاهش زمان فرايندهاى تجارى و چرخه توليد, اهميت فوق العاده اى در افزايش كارايى و قدرت رقابت شركت دارد. [Wetherbe 1996] . به همين ترتيب زمان لازم براى تبديل يك ايده نشات گرفته از نيازهاى بازار, به محصول نهايى نيز کاهش مى يابد که خود در افزايش قدرت رقابت شركت بسيار موثر است. به طور مشابه كاهش ساير منابع مورد نياز براى طى چرخه توليد نيز مى تواند به نحو موثرى, قدرت رقابت شركت را تقويت نمايد.
به طور كلى مى توان گفت كه شركتهايى كه بتوانند محصولات وخدمات با كيفيت بالاتر و با هزينه پايين تر توليد كنند, در يك بازار رقابتى سود بيشترى خواهند برد. استفاده از مدلهاى تجارت الكترونيك به شركتها كمك مى كند تا با اتوماتيك كردن هرچه بيشتر فرايندهاى تجارى, هزينه پايين ترى را صرف توليد محصولاتى با كيفيت بالاتر نمايند. ( منظور از هزينه عبارت است از هر گونه صرف منبع [Ramazani 2001] )
• تقويت كارمندان وكار گروهى: تفويض حجم عمده اى از اختيارات تصميم گيرى به كارمندان سطوح پايين تر, استراتژيى است كه هم اكنون توسط شركتهاى مختلفى به عنوان بخشى از مديريت ارتباط با مشترى(CRM) پيگيرى مى شود.
ا سوى ديگر تفويض اختيارات به تيم هاى كارى در راستاى استراتژى تيم هاى خود راهبر, مورد توجه است [Lipnach & stamps 1997] . در اين رويكرد ،مديريت اختيارات زيادى را به تيمهايى تفويض مى كند كه به اجراى فعاليتها با سرعت بالاتر وكيفيت بهتر مى پردازد. مدلهاى تجارت الكترونيك به شركتها كمك مى كنند تا از يك سو به تمركز زدايى و اجراى فرايندهاى توزيع شده بپردازند و از سوى ديگر اين مدلها امکان كنترل متمركز اين فرايندهاى توزيع شده توليد را نيز مورد پشتيبانى قرار مى دهند. هردو راستاى مطرح شده باعث كاهش هزينه هاى توليد مى شوند.
• بهبود زنجيره توليد: استفاده از مدلهاى تجارت الكترونيكى مى تواند در بهبود عملكرد و افزايش کارآيى زنجيره توليد موثر باشد. اين مزايا از طريق كاهش وقفه ها ، هزينه هاى انبار دارى و رفع ساير ناكارايى هاى چرخه, ايجاد مى گردند. در اين زمينه مطالب مفصل ترى در بخشهاى بعدى ارايه مى گردد.
• سفارشى سازى انبوه: در مدل توليد انبوه شركت به توليد حجم بالايى از محصولات مشابه مى پردازد. در حالى كه در مدل سفارشى سازى انبوه, شركت به توليد حجم بالايى از محصولات سفارشى بر اساس نيازهاى مشتريان مى پردازد [Pine & Gilmore 1997]. امروزه مشتريان تقاضاى زيادى براى محصولات سفارشى دارند كه بتوانند نيازهايشان را به صورت كاملترى پوشش دهد. مساله اى كه در اين جا رخ مى نمايد، جلوگيرى از كاهش كارايى توليد و افزايش هزينه ها، در حين تغيير مدل توليد انبوه به مدل سفارشى سازى انبوه است . مدلهاى تجارت الكترونيك ابزارهاى مناسبى براى سفارشى سازى انبوه ارايه مى کنند که در اين زمينه يارى مى رساند.
توجه به اين نكته حائز اهميت است كه ورود به حيطه EC و استفاده از مدلهاى تجارت الكترونيكى، هنگامى مى تواند مفيد واقع شود كه ساختار شركت و مولفه هاى موجود در آن با ايجاد تغييرات لازم ، در جهت پياده سازى و استفاده صحيح از اين مدلها گام بردارند. استفاده از مدلهاى نامناسب تجارت الكترونيكى براى يك شركت, فراهم نكردن بستر لازم وانجام نشدن تغييرات ضرورى براى پياده سازى واجراى مدلهاى مناسب, مانع از موفقيت آنها خواهد شد[Saeed Ahmadi Behnam 2002].
اهميت توجه به نقاط قوت و محدوديتهاى مدلهاى تجارت الکترونيک جهت اتخاذ تصميم گيرى مناسب براى شرکتها, لزوم توجه به اين موارد را روشن مى نمايد. اين بخش به دنبال ايجاد يك شناخت از مزايا و محدوديت هاى تجارت الكترونيك خواهد بود.
• مزاياى تجارت الكترونيك
تعداد كمى از نوآوريهاى بشر در طول تاريخ, پتانسيل ارايه مزايايى به اندازه تجارت الكترونيك را داشته اند. قابليتهاى جهانى اين مدلها, فرصت هايى را براى ميليونها انسان ايجاد كرده است.
ويژگى تعاملى و طيف گسترده قابليتهاى ستفاده از آن از يك سو و گسترش سريع زير ساختارهاى مورد نياز آن بخصوص وب، مزاياى بالقوه بسيارى را براى شركتها ، اشخاص وجامعه ايجاد كرده است[Clinton & Gore 1997].
I. مزاياى EC براى شركتها
EC قابليت گسترش بازارهاى هدف شركتها را به بازارهاى ملى و بين المللى دارد واين فرايند را با حداقل هزينه به انجام مى رساند. همين مساله در مورد دستيابى به منابع نيز صادق است. به عنوان نمونه شركت بويينگ صرفه جويي20درصدى در هزينه توليد يكسرى از قطعات مورد نياز را گزارش كرده است. اين صرفه جويى در اثر استفاده از اينترنت براى انجام مناقصات قطعات ايجاد شده است[Turban 2002].
تجارت الكترونيك هزيه توليد، فراورى، توزيع، نگهدارى وبازيافت اطلاعات را نسبت به سيستم هاى كاغذى كاهش ميدهد.
ناكارايى هاى زنجيره توليد از قبيل حجم بالاى انبارها وتاخيرهاى تحويل مى تواند با استفاده از مدلهاى EC به حداقل برسد. به عنوان مثال طبق بررسيهاى انجام شده در صورتى كه توليد اتومبيل در آمريكا به طور كامل بر اساس سفارشها صورت بگيرد, دهها ميليارد دلار در هزينه صرف شده جهت انبار در چرخه توليد, صرفه جويى مى شود. سرعت و دقت در مدلهاى EC ابزار مناسبى براى رضايت مشترى در هنگام استفاده از متدولوژى توليد pull ارائه مى نمايد. متدولوژى pull,امکان سفارشى سازى را با هزينه اى مناسب را جهت استفاده از مزاياى رقابتى فراهم مى كند [Turban 2002].
تجارت الكترونيكى براى بسيارى از مدلهاى جديد كه در پى کسب مزاياى استراتژيك يا سودهاى بالاتر هستند؛ مناسب است. به عنوان مثال مدل انجام خريدهاى گروهى در تركيب با مدل مناقصه, يك مدل جديد است كه مى توان آنرا با استفاده از EC پياده سازى كرد.
ابزارهاى تجارت الكترونيك براى پياده سازى بسيارى از مدلها كه به علت خاص و ويژه بودن، امكان پياده سازى آنها در دنياى فيزيكى وجود ندارد؛ بسيار مناسب هستند. به عنوان مثال فروشگاه اسباب بازى سگ در دنياى فيزيكى به علت كمبود مشترى نمى تواند چندان موفق باشد در حالى كه مى تواند در اينترنت و با استفاده از مدلهاى تجارت الکترونيک موفق باشد.
تجارت الكترونيك زمان بين شروع سرمايه گذارى تا توليد محصول و ارائه خدمات را كاهش مى دهد.
تجارت الكترونيك, مهندسى معكوس فرايندهاى تجارى را پشتيبانى مى كند. در ضمن با تغيير فرايندها، كارايى فروشندگان، كارگران و مديريت شركتها, ارتقاء پيدا مى كند.
مدلهاى تجارت الكترونيك هزينه هاى ارتباطات را كاهش مى دهد.
مدلهاى تجارت الكترونيك كارايى امور اجرايى شركتها را افزايش مى دهد و مى تواند هزينه امور ادارى تا 80% ، قيمت هاى خريد را بين 5% تا 15% و زمان اجراى چرخه توليد را تا 50% كاهش دهد[Turban 2002].
تجارت الكترونيك اين امكان را به شركتها مى دهد كه ارتباط نزديك ترى با مشتريهاى خود داشته باشند. به اين ترتيب امكان ايجاد و مديريت يک ارتباط بهتر با مشترى, در اختيار شركت قرار مى گيرد. در نتيجه وفادارى مشترى به شرکت افزايش مى يابد.
II. مزاياى EC براى مصرف كنندگان
اين امكان به مصرف كنندگان داده مى شود كه مستقل از اينكه در كجا زندگى مى كنند, بتوانند از هر مكانى و در هر زمانى خريد كنند يا عمليات مالى انجام دهند.
تجارت الكترونيك قدرت انتخاب مصرف كنندگان را افزايش مى دهد.
مصرف كنندگان امكان دريافت خدمات ،سرويسها ومحصولهاى ارزانترى را دارند. دليل اين مساله دسترسى گترده به محصولات وامكان مقايسه سريع بين آنها است. مدلهاى تجارت الکترونيک با ايجاد يک بستر مناسب و ابزارهاى مربوطه, اين امکان را براى مصرف کنندگان فراهم مى نمايند.
در مورد محصولات ديجيتالى، تحويل محصولات بسيار سريع مى شود و در مورد ساير محصولات نيز با افزايش كارايى سيستم تحويل شركتها, سرعت تحويل محصول افزايش مى يابد.
سرعت دسترسى به اطلاعات مربوط به محصولات مورد نياز بسيار كوتاه مى شود.
امكان شركت در حراجهاى مجازى داده مى شود و افراد مى توانند اجناس مورد نظر خود را به سرعت بفروشند و يا محصولات مورد نياز خود را خريدارى نمايند.
اين امكان ايجاد مى گردد تا مصرف كنندگان به صورت موثرى با ساير مصرف كنندگان در جامعه الكترونيكى به تعامل و تبادل نظر و تجربه بپردازند.
تجارت الكترونيك باعث افزايش رقابت بين عرضه كنندگان مى گردد. اولين نتيجه اين رقابت كاهش قيمت محصولات وخدمات براى مصرف كنندگان است.
III. مزاياى EC براى جامعه:
افراد زيادى مى توانند از راه دور به انجام كارها و وظايفشان بپردازند و از جابجايى بيهوده بپرهيزند. اين مساله علاوه بر ايجاد آرامش فکرى, باعث استحكام بيشتر خانواده ها نيز مى گردد.
عدم نياز به حضور فيزيكى مصرف كنندگان براى انجام خريد يا دريافت خدمات باعث کاهش حجم ترافيك، آلودگى هوا و… مى گردد.
مردم ساكن در مكانها و كشورهاى كمتر توسعه يافته، به خدمات و محصولاتى دسترسى پيدا مى كنند كه در حالت عادى محروم بودند. به عنوان نمونه, امكان دسترسى به آموزش و مدارك دانشگاهى معتبر نيز ايجاد مى گردد.
خدمات عمومى با كيفيت بالاتر و سرعت بيشترى در اختيار همه اقشار جامعه قرار مى گيرد.
• محدويت هاى EC
I. محدوديتهاى فنى:
امنيت سيستم ها، قابليت اعتماد، استانداردها و پروتكل هاى ارتباطى هنوز در حال تكامل هستند.
در بسيارى مناطق پهناى باند مخابرات مناسب نيست.
ابزارهاى نرم افزارى مورد استفاده در پياده سازى مدلهاى تجارت الكترونيك, در حال توسعه بوده و به سرعت تغيير مى كنند.
ايجاد ارتباط بين نرم افزارهاى تجارت الكترونيكى و اينترنتى, با بعضى از نرم افزارها و بانكهاى اطلاعاتى موجود دشوار است.
کاربران مدلهاى تجارت الکترونيک ناچارند به تهيه يكسرى بسترها از جمله وب سرورها و سرورهاى شبكه بپردازند.
سازگارى بين نرم افزارهاى EC با سخت افزارها و سيستم عامل ها كامل نيست.
II. محدوديت هاى غير فنى
هزينه توسعه مدلهاى تجارت الكترونيكى بالاست و پياده سازى آن براى افراد و شركتهاى كوچك دشوار است. همچنين اشتباهات در پياده سازى به علت نو بودن مدلهاى تجارت الكترونيك محتمل هستند. چنين مسايلى باعث ايجاد تاخير در استفاده از مدلهاى تجارت الكترونيك مى گردند.
از طرف ديگر بسيارى از مزاياى تغيير مدلهاى سنتى تجارى افراد وشركتها به مدلهاى تجارت الكترونيك, غير مستقيم و نامحسوس است. به عنوان نمونه, بهبود ارتباط با مشترى، رضايت مشترى و كاهش فعاليتهاى اداراى, از جمله چنين مزايايى هستند. به همين علت برآورد کمّى مزايا به سختى صورت مى گيرد؛ لذا تصميم گيرى براى بسيارى از مديران دشوار مى گردد.
يكى از مشكلاتى كه در راه گسترش تجارت الكترونيك وجود دارد خصوصاً براى مدلهايى مانند دسته B2C, شيوع اين باور عمومى است كه رعايت حريم خصوصى و مسايل امنيتى, دچار نقاط عف هاى عمده اى هستند. در حالى كه واقعيت اين است كه ضعفها و مشكلات موجود در راه رعايت حريم خصوصى و مسايل امنيتى بسيار كمتر از اين باور است. تغيير اين باور يكى از عمده ترين مسائلى است كه مدلهاى تجارت الكترونيك به آن نياز دارد.
پذيرش و اعتماد به مولفه هاى تجارت الكترونيكى كه غير قابل لمس هستند براى بسيارى از مردم دشوار است. آنها به خريد از يك فروشنده مجازى بدون ديدن تصوير او، بدون دريافت اسناد كاغذى ويا حتى به پولهاى الكترونيكى؛ به آسانى اعتماد نمى كنند. اين مساله در كشور ما كه مردم آشنايى زيادى با كارتهاى اعتبارى ندارند، به مراتب شديدتر است. چه بسا بى ثباتى هاى اقتصادى در تشديد اين بى اعتمادى كمك زيادى مى نمايند.
در بسيارى از موارد مشتريان علاقه دارند كه محصول مورد نظر را لمس كنند تا به يك سرى از ويژگيهاى آن پى ببرند.
مسايل قانونى در مورد تجارت الكترونيك با نارسايى هايى روبرو هستند. فقدان و تقصانهاى قانونى نياز به تصويب و تصحيح تعداد زيادى از قوانين را ايجاد نموده است.
مدلهاى تجارت الكترونيك و بسترهاى آن با سرعت بسيار زياد در حال تغيير هستند. لذا تعداد زيادى از شركتها و افراد منتظر ثبات بيشترى هستند تا وارد اين حيطه شوند.
سرويس هاى جنبى تجارت الكترونيك در جامعه محدود و ضعيف هستند. به عنوان نمونه اجراى قانون كپى رايت و مسائل مالياتى تجارت الكترونيك دچار مشكلاتى هستند. اين مشكل در كشورهايى نظير كشور ما كه در حال طى روند صنعتى شدن هستند؛ بيشتر بروز مى كند.
به علت نوين بودن و ناآشنايى توليد كنندگان و مصرف كنندگان با مدلهاى تجارت الكترونيك, در بسيارى از فيلدها حجم مبادلات بالقوه براى اجرا و استفاده از مدلهاى تجارت الكترونيك كمتر از حجم مناسب و لازم براى شروع به کار است.
اين نگرانى در ذهن تعدادى از انديشمندان وجود دارد كه تجارت الكترونيك با كاهش ارتباط فيزيكى بين افراد به ارتباطات انسانى و بشرى لطمه وارد مى كند.
دسترسى به اينترنت هنوز براى بسيار از مردم خصوصاً در كشورى مانند ايران مشكل وگران است. اگر چه در ايران نيز دسترسى به اينترنت با يك روند شتابنده در حال ارزان و آسان شدن است؛با اين وجود تا يك دسترسى عمومى و كامل فاصله زيادى وجود دارد.
عليرغم محدويت هاى عنوان شده، تجارت الكترونيك با توجه به مزايايى که بيان شد؛ با روند شتابنده اى در حال گسترش است. در كنار اين حركت از يک سو مشكلات و محدوديت ها نيز رفته رفته در حال كاهش هستند و از سوى ديگر امکان استفاده از مزايا و نقاط قوت EC افزايش مى يابد.
توجه به محيطهاى تجارى و ارتباط مولفه هاى آن [Saeed Ahmadi Behnam 2002] بر بستر مدلهاى تجارت الكترونيك به علاوه آشنائى با زايا و محدوديت هاى تجارت الكترونيك مى تواند به شرکتها در انتخاب راه حلهاى مناسب يارى برساند. امکان انجام واکنش هاى مناسب شرکتها در محيطهاى تجارى و بازارهاى رقابتى, توجه به اين مسايل و انتخاب چنين راه حلهايى را ضرورى مى نمايد.
کارشناس ارشد مهندسى سيستم www.behnam.biz www.behnam.biz
