نام نویسنده: فرنود حسنى
بخش مقاله ITiran – نقش و کارکردهاى فناورى ارتباطات و اطلاعات به عنوان محور بسيارى از تحولات جهانى امرى انکار ناپذير است. ICT به عنوان يکى از مهمترين ابزارها و بسترهاى توسعه همه جانبه زينه هاى لازم را براى اداره و مديريت اطلاعات از طريق توليد، پردازش، توزيع و مبادله اطلاعات فراهم مى آورد.
دست يابى به يک چهارچوب هماهنگ و جامع از اطلاعاتِ دقيق و بهنگام نيازمند آن است که ابزارهاى لازم براى طى جريان توليد تا مبادله اطلاعات در اختيار کاربران آن قرار گيرد از اين رو بايد با شناخت کاملى از اجزا و ساختارهاى تشکيل دهنده ICT نسبت به ايجاد يا تقويت پايه هاى لازم در جهت گسترش اين فناورى اقدام شود.
در اين بين شناخت جايگاه جهانى ايران در عصر ارتباطات و ميزان رشد ابزارهاى فناورى ارتباطات و اطلاعات در مقايسه با ساير کشورها مى تواند راهکارهاى مناسبى را در جهت توسعه شاخصهاى اين فناورى در اختيار برنامه ريزان کشور ما بگذارد و هشدارهاى لازم را مورد افتادن در ورطه شکاف ديجيتالى که امروزه گريبان گير اکثر کشورهاى در حال توسعه شده است به ما بدهد.
براساس برنامه توسعه تعيين شده از جانب سازمان ملل متحد براى تجزيه و تحليل توسعه ICT در کشورهاى مختلف چهار شاخص کلى مورد توجه و بررسى قرار مى گيرد. اين شاخصها شامل موارد زير مى باشند:
1- شاخص قابليت اتصال
2- شاخص دسترسى
3- شاخص کابرى
4- شاخص آزادسازى
هر يک از شاخصهاى مذکور داراى ابزارها و ابعاد گوناگونى مى باشند که با تجزيه و تحليل و بررسى هريک ازآنها مى توان به ميزا توسعه فناورى ارتباطات و اطلاعات در يک کشور پى برد. اين ابعاد عبارتند از :
شاخص قابليت اتصال شامل وضعيت زير ساختهاى فيزيکى براى ICT ازقبيل:
1-پهناى باند اتصال به اينترنت،
2 -تعداد رايانه هاى شخصى،
3 -ضريب نفوذتلفن ثابت و همراه.
شاخص دسترسى شامل مشخصه هاى دسترسى از قبيل:
1-تعداد کاربران اينترنت
2-متوسط دريافت
3-هزينه تماس و غيره.
شاخص کاربرى شامل محاسبه تبادل اطلاعات از طريق مخابرات و مراکز تبادل اطلاعات اينترنتى شاخصهاى آزاد سازى شامل انجام دگرگونى هاى ساختارى براى انطباق و جذب ICT و با توجه به تبادلات و رقابت هاى اينترنتى در بخش مخابرات و ارتباطات کشور.
بر اساس شاخص هاى ذکر شده کشورهاى جهان به سه گروه: کشورهاى در پى توسعه (مثل ايران، پرو، سوريه)،کشورهاى در حال توسعه(مثل امارات متحده عربى) وکشورهاى توسعه يافته يا پيشتاز درفناورى ارتباطات و اطلاعات(مثل نروژ،آمريکا،ايسلند) تقسيم بندى مى شوند. در اين مجال سعى مى شود با نگاهى تحليلى-آمارى شاخص هاى توسعه ICT در ايران مورد بررسى قرار گيرند.
1- تعداد شناسه(Domain) اينترنتى ثبت شده
تعداد سايتهاى اينترنتى راه اندازى شده در کشور مى تواند يکى از شاخصهاى توسعه کاربرد ابزارهاى اطلاع رسانى باشد. کشور ما با جمعيت جوانى که دارد در دو ساله گذشته سير رشد بسيار بالا و باور نکردنى اى را در ثبت شناسه هاى اينترنتى داشته است. اغلب ارگان ها و سازمان هاى دولتى، اکثر شرکتهاى خصوصى و بسيارى از افراد حقيقى اقدام به استفاده از سرويس هاى اينترنتى در جهت ثبت شناسه و اجاره فضا کرده اند و برنامه هاى اطلاع رسانى خود را از اين طريق دنبال مى کنند. متاسفانه يا خوشبختانه هنوز آمار دقيق و روشنى از شناسه هاى ثبت شده براى ايرانيان به علت حجم روز افزون ثبت در اختيار نيست.
2- تعداد رايانه هاى شخصى
ميزان اقبال عمومى به استفاده از رايانه در کارهاى شخصى و افزايش تعدادPC در ميان مردم و در تمام سطوح سنى وموقعيتهاى مختلف جغرافيايى مى تواند به نوان يکى از شاخصه هاى کاربردى شدن ICT مورد توجه قرار گيرد. طبق آخرين آمار موجود در کشور ما با جمعيتى در حدود هفتاد ميليون نفر تعداد هفت ميليون دستگاه رايانه وجود دارد. يکى ديگر از ابعاد اين شاخص را مى توان به ميزان واردات رايانه هاى شخصى به کشور اختصاص داد. که قطعاُ کشور ما در اين مورد درصد بالايى را بخود اختصاص خواهد داد هرچند که در چند ساله اخير سيرايجاد خطوط مونتاژ رشد چشمگيرى داشته است.
3- تعداد خطوط تلفن
اين عامل کاملاً به عنوان يک عامل محدود کننده براى اتصال و دسترسى به اينترنت محسوب مى شود. از سوى ديگر مى توان ظرفيت توسعه خطوط اينترنت را بر اين اساس برآرد نمود. عموماُ ايجاد شبکه هاى تلفن به هزينه هاى بالايى نياز دارد به طورى که مقدار اين عامل ارتباط مستقيم با درآمد سرانه ملى و منابع دولتى دارد. توزيع جغرافيايى در خصوص مقدار اين عامل بسار اهميت دارند.
4-تعداد کاربران اينترنت
در خصوص تعداد کاربران اينترنت تعداد کاربرانى که از يک اشتراک اينترنت استفاده مى کنند مورد توجه قرار مى گيرد. اما در کشور درحال توسعه اى چون ايران انواع ديگرى غير از اشتراک مثل استفاده از کافى نتها و نيز دسترسى هاى شراکتى در محاسبات لحاظ مى شوند.
5-نرخ مکالمات تلفنى محلى
نرخ مکالمات تلفنى عامل مهمى براى دسترسى کاربران است. بديهى است در صورت بالا بودن نرخ مکالمات تلفنى استفاده از اينترنت براى عموم مردم مقرون به صرفه نخواهد بود.و اين در حالى است که کاربران اينترنت در قبال اتصال به شبکه بايد دو هزينه تلفن و هزينه دسترسى به شبکه را بپردازند. با اين حال تمهيداتى مثل کاهش نرخ خدمات تلفن و کارتهاى اينترنتى در بعضى ساعات شب مى تواند عامل موثرى در جذب کاربران به استفاده از شبکه باشد.
در اين ميان نبايد از اين نکته غافل ماند که به علت نبود يا کمبود کيفيت خدمات اينترنت در برخى شهرها کابران اقدام به خريد و استفاده از سرويس هاى شهرهاى بزرگى مثل تهران مى کنند که اين خود موجب افزايش هزينه هاى تلفن مى شود.
5- توليد ناخالص ملى
سرانه درآمد مردم يک عامل تعيين کننده در استفاده از اينترنت محسوب مى شود. قدرت خريد سخت افزار و استطاعت مالى فرد براى پرداخت هزينه ارتباط مشخص کننده امکان برقرارى ارتباط اينترنتى مى باشد.
6-رقابت در عرصه مخابرات
در بسيارى از کشورها که بخش خصوصى، مسئول ارائه خدمات مخابراتى مى باشد. شرکتهاى مختلف با کم کردن قيمتها، ارائه سرويس هاى ويژه برآنند تا به طورموثرتر در بازار حاضر شوند. به عبارت ديگرعدم وجود فضاى رقابتى منتج به گران شدن و پر هزينه ماندن خدمات فناورى ارتباطات و اطلاعات مى شود و مانع توسعه ICT ميشود. کشور ما نيز با توجه ب حضور قدرتمند و غالباُ انجصارى بخش دولتى با مشکلات زيادى در زمينه خدمات فناورى ارتباطات و اطلاعات مواجه است. که نياز به تدوين و تعيين چهرچوب هاى قانونى براى انتقال بخش هاى خدماتى ICT به بخش خصوصى را تقويت مى کند.
7- تعداد شرکت هاى خدمات رسان سرويس دهنده وِب ((ISP ورقابت بين آنها
تعداد شرکتهاى سرويس دهنده وِب(ISP ) در هر کشورى به عنوان يکى از شاخص هاى توسعه يافتگى ICT در آن کشور به شمار مى رود. که رقابت و تلاش اين شرکتها براى کسب سهم بيشترى از بازار مى تواند به ارزان شدن قيمتها، بهبود کيفيت، ارتقا سرعت منتهى شود. در چند سال گذشته علاوه بر تهران شاهد رشد بسيار خوبى درافزايش تعداد ISP ها در شهرستان ها بوديم که نکته نويد بخش در اين قضيه اقبال بخش خصوصى به سرمايه گذارى در راه اندازى ISP بود که نتيجه آن کاهش مناسب هزينه هاى اشتراک در مورد کارتهاى اينترنتى و اشتراک هاى زمانى به همراه افزايش کيفيت خطوط اينترنت از سوى برخى ISP ها بوديم. اين امر حتى بر روى خدمات کافى نت هاى سطح شهرها نيز تاثير داشته است.
8-استفاده از اينترنت يا کاربرى
در خصوص شاخص کاربرى حجم داده هاى مخابره شده از نظر تجارى اهميت دارد.به عبارت ديگر حجم داده هاى ارسال و دريافت شده در فعاليت ISP ها مهم به شمار مى آيد. که اين شاخص با محاسبه شاخص مخابرههاى راه دور به دست مى آيد.
با آگاهى از شاخص هاى توسعهICT بر اساس استانداردهاى جهانى در کشور ايران به نظر مى رسد که براى دستيابى هرچه بهتر و سريعتر به شاخص ها و ابزارهاى توسعه ارتباطات و اطلاعات منطبق بر استانداردهاى جهانى کشور نياز مبرمى به نگرش کلان ،اصولى و غير نمايشى به پديده ICT دارد.با از بين بردن بسيارى از موانع موجود ازطريق تعريف و تدوين موازين قانونى در راه انتقال خدمات به بخش خصوصى، ارائه خدمات گسترده و حتى رايگان آموزش عموميICT،افزايش سرانه استفاده از رايانه و اينترنت، نهادينه کردن و اجرايى کردن مفاهيم دولت الکترونيکى و تجارت الکترونيکى در کشور مى توان به دستيابى ايران به عنوان کشورى در حال توسعه ICT و حتى توسعه يافته در ICT اميدوار بود که از لوازم توسعه پايدار براى هر کشورى مى باشد. *کارشناس شبکه اطلاع رسانى کشاورزى ايران(صبا)
