نام نویسنده: فرشاد محمودى
همشهرى – پديده نوظهور در نظام اطلاع رسانى ايران به كمك اصلاح طلبان آمده است. اصلاح طلبانى كه با تعطيلى روزنامه ها ارتباط با مخاطبانشان را از دست داده‌اند كه اين خود حيات سياسى اجتماعى آنها را در مخاطره قرار داده است. طى گذشت چند ماه از آغاز سال 1381 ، تاكنون 4 روزنامه به توقيف گرفتار شده‌اند و چندين مدير مسئول احضار، رقم تعطيلى نشريات دانشجويى و شهرستانى هم زياد شده است.
اين همه باعث شده كه ركن سخنگويى و اطلاع رسانى اصلاح طلبان با شوك و ايستايى بى سابقه‌اى در طول 5 سال اخير مواجه شود. اصلاح طلبانى كه آينده‌سياسى خود را در 3 حالت تصور مى‌كنند. اول اين‌كه نيروهاى سياسى راهكار موجود را كماكان دنبال كنند كه در اين حالت مردم به دليل متوقف شدن روند اصلاحات و ايجاد ذهنيت يكى بودن اصلاح طلبان واقتدارگرايان از نيروهاى شناخته شده سياسى قطع اميد كرده و به نيروهاى ناشناخته دل ببندند كه در اين وضعيت رهبران فكرى اصلاح طلبان احتمال استفاده از روش‌هاى هيجانى را مى دهند و معتقدند كه ممكن است تهديد و ضربه هم در دستور كار قرار گيرد كه نتيجه اين روند فروپاشى است.
گمانه دوم نيز كه اصلاح طلبان اميدوارند همراه گمانه اول هرگز اتفاق نيفتد اين است كه نيروهاى اقتدارگرا راهكار خود را به رفتار قهرآميز تغيير مى دهند و اصلاح طلبان را از حاكميت خارج مى كنند كه در آن شرايط بحران نيز دشوار خواهد بود.
و گزينه سوم كه مورد استقبال اصلاح طلبان است،عوض كردن راهكار اصلاح طلبان و در ادامه پشتيبانى مردم است كه با گفت‌و گوى گسترده در جهان و افكار عمومى مى‌تواند گزينه براندازى را از اعتبار بيندازد و به توسعه درون‌زا كمك كند. اين‌ها پيش بينى عليرضا علوى‌تبار است كه به تازگى در روزنامه آينه جنوب انتشار يافته، آينه جنوب ششمين روزنامه‌اى است كه شركت « نامه امروز » منتشر مى كند.
صبح امروز ، آفتاب امروز، بهار، نوسازى ، دوران امروز، بنيان و اينك آينه جنوب . نامه امروز يك شركت فرهنگى است كه هسته اصلى آن در سال نخست رياست‌جمهورى خاتمى شكل گرفت. در زمان انتشار هفته نامه راه نو شركت نامه امروز هنوز شكل نگرفته بود. اما اين نشريه كه به سردبيرى عليرضا علوى تبار ( در هفته هاى اول) منتشر مى شد را مى توان نخستين محصول تيمى دانست كه بعد‌ها نامه امروز را تاسيس كرد.
« راه نو» ديرى نپاييد و محاق توقيف رفت و گرداننده آن اكبر گنجى يك چندى روانه زندان شد. بعد از اين بود كه نامه امروز آذرماه 77 و در بحبوحه ماجراى قتل‌هاى زنجيره‌اى روزنامه صبح امروز را به مديريت سعيد حجاريان منتشر ساخت.
پس از صبح امروز ، روزنامه آفتاب امروز كه صاحب امتياز آن فريدون عموزاده خليلى بود منتشر شد. قرار بود « آفتاب امروز » روزنامه‌اى براى كودكان و نوجوانان ايرانى باشد و توسط شركت جامعه روز منتشر شود اما سرنوشت طور ديگرى رقم زده شد و آفتاب امروز نخستين روزنامه « عصر » اصلاح طلبان و چهارمين روزنامه بعد‌اظهر يك دهه اخير مطبوعات ايران شد.
سرانجام اين دو روزنامه توقيف در ارديبهشت 79 بود، در حالى كه اكثر نيروهاى سياسى به سبب حضور سعيد حجاريان مجروج كه تازه جان از ترور نافرجام به در برده بود گمان مى‌كردند كه اين روزنامه توقيف نميشود اما چنين شد.
« بهار» روزنامه سوم « نامه امروز » شد كه سعيد پورعزيزى مدير كل اطلاعات و اخبار رياست جمهورى مديريت آن را بر عهده داشت اما «بهار» نيز در فصل خزان مطبوعات ايران ديرى نپاييد و به همراه روزنامه هم ميهن توقيف شد.
از اين به بعد نوبت به « دوران امروز» رسيد . روزنامه اى كه امتياز آن در اختيار محمد زاهدى دبير تحريريه روزنامه اطلاعات بود و تحريريه آن با 13 نيرو اداره مى شد. « دوران امروز » هم سرانجام خوشترى از روزنامه‌هاى سلف خود نيافت و به همراه هفته نامه جامعه مدنى و ماهنامه پيام امروز لحظاتى مانده به سال 1380 تعطيل شد.
روزها به سرعت سپرى مى شد وحضور خاتمى درانتخابات در ابهام قرار داشت تا اين كه حميدرضا جلايى پور امتياز روزنامه‌اش را به نامه امروز سپرد تا اولين نشريه‌اى باشد كه خبر از حضور خاتمى در انتخابات را به مردم مى رساند. عمر «نوسازى» بسيار كوتاه بود. هنوز 5 شماره بيشتر از آن منتشر نشده بود كه در ميانه افتتاح نمايشگاه مطبوعات خبر رسيد كه نوسازى هم توقيف شده است.
به علت اين كه بيش از 6 ماه از صدور مجوز آن گذشته و منتشر نشده بود. هر چند نوسازى زودتر از آن كه تصور مى شد به سياهه توقيف پيوست اما حميدرضا جلايى پور و عيسى سحر خيز كه تا پيش از آن در شركت جامعه امروز اقدام به انتشار نشريه مى كردند به نامه امروز پيوستند. انتشار ماهنامه «آفتاب » نخستين محصول اين همكارى تازه بود. تا اين كه روزنامه بنيان با شعار « آگاهى بنيان رهايى است» به روى دكه ها رفت . اين بار امتياز روزنامه، در اختيار محسن اشرفى بود كه سه روز در هفته سردبير بولتن روزانه نهاد رياست جمهورى است.
روزنامه در روزهاى پايانى بهمن‌ماه منتشر شد و در مدت كوتاهى خلا اطلاع رسانى اصلاح طلبان را پر كرد اما در ارديبهشت 81 همراه توقيف يك روزه روزنامه « ايران» به تاريخ مطبوعات توقيف شده پيوست.
اينك حدود سه ماه پس از توقيف بنيان روزنامه آينه جنوب منتشر شده است.اين روزنامه در حالى صداى اصلاح طلبان را به گوش افكار عمومى مى رساند كه اين مجموعه پيش ازاين اقدام به راه‌اندازى يك سايت خبرى با نام مالوف « امروز » كرد. اين راهكار جديد اهالى شركت نامه امروز بود كه ائتلافى از سياستمداران و روزنامه نگاران هستند. نخستين تجربه انتشار اطلاعات در شبكه جهانى كه محافظه كاران تا كون محدوديتى براى فعاليت آن قايل نشده‌اند.
پس از توقيف نوروز نيز روزنامه نگاران اين روزنامه اقدام به ايجاد يك پايگاه خبررسانى اينترنتى كرده اند، پديده جديد اطلاع رسانى ايران در حالى شكل مى گيرد كه گروه‌هاى سياسى و روزنامه نگارانى كه به حكم قوه قضائيه روزنامه‌هايشان تعطيل شده است، با راه‌اندازى سايت‌هاى اينترنتى بار ديگر راهى براى ارتباط با مردم يافته‌اند. با اين وجود روزنامه نگاران بى پناه ايرانى دست كم با تعطيلى روزنامه‌هاشان بى كار نشده‌اند. با اين حال در آغاز فعاليت اين پايگاه با واكنش منفى طيفى از محافظه كاران روبه رو شده و شكايت از مطالب محتواى اين سايتها آغاز شده است.
چندى پيش سايت امروز متن مصاحبه با سردبير يكى از نشريات محافظه كار را روى شبكه قرار داد اما با اعتراض مصاحبه‌شونده اين متن از روى سايت حذف شد. ولى قضيه به همين جا خاتمه نيافت وقتى اين سردبيرمصاحبه امروز را جعلى خواند گردانندگان سايت امروز متن مصاحبه را به شكل صوتى روى شبكه قرار دادند كه با اين كار سردبير روزنامه انتخاب از سعيد حجاريان به عنوان گرداننده سايت امروز شكايت كرد. حجاريان در نخستين روز فعاليت سايت امروز در يادداشتى با عنوان « دانستن حق مردم نيست» به تشريح هدف خود ها از راه‌اندازى « امروز » پرداخت. « دانستن حق مردم است» شعار روزنامه صبح امروز اوليل روزنامه شركت نامه امروز بود. آن زمان هنوز روزنامه مشاركت به مدير مسئولى محمدرضا خاتمى منتشر نشده بود و پاره‌اى از گردانندگان صبح امروز از جمله عباس عبدى عضو شوراى سردبيرى روزنامه سعيد حجاريان بودند.
با انتشار روزنامه مشاركت عباس عبدى و تنى چند از دوستان سياسى – مطبوعاتى‌اش به ارگان حزب حاكم پارلمان رفتند اما روزنامه آن ها نيز قبل از اعلام رسمى پيروزى حزب‌شان توقيف شد تا مشاركت تا بهار سال 80 از داشتن مدير مسئول روزنامه محروم ماند تا اين كه نوروز به مدير مسئولى محسن ميردامادى ديگر عضو حزب مشاركت با اراده‌اى محكم طى چند روز مجوز فعاليت گرفت و در آغاز سال 80 كار خود را آغاز كرد.
نوروز نيز در مردادماه امسال هم زمان با چهارمين سالگرد توقيف روزنامه جامعه تعطيل شد ام گردانندگان آن به رغم داشتن مجوز روزنامه اى ديگر به نام « روز نو» به مدير مسئولى محمد نعيمى پور آن را منتشر نكردند و ترجيح دادند كه در سايت جبهه مشاركت قسمتى را نيز به انعكاس خبرهايى اختصاص بدهند كه بعضاً با ملاحظات بيشترى در روزنامه به چاپ مى سپردند. « رويداد» نام اين سايت خبرى تحليلى است كه به فاصله يك هفته پس از توقيف نوروز به راه افتاد.
با اين حال برخى پرونده سازى ها و واكنش‌هاى منفى اين نگرانى ها را در بين روزنامه‌نگاران و ويسندگان اين سايت‌ةا به وجود آورده كه اقدامات قضايى عليه اين سايتها ممكن است به زودى آغاز شوند و محافظه كاران مانع از فعاليت آن ها و اين روزنه‌هاى ارتباطى شوند.
روزنامه رسالت چندى پس از آغاز به كار « امروز» طى خبرى نوشت كه سايت جديد اينترنتى و عوامل دست اندركاران روزنامه توقيف شده صبح امروز راه‌اندازى شد. اين روزنامه در خبر خودتوضيح مى دهد كه در سايت اينترنتى عناصر هوادار سكولاريسم جبهه دوم خرداد به طور وسيعى فعال هستند.
« امروز » پاسخ مى دهد: نويسندگان پايگاه اينترنتى امروز افراد هويت دارى هستند و در سياست اين سايت نيز تقويت جمهورى اسلامى ايران تعريف شده است. به هر روى امكان محدود شدن فعاليت دراينترنت نيز غير ممكن نيست چنانكه دولت عربستان سعودى دو هزار سايت اينترنتى را در اين كشور مسدود كرده . به تازگى نيز سازمان بازرسى كل كشور از عملكرد مركز ديتاى مخابرات گلايه كرده است. شايد مسئولان وزارت ارشاد احتمال فشار به سايت‌هاى اينترنتى را پيش بينى مى كردند كه 5 ماه پيش در دفتر معاون مطبوعاتى جلساتى براى تدوين آيين نامه نظارتى بر سايتها تشكيل شد،هر چند كه به نتيجه‌اى دست نيافتند.
به هر حال در صورت تهيه آيين نامه نظارتى بسيار محدود كننده هم سايت‌هاى اينترنتى به سبب راه‌هاى دسترسى بسيار گوناگون به لحاظ فنى قابل كنترل نيستند ومى‌توان آن ها را از نقاط مختلف دنيا هدايت كرد.
يك كارشناس امور حقوقى به همشهرى مى گويد كه نمى توان مانع از فعاليت سايت‌هاى اينترنتى شد چراكه قانون مدونى در اين باره در ايران وجود ندارد و اساساً در مورد جرم اينترنتى تعريف نشده است. در نتيجه محاكم قضايى به لحاظ قانونى نمى توانند حكم به توقيف يا بسته شدن اين سايتها بدهند.
اما در يكى از تبصره‌هاى قانون فعلى مطبوعات ،اشاره‌اى به شمول قانون مطبوعات به نشريات الكترونيكى شده كه اين نگرانى را به وجود آورده كه محافظه كاران براى برخورد با اين سايتها متوسل به اين تبصره شوند. در اين زمينه عيسى سحر خيز يكى از گردانندگان سايت امروز كه روزنامه اخبار اقتصادش در ارديبهشت 79 توقيف شد و اكنون نيز چند بارى براى مطالب ماهنامه آفتاب به دادگاه احضار شده به سايت اطلاع رسانى بى بى سى گفته است طبق مفاد قانون مطبوعات ، نشريات الكترونيكى ، شكل و شمايل يك نشريه را دارند كه نمونه‌اى از آن در اينترنت قرار داده شده و از اين رو نمى توان سايت‌هاى خبرى موجود را نشريه الكترونيكى دانست.
بى بى سى در تحليلى از راه اندازى سايت‌هاى ايرانى محدوديت مخاطبان به دليل امكانات محدود دسترسى به اينترنت در ايران را يكى از موانع و مشكلات بر سر راه گردانندگان آنها مى داند اما با اين وجود بيش از دو ميليون كاربر ايرانى در داخل و خارج از كشور وجود دارند كه از مشتريان سايت هاى خبرى اين رقم دست كم دو برابر تيراژ روزنامه اى چون صبح امروز است كه با 900 هزار نسخه ركورددار بالاترين تيراژ روزنامه هاى اصلاح طلب شد.
اين حسن كمى براى سايت هاى خبرى چون امروز نيست.كه در روزهاى نخست هشت هزار بيننده داشتند،بيننده هايى كه خبرهايى به مراتب داغ‌تر از روزنامه‌هاى اصلاح طلب را مى خواندند. به هر روى اينترنت ابزار تازه‌اى براى اصلاح طلبان جهت ارتباط با افكار عمومى شده است. آن ها سايت‌هاى اينترنتى را راه انداخته‌اند تا دريچه ارتباطى خود را با حاميان شان پويا حضور سياسى اجتماعى‌شان را در عرصه عمومى زنده نگاه دارند.
«ازکی» رفع تعلیق شد