بازیسازان در یک گفت‌وگو در کلاب‌هاوس چالش‌های این صنعت با بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای را مطرح کرده و پیشنهادهای خود درباره حل این مشکلات را ارائه دادند. بازیسازان با بیان اینکه جوابیه بنیاد به اعتراضات اخیر و تمامی تعامل‌های این سازمان با بازیسازان تاکنون از شفافیت کاملی برخوردار نبوده است، اعلام کردند که صنعت بازی سازی هیچ مشکلی با مجوز و ممیزی ندارد و تنها خواسته آنها تعامل شفاف و به‌روز شدن قوانین قدیمی در این صنعت است
در این گفت‌وگو علیرغم تلاش آی‌تی‌ایران، نماینده‌ای از بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای حضور نداشت و آنها اعلام کردند که جوابیه‌ای که در اختیار رسانه‌ها قرار داده‌اند، موضع آنها است.
نقش بنیاد بیش از یک مجری قانون است
مدیر استودیو بازیسازی مدریک به نمایندگی از بازیسازان گفت که قصد از برگزاری از این گفت‌وگوی کلاب‌هاوسی دعوا و ایجاد چالش نبوده و تنها هدف تعامل بازیسازان با مدیران بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای بوده که آنها حضور پیدا نکردند و تنها با استناد به یک جوابیه که ایرادات زیادی به آن وارد است، سلب مسئولیت کرده است.
محمد مهدی بهفر با بیان اینکه بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای در همه تعامل‌های پیش آمده، تنها خود را یک مجری قوانین می‌داند، گفت: «این در حالی است که بازیسازان از یک نهادی مانند بنیاد ملی بازی‌ها رایانه‌ای انتظار دارند که اگر دستگاه یا نهادی هم مانعی ایجاد می‌کنند، بنیاد نقش حمایتی از این صنعت داشته باشند و جلوی این دستگاه‌ها از بازیسازان دفاع کند. از ابتدا هم هدف از شکل‌گیری بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای حمایت از این صنعت بود اما در حال حاضر این نهاد در جواب همه چالش‌های بازیسازان به جای تعامل و دفاع از آنها، در جوابیه‌ای اعلام می‌کند که نهادهای دیگر برای مواردی چون فیلترینگ یا رده‌بندی سنی تصمیم‌گیری می‌کنند و بنیاد فقط یک رای دارد.» محمد مهدی بهفر معتقد است که در حال حاضر بنیاد تکلیف استراتژی خود را معلوم نکرده است و به نظر می‌رسد که از مسئولیت شانه خالی می‌کند. او در این‌باره گفت که بهتر است بنیاد از فرافکنی دست بردارد و به جای مانع‌گذاری، مانع‌زدایی کند.
او در ادامه با بیان اینکه یکی از درخواست‌های فعالان این حوزه تعامل با مدیران این نهاد در راستای تسهیل تولید داخلی است، گفت: «ما انتظار داریم که بنیاد مانند زمانی که فعالیت خود را با حمایت از برگزاری مسابقات فیفا شروع کرد، از تولید داخلی هم حمایت کند. هر چند که در حال حاضر شرایط به شکلی است که می‌گوییم اگر قصد حمایت به صورت گسترده‌تر از قبل را ندارید، حداقل جلوی پای تولیدکننده سنگ‌اندازی نکنید.» به گفته بهفر یکی از درخواست‌های بازیسازان حضور یک نماینده از آنها که به چالش‌های این صنعت آشنایی بیشتری داشته باشد، در شورای رده‌بندی سنی است که علیرغم درخواست‌های زیاد آنها، هنوز بنیاد در این‌باره به آنها پاسخ درستی نداده است.
به گفته مدیر استودیو بازیسازی مدریک در حال حاضر بنیاد ملی‌بازی‌های رایانه‌ای به خاطر نداشتن سیاست نقش منفعلی دارد. او با اشاره به سیاستی که این نهاد در پیش گرفته است، موضع خود را اینگونه توضیح داد: «مشخص نیست که حمایت بنیاد از تولید داخل است یا کاربر. زیرا که به نظر می‌رسد با این سیاست هیچکدام برای آنها مهم نیست. وقتی بازی فیلتر شود، کاربر سراغ بازی‌های خارجی می‌رود، از سوی دیگر زمانی اگر بازی دچار مشکل است، به جای این همه مانع و فشار با آنها جلسه‌ای بگذارند و با هم فکری مشکلات را حل کنند.»
او در ادامه گفت که ممیزی‌ها باعث ایجاد موج ناامیدی برای جوانان شده است و اکثر آنها با فکر اینکه هیچ حمایتی از آنها در برابر دستگاه‌های قضایی نیست، از تولید بازی منصرف می‌شوند.
نگاه امنیتی و ممیزی غیر شفاف
ممیزی‌ها و نبود قوانین شفاف یکی از مواردی است که بازیسازان بارها درباره آن صحبت کرده‌اند، با این‌حال بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای معتقد است که قوانین از سال ۸۵ به صورت شفاف توسط شورای انقلاب فرهنگی نوشته شده است و آنها تنها مجری این موضوع هستند. عقیل منصوری، معاون فنی نظارت بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای پیش از این در گفت‌وگو با آی‌تی ایران گفته بود: «من به یاد ندارم که موردی باشد که ما به آنها گفته باشیم که باید کاراکتر زن با مرد جایگزین شود. همه اقدامات بنیاد به استناد مصوبه‌های شورای عالی انقلاب فرهنگی در سال ۱۳۸۵ و مصوبه سیاست‌های حاکم بر برنامه ملی بازی‌های رایانه‌ای در شورای عالی فضای مجازی در سال ۱۳۹۴ است. بنیاد در ابلاغ هیچ یک از این قوانین دخالت نداشته و ندارد. ولی بر اساس قانون مسئول اجرای این اسناد است.»
محمد زهتابی، مدیرعامل استودیو پاییزان در این گفت‌وگوی کلاب‌هاوسی با اشاره به سخت گیری‌ها نظارت بنیاد به اصلاح بازی‌ها معتقد است که بنیاد هیچ شناختی به فضای صنعت بازی ندارد و گاها این نگاه امنیتی می‌شود. او در ادامه با مثال زدن یکی از بازی‌های خود گفت که از اسم این بازی که آوانگارد بوده تا چت کردن کاراکترها، مورد ممیزی بنیاد قرار گرفته است.
امیر انواری هم همانطور که در گفت‌وگوی پیشین خود با آی‌تی ایران اشاره کرده بود، در این گفت‌وگو اشاره کرد که زمانی که بازی‌های آنها از استورها حذف شد بخش قابل توجهی از درآمد این استودیو از بین رفت. او در ادامه با اشاره به نوع ممیزی‌ها گفت که تاکنون به خالکوبی یک شخصیت مرد و به بخش اقتصادی و مالی بازی اصلاحیه زدند. برای مثال هر بازیکنی باید یک مبلغ ورودی می‌داد که به خود این کلمه «ورودی» ایراد گرفتند. اگر این روند ادامه داشته باشد. در آینده بازیسازی باقی نمی‌ماند که بنیاد بخواهد به آن نظارت کند. »
مدیرعامل استودیو پاپاتا در ادامه توضیح داد: «بازی‌هایی که برای هر کدام حداقل ۱ سال زمان گذاشته شده است به دلایل نامشخص حذف شدند. در پیگیری‌های که انجام دادیم، مشخص شد که بنیاد در قانون جدید اعلام کرده است که هر بازی باید پیش از انتشار از طریق سامانه مجوز دریافت کند. از زمانی که برای دریافت مجوز اقدام کردیم تاکنون بیش از ۶ ماه گذشته است. یکی از آنها که پس از ۵ ماه و بیش از چند مرحله رفع اصلاح توسط شورای نظارت در ماه گذشته روی مارکت قرار گرفت. برای بازی دیگر که هنوز هیچ پاسخی دریافت نکردیم.»
از سوی دیگر مدیرعامل شرکت تاد معتقد است که روند مجوزدهی و نحوه قانونگذاری که از سمت ارشاد تصویب و به بنیاد اعلام شده است، باعث از بین بردن خلاقیت بازیسازان می‌شود. علی نادعلی زاده توضیح داد که با این فرایند خلاقیت بازی ایرانی محدود می‌شود و محصول خارجی که نمی‌توان روی آن نظارت کرد، جای محصول ایرانی را می‌گیرد. او با بیان اینکه هدف ارتقا فرهنگی ایرانی است اما با روش کنونی این هدف معکوس می‌شود، گفت: «از خیلی از بازیسازان می‌شنویم که برای حل این مشکلات، کاراکتر زن در بازی را حذف کرده‌اند. در نتیجه نصف جمعیت ایران از بازی که می‌کند، حذف می‌شود. موضوع این است که شاید هدفی که بنیاد به دنبال آن است، هدف خوبی است؛ اما با اجرای اشتباه نتیجه‌ای حاصل نمی‌شود.» نادعلی زاده در ادامه گفت که معیار ممیزی شفاف نیست و زمانی که بازیساز بازی تولید می‌کند، نمی‌داند که چه در انتظارش است.
نادعلی زاده با اشاره به کارزار بازیسازان ایرانی گفت که تعدادی از این بازیسازان از بازار ایرانی درآمدزایی نمی‌کنند اما به خاطر توسعه بخش داخلی در این کمپین شرکت کرده‌اند.
نحوه رده‌بندی سنی در خارج از ایران به چه صورت است؟
امیرحسین فصیحی، مدیر استودیو و موسس پلتفرم هیولا deadmagestudio با اشاره به اینکه در استورهایی چون گوگل‌پلی نظارت به صورت خوداظهاری انجام می‌شود، گفت که حتی در استورهای بزرگی مانند استور استیم که فروشگاه بازی پی‌سی است، هیچ نظارتی وجود نداشته و حتی رده‌بندی سنی هم به صورت دلخواه است.
او همچنین در ادامه صحبت‌های خود با اشاره به اینکه بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای علاوه بر خود سانسور بازی به بحث کیفیت سانسور هم ورود کرده است، بیان کرد: «در تجربه‌ای که ما با بنیاد داشتیم، پس از چند مرحله سانسور، آنها اعلام کردند که کیفیت سانسور مناسب نیست و برای کاربر تجربه خوبی نیست. این در حالی است که صحبت درباره کیفیت بازی در حیطه وظایف بنیاد نیست و اگر وزارت ارشاد چنین وظیفه‌ای به عهده بنیاد گذاشته است باید به ما هم اعلام کنند. از سوی دیگر شما اگر سند اسرا (ESRA) را مطالعه کنید، متوجه منظور ما از شفاف نبودن قوانین می‌شوید. برای مثال در این سند آمده است که در صورت وجود حس وحشت در بازی، باید بازی در رده‌بندی بالای ۱۵ تا ۱۸ ارائه شود. اما حس وحشت سلیقه‌ای است. درباره پوشش زن هم همین مسئله صادق است. صرف اینکه تحریک آمیز نباشد، نمی‌توان نتیجه‌گیری کرد. ما در بازی فرزندان مورتا، با اینکه بازی پیکسل آرت بود اما به کاراکتر زن ایراده گرفته بودند.»
او در ادامه اضافه کرد: «مشکل اصلی این است که به نظر می‌رسد همه مراحل اجرا و نظارت به عهده یک نهاد است، در حالی که بحث بازی و بازیسازی باید در دو نهاد یا سه نهاد پیگیری شود. به نظر می‌رسد بر خلاف اینکه در همه جای دنیا بازی در ابتدا یک مقوله صنعتی بوده و بعد فرهنگی آن را در نظر می‌گیرند. اما در ایران این فرایند برعکس است. به همین علت است که بازیسازان نمودار سود و هزینه خود را بارها به بنیاد نشان‌داده و گفته‌اند که چه ضررهایی متحمل شده‌اند. اما بنیاد بخاطر اینکه دغدغه فرهنگی دارد، اهمیتی به این موضوع نمی‌دهد.» او معتقد است اگر وزارت ارتباطات یا اقتصاد بخشی از نظارت و قانونگذاری را به عهده می‌گرفتند، این مشکلات رخ نمی‌داد.
به گفته ارغوان انصاری عضو تیم فانوس و تولید کننده بازی آن سوی باران، معیارهای سنجش بنیاد برای بازی‌ها شفاف نیست. او درباره فرایند انتشار بازی‌ها با توجه به رده‌بندی سنی گفت: «بسیاری از بازی‌ها که برای مثال در ردیف رده‌بندی سنی ۵ سال در اپ‌استورهای خارجی می‌گیرد، برای انتشار در اپ‌استورهای ایرانی باید اصلاحاتی انجام دهند که در برخی از آنها اصلا روند بازی را تغییر می‌دهد. این مسئله تا جایی است که بسیاری از بازیسازان ایرانی از انتشار بازیشان در اپ‌استورهای ایرانی صرف نظر می‌کنند و این موضوع از نظر مالی برای آنها به صرفه نیست. به گفته او اکثر بازی سازان به خاطر سیاست‌های عجیب کنسول‌ها و اپ‌استوری‌های خارجی، باید به صورتی بازی را منتشر کنند که ردی از ایرانی بودن در آن نباشد و این موضوع انتشار بازی را در این بازار هم سخت می‌کند.»
او از بازیسازان دعوت کرد که عضو کمیسیون بازی‌سازها شوند و تا این بخش بتواند به عنوان نماینده فعالان این حوزه صاحب‌نظر باشد.
امیر خاوری هم به عنوان یک تیم کوچک و چهار نفره که با هزینه شخصی شروع به فعالیت کردند گفت که آنها در تجربه بازی دوم خود آن را در بازار بین‌المللی منتشر کردند. اما در مسیر انتشار با تحریم‌های زیادی روبرو شده‌اند و مجبور بودند رد ایرانی بودن خود را عوض کنند.
او در این‌باره گفت: «به طور کلی ناشرهای خارجی با توجه به تحریم‌های آمریکا علیه ایران به سختی قبول می‌کنند که با ما کار کنند. اما با همه این سختی‌ها باز ما ترجیح می‌دهیم که در بازار بین‌المللی کار کنیم تا بازار داخلی.»
بنیاد نظرات کارشناسی را بپذیرد
حسین مزروعی، مدیرعامل آواگیمز و رئیس کمیسیون بازی و سرگرمی سازمان نصر در بخش دیگری از این گفت‌وگوی کلاب‌هاوسی به درخواست‌هایی که بازی سازان از بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای دارند پرداخت و گفت که در ابتدا بنیاد باید به جای اعمال فشار باید تعامل با بازیسازان را در ارجیحت قرار دهد. به گفته مزروعی در مرحله دوم بنیاد نباید فکر کند که بازیسازان دشمن هستند و صادقانه همراه آنها باشد.
او در ادامه با تاکید بر این موضوع که نه بازیسازان و نه کمیسیون مخالف مجوز و ممیزی نیستند، درخواست سوم خود را حضور یک نماینده از بازیسازان در شورای رده‌بندی سنی اعلام کرد. مزروعی در توضیحات خود با بیان اینکه از یکسال پیش کمیسیون جلسات بسیاری با بنیاد در راستای بهبود تعاملات برگزار کرده است، گفت: «در حال حاضر شفافیتی در هویت اعضای شورا وجود ندارد و مشخص نیست تصمیم‌گیری‌ها به چه صورت انجام می‌شود. صحبت ما در این جلسات این بود که تصمیمات فعلی بنیاد نباید اقتصاد بازی‌ها را هدف قرار دهد. برای مثال بنیاد مجوز پیش از نشر را به صورت اجباری برای همه محصولات در نظر گرفته است و همین موضوع بازی‌های نوپا را دچار مشکلات اساسی کرده است. همچنین این تصمیمات توسعه چابک محصولات موبایلی تحت شعاع قرار می‌دهد. تیم‌های کوچک فعالیت خود را متوقف می‌کنند. این در حالی است که بازی‌هایی که تعداد نصبشان پایین است یا به صورت نسخه اولیه تست می‌شوند، باید بی‌نیاز از مجوز و رده بندی سنی شوند. پیشنهاد ما این است که بازی‌هایی که زیر ۵ هزار نصب دارند یعنی هنوزاز سمت کاربر دیده نشدند به مجوز نیاز نداشته باشند. با اعمال نظارت به آنها فرصتی دهیم تا ایده‌های خود را تست کنند.» مزروعی معتقد است که اقدامات بنیاد ملی‌بازی‌های رایانه‌ای برخلاف همه استاندارهای جهانی است.
او در ادامه با اشاره به اینکه که در جلساتی که تاکنون با بنیاد برگزار کرده‌اند، برخی از نظرات آنها پذیرفته شده است، توضیح داد: «بنیاد اصرار داشت که همه به‌روزرسانی بازی‌ها هم باید مجوز بگیرند، با این استدلال که شاید هر بازی در روز سه بار به روزرسانی شوند و این کار غیرممکن است. بنیاد این موضوع را پذیرفت و از این کار صرف نظر کرد. تاکنون این نظرات کارشناسی که در جلسات توسط بازیسازان ارائه شده است هیچ ضرری برای صنعت بازی نداشته و هیچ اتفاق بدی هم نیفتاده است. پس به نظر می‌رسد بنیاد با پذیرفتن باقی نظرات کارشناسی اصناف و بازیسازان هم ضرری نخواهد کرد.»
مزروعی معتقد است که سخت‌گیری‌هایی که برای بازی‌ها در نظر گرفته‌اند، بیشتر از فضای فرهنگی است که در سایر رسانه‌های داخلی اعمال می‌شود. او گفت که اگر تصاویری که در تلویزیون پخش می‌شود را در بازی‌ها به کار ببریم، بازی موردنظر فیلتر خواهد شد. او در این‌باره توضیح داد: «محتوایی که روی آپارات منتشر می‌شود، آیا پیش از انتشار مجوز از وزارت ارشاد می‌گیرد. می‌توان درمورد بازی‌ها هم چنین روشی رابه کار برد. راه حل استاندارد وجود دارد و مانند آپارات اگر کسی محتوای اشتباه گذاشت، حذف شود.»
کارزار بازیسازان با امضای ۱۴۰۰ نفر
امین شهیدی، مدیرعامل استودیو بلک کیوب گیمز روند تعامل بازیسازان با بنیاد ملی‌بازی‌های رایانه‌ای را شرح داد و تاکید کرد که موضع آنها از ابتدا تا شرایط فعلی، تعامل درباره مشکلات با بنیاد بوده است. او گفت که آنها با ادامه‌دار شدن مشکلات و به نتیجه نرسیدن تلاش ها، که بعضا باعث فشار بیشتر از سوی بنیاد به بازی سازان شده است، آنها تصمیم گرفتند نامه‌ای تنظیم کنند که ۴۲ استودیو و ۲۰۰ بازیساز نامه را امضا کردند تا کمیسیون پیگیری مشکلات بازیسازان باشد. کمیسیون همچنان در حال پیگیری است اما حرف بازیساز شنیده نمی‌شود.
شهیدی در این‌باره توضیح داد: «پیشتر برای هر مشکلی بازیسازان به بنیاد ملی به عنوان نهاد حامی صنعت مراجعه می‌کردند؛ اما الان بازیسازان فهمیدند که با گفت‌وگو مشکلات حل نمی‌شود. پیش از این فضا ساکت بود و هیچ فردی اعتراض نمی‌کرد. هرچند که پیش از اینکه این نامه در رسانه‌ها منتشر شود، ما باز هم سعی کردیم در فضایی آرام با آنها صحبت کنیم اما باز هم به نتیجه نرسیدیم. در نهایت تصمیم بر این شد که این بیانیه را به صورت عمومی اعلام کنیم. تاکنون ۱۴۰۰ امضا جمع‌آوری شده است که در این صنعت فوق العاده است و به پشتوانه این امضاها آقای اثنی عشری رئیس سازمان نظام صنفی رایانه‌ای کشور نامه را به وزیر ارشاد ارسال کرد.»
با حکم قضایی، چاره‌ای جز حذف بازی از استورها نیست
یکی از موضوعات مورد بحث بازیسازان، انتشار بازی روی اپ‌استورها و حذف برخی از این بازی‌ها بدون اطلاع به بازیسازان است. سال گذشته این موضوع باعث اعتراضات زیادی به اپ‌استورهای ایرانی شد. مدیر بخش بازی کافه بازار و مدیر توسعه کسب‌وکار مایکت به نمایندگی از اپ‌استورها با حضور در این گفت‌وگوی کلاب‌هاوسی با بیان اینکه آنها در برابر حکم قضایی چاره‌ایی جز حذف بازی ندارند، نظرات خود را بیان کردند.
احسان کنگرانی، مدیر بخش بازی کافه بازار توضیح داد که در صورت دستور مستقیم از کارگروه مصادیق محتوای مجرمانه به کافه‌بازار آنها مجبور به حذف بازی می‌شوند در غیر اینصورت اگر خود کافه بازار با اپلیکیشن یا بازی به مشکلی برخورد کنند، با تعامل و اخطار آن را حل می‌کنند.
کنگرانی در این‌باره توضیح داد: «ما وقتی دستور قضایی داریم نمی‌توانیم مانند قوانین داخلی کافه بازار با توسعه‌دهنده تعامل کنیم. وقتی حکم قضایی برای ما می‌آید مانند حکم جلب است و ناچار هستیم به آن عمل کنیم وگرنه کافه بازار را فیلتر می‌کنند.» او در ادامه با بیان اینکه با روند طولانی دریافت مجوز و اصلاحیات و ممیزی‌ها، بسیاری از کسب‌وکارهای کوچک از تولید بازی خود منصرف می‌شوند گفت: «موفقیت یا عدم موفقیت بازی‌ها چند ماه است. زیرا که بازیساز شش ماه وقت گذاشته و بازی را توسعه داده است. اما یا این بازی فیلتر می‌شود یا در فرایند طولانی اصلاح دو تا سه ماهه گیر می‌کند. یک تیم کوچک که با سرمایه شخصی کار می‌کند تصمیم می‌گیرد دیگر فعالیت خود را ادامه ندهد چون صرفه اقتصادی ندارد.»
مدیر توسعه کسب‌وکار مایکت هم در تاکید حرف‌های کنگرانی گفت که حذف بازی به جز بازیسازان استور را هم دچار مشکل می‌کند. او با اشاره به اینکه توسعه‌دهندگان همکار و شریک مارکت‌ها هستند و در صورت حذف برنامه و بازی آنها، مارکت هم دچار ضرر می‌شود، توضیح داد: «بازیسازان شرکای تجاری ما محسوب می‌شوند. با اینکه در صورت حذف به استور هم بخاطر اینکه یک شریک تجاری را از دست داده است، آسیب وارد می‌شود اما وقتی از مقامات قضایی دستور صادر می‌شود، ما ناچار هستیم بازی را حذف کنیم و دراین مورد هم تعامل وجود ندارد که بتوانیم کاری انجام دهیم و مجبور به حذف هستیم.»
این در حالی است که معاون فنی نظارت بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای چند روز پیش درباره اعتراض اخیر بازیسازان به رویکرد سلیقه‌ای این مجموعه و موضوع فیلترینگ بازی‌ها، در گفت‌وگو با آی‌تی ایران اعلام کرد که قوانین در ابتدا توسط شورای عالی انقلاب فرهنگی و سپس در شورای عالی فضای مجازی تدوین شده است و بنیاد در حال حاضر یک متولی اجرای قانون است. این نظر در برابر بیانیه‌ای است که پیشتر بازیسازان ایرانی خطاب به بنیاد ملی بازی رایانه‌ای نگرانی خود را از نحوه رسیدگی بخش نظارت بازی‌ها ابراز کرده و اعلام کرده بودند که با ادامه‌دار شدن این وضعیت، آسیب‌های جدی به صنعت بازی‌های رایانه‌ای وارد خواهد شد.
