نام نویسنده: م.ر.بهنام رئوف
دنياي اقتصاد – همیشه زمانی که صحبت از ترافیک و حمل و نقل شهری به میان مي‌آید، تصویر نمایشگرهای چراغ‌هاي راهنمای و رانندگی و افسران ایستاده در تقاطع‌ها در ذهن مخاطبان نقش مي‌بندد اما …
این در حالی است که این روزها کنترل حمل و نقل در سطح کلان شهرها و به صورت کلی کنترل ترافیک، ابزارها و معانی دیگری پیدا کرده اند. استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات این روزها نقش بسایی در کنترل ترافیک شهری دارد به طوری که حوزه حمل و نقل کلان شهری همچون تهران چند سالی است که به‌کارگیری از فناوری‌هاي نوین را در دستور کار خود قرار داده است. البته در این بین حضور مدیرانی آشنا با فناوری‌هاي نوین در بخش کنترل هوشمند حمل و نقل نیز بی تاثیر نیست.
سید جعفر تشکری هاشمی، از جمله مدیران آشنا به فناوری اطلاعات است. در حالی که به گفته خودش هیچ تخصصی در زمینه آی‌تی ندارد اما علاقه او به این رشته باعث شده تا اطلاعات بسیار به روزی در این بخش داشته باشد. او که معاونت حمل‌و‌نقل و ترافیک شهرداری تهران را عهده دار است بر لزوم به‌کارگیری فناوری‌هاي نوین تاکید داشته و همواره مي‌کوشد تا با اخذ بودجه‌هاي لازم، کنترل هوشمند ترافیک تهران را به فناوری‌هاي جدیدتری مجهز کند. اولین گفت و گوی ما با او که با تاخیر نیم ساعته ما نیز روبه‌رو بود مربوط به یک سال و هشت ماه پیش بود. بی‌نظم بودن نمایشگر‌هاي چراغ‌هاي راهنمایی و رانندگی در آن زمان را به عنوان علت تاخیر نیم ساعته مطرح کردیم، اما این بار زمانی که وارد اتاقش شدیم اول به ال سی دی 48 اینچی روبه‌رو‌يش که تصاویر خیابان رسالت را به شکل زنده پخش مي‌کرد اشاره کرد و با خنده گفت: وقتی که رسالت به این شکل خلوت باشد، صددرصد سایر خيابان‌ها نیز ترافیک روانی را شاهد هستند در نتیجه تاخیر پنج دقیقه‌ای خود را گردن ما نگذارید. با او در مورد استفاده از فناوری‌هاي نوین در حمل و نقل شهری گفت‌وگویی انجام دادیم که در ادامه مي‌خوانید.
***
یک سال و هشت ماه پیش در مورد کنترل هوشمند و تجهیزات به کار گرفته شده در آن زمان صحبت کردیم. آیا فناوری جدیدی در بخش کنترل ترافیک اضافه شده یا همچنان از همان فناوری‌هاي گذشته استفاده مي‌کنیم؟ در انتظار تامین یک بودجه 4میلیاردی بودید، آیا تامین شد؟
بودجه مورد نظر ما بسیار بیشتر از 4میلیارد تامین شد. ما برای امسال یک بودجه 4 و نیم میلیاردی را تنها برای کنترل مکانیزه محدوده طرح ترافیک گذاشته‌ایم. طی یک سال نیم گذشته کارهای بسیار خوبی انجام شده است. آی تی به تنهایی ابزاری است برای بهتر انجام شدن کارها در هر حوزه ای. خیلی از جاها ممکن است نمود ظاهری نداشته باشد اما در یک بستر مناسب به خوبی مي‌تواند بهره‌وری‌ها را افزایش دهد و در تحقق هدف‌هایی که پيش‌بيني شده، مثمرثمر واقع شود.
یکی از مهم‌ترین کارهایی که ما برای توسعه فناوری اطلاعات در مجموعه خود نیاز داشتیم، ایجاد بستر این فناوری در مجموعه ما بوده که عمده‌اش مساله شبکه ارتباطی و فیبر نوری‌ای بود که ما را باید به تمام نقاط شهر وصل مي‌کرد. اگر ما این بستر را نداشتیم خیلی از کارهای ما غیر قابل انجام بود. این شبک طی یک سال و نیم گذشته بیش از سه برابر افزایش داشته و قرار است تا پایان سال به 500 کیلومتر افزایش یابد.
با توجه به اینکه مرکز کنترل ترافیک در حقیقت یک مغز متفکر در بخش تجزیه و تحلیل مسائل ترافیکی است، دومین کاری که ما انجام دادیم ایجاد تغییر و تحولات اساسی در این مرکز است. یکی از تغییرات، راه‌اندازی یک WallMap بسیار خوب و مدرن بود که قابلیت پشتیبانی از هزار دوربین نظارت تصویری را در سطح شهر تهران داراست.
دوربین‌هاي کنترل ترافیک سطح شهر همه دیجیتالی شدند. قبلا دوربین‌هاي ما تمام آنالوگ بودند که این تغییر از آنالوگ به دیجیتال بسیاری از کارکردهای ما را در این بخش فزایش داد.
قرار بود به 130 دوربین موجود 200 دوربین اضافه شود، آیا این آمار محقق شد؟
در حال حاضر نزدیک به 300 دوربین فعال در سطح شهر داریم که در نظر داریم این آمار را تا پایان سال به 500 دوربین برسانیم. شبکه فیبر نوری را هم مي‌خواهیم به حدود 500کیلومتر افزایش دهیم البته این دو عدد 500 هیچ ربطی به هم ندارند. هم اکنون در حدود 350کیلومتر فیبر داریم. البته قول‌هایی هم داریم برای افزایش بیش از این که اگر شرایط مساعد باشد مي‌توانیم به آن دست یابیم.
نرم‌افزار ثبت وقایع را به روز کردیم به شکلی که بتوانیم نرم افزاری متناسب با نیازهایمان داشته باشیم. توانستیم نرم‌افزار I-map را که در واقع یک نقشه هوشمند برای شهر تهران است، تهیه کنیم که به وسیله آن مي‌توانیم دیتاها و ابزارهای خود را روی این نقشه گذاشته و بر اساس وضعیت تراکمی و دیتاهای به دست آماده کنترل دقیق‌تری روی معابر و تقاطع‌هاي هوشمند داشته باشیم.
نرم‌افزار خارجی است؟
بله، ولی بومی و متناسب با نیازهای ما تنظیم شده است. تقاطع‌هاي هوشمند ما که تا پیش از این 240تقاطع بوده است هم اکنون به 340 تقاطع رسیده است که تا پایان سال به 440 تقاطع هوشمند خواهد رسید. بحث مدیریت بزرگراهی که در گذشته برای آن برنامه‌ای نداشتیم را به حجم فعالیت‌هاي خود اضافه کردیم. امسال برخی از بزرگراه‌هاي ا به کلیه ابزارهای هوشمند مدیریت بزرگراهی مجهز مي‌شوند.
کدام بزرگراه‌ها و چه ابزارهایی؟
دو بزرگراه مدرس و رسالت. تابلوهای اطلاع رسانی دیجیتالی، شمارشگرهای خودروها، دوربین‌هاي نظارتی و دوربین‌هاي ثبت تخلف که ما مي‌خواهیم در بزرگراه نصب کنیم و به طور کلی بسته‌ای از ابزارها که ما بتوانیم آن بزرگراه را به صورت هوشمند و بدون عوامل انسانی کنترل کنیم. در این روش دیتاها در سیستم جمع آوری و تجزیه و تحلیل مي‌شوند و سپس با توجه به اطلاعات به دست آمده کنترل صورت مي‌گیرد. ما برای اولین بار مي‌خواهیم یک بزرگراه را به طور کامل به تمام ابزارها مجهز کنیم و اگر نتایج طرح اطمینان بخش بود، این کار به سایر بزرگراه‌ها گسترش خواهد یافت. در حال حاضر تابلوهاي دیجیتالی در برخی از بزرگراه‌ها به کار گرفته شده است. البته این تابلوها هم‌اکنون تنها نام خیابان را نشان مي‌دهد اما در آینده اطلاعات مسیر را هم برای رانندگان نشان خواهد داد.
دوربین‌هاي ثبت تخلفات در بزرگراه نیایش راه اندازی شده است به طوری که این بزرگراه هم اکنون به شکل کامل تحت پوشش این دوربین‌ها قرار گرفته است.
قرار بود برای ساخت این دوربین‌ها از توان مراکز و دانشگاه‌هاي داخلی هم استفاده شود، آیا این کار انجام شد؟
بله. جالب است بدانید همان‌طور که سال گذشته وده داده بودیم این فناوری را به شکل کامل بومی‌سازی کردیم. دوربین‌هاي داخلی ساخته و آزمایش شد و نتایج مثبتی را هم به دنبال داشت و باعث شد این تکنولوژی که در کشور وجود نداشت، هم اکنون به شکل کامل در کشور ساخته شود. این فناوری نه تنها قابل رقابت با نمونه‌هاي خارجی است بلکه به دلیل آنکه بومی سازی شده است قابلیت‌هاي بیشتری هم از نمونه‌هاي خارجی دارد. به احتمال زیاد تا پایان سال نصب این دوربین‌ها در یک بزرگراه دیگر هم در اولویت کاری ما قرار خواهد گرفت که فکر مي‌کنم بزرگراه بعدی ما بزرگراه همت باشد.
بپردازیم به کنترل مکانیزه منطقه طرح ترافیک. یکی از اولویت‌هاي کاری شما که در گذشته هم به آن اشاره داشتید، کنترل هوشمند منطقه طرح ترافیک بود، این طرح در چه مرحله‌ای قرار دارد؟
برای کنترل مکانیزه محدوده طرح ترافیک فعالیت‌هاي زیادی انجام و سیستم‌هاي مختلفی نیز مورد بررسی قرار گرفت. سیستم‌هاي RFID وImage processing را بررسی کردیم و انواع راهکارهایی را که مي‌توانست برای کنترل محدوده طرح ترافیک موثر واقع شود را آزمایش کرده و در نهایت در بین همه آنها سیستم Image processing را نهایی کردیم.
این سیستم بسیار نتایج رضایت بخشی داشت. در دو نقطه این سیستم را به شکل آزمایشی نصب کردیم و دیتاهایی که از این دو نقطه دریافت کردیم با دیتاهایی که از طریق لیس دریافت مي‌کردیم، نشان مي‌داد که این سیستم به خوبی کار خود را انجام مي‌دهد. اصول کار سیستم به این شکل است که از کلیه خودروهای عبوری با همان وضعیت فاصله ای که معمولا هم در ایران رعایت نمي‌شود عکس گرفته مي‌شود. پلاک این خودروها در تصویر به کمک نرم‌افزار شناسایی شده و به دیتا تبدیل مي‌شود. این دیتاها با بانک اطلاعاتی مربوط به پلاک‌هاي مجاز ورود به محدوده طرح ترافیک مقایسه مي‌شوند. دو وضعیت وجود دارد؛ یا مجاز است یا غیر مجاز. در صورتی که غیر مجاز باشد عکس خودرو ذخیره مي‌ماند و یک رکورد اطلاعاتی برای راهنمایی و رانندگی ارسال مي‌شود که در پرونده اجرائیات آن شاره ثبت مي‌شود و این تصویر هم برای متقاضی ارسال مي‌شود. انتظار داریم که از اوایل سال آینده این سیستم به شکل کامل در تمام منطقه طرح ترافیک راه‌اندازی و اجرایی شود.
در اکثر این سیستم‌ها که در کشورهای دیگر هم به کار گرفته مي‌شود اگر تخلفی شود عکس تخلف سریع با ام ام اس برای فرد متخلف ارسال خواهد شد. آیا در سیستمی که ما به کار گرفته‌ایم این مسائل دیده شده و یا برنامه‌ای برای آینده وجود دارد؟
بله این قابلیت هم وجود دارد. البته ما هم اکنون ام ام اس نداریم اما مي‌توان به سادگی از طریق اس ام اس وقوع تخلف را برای راننده خودرو و در حقیقت شماره تلفن همراهی که در بانک اطلاعات پلاک خودرو وجود دارد ارسال کرد. ولی طبیعتا چون این کار در حوزه وظایف پلیس قرار مي‌گیرد اگر این دوستان تمایل به انجام این کار داشته باشند، حتما این قابلیت وجود دارد.
در مورد بلیت الکترونیکی صحبت کرده بودیم و فکر مي‌کنم که بخشی از آن در خطوط BRT در حال اجراست، در این مورد توضیح دهید.
همزمان با اجرای خط یک BRT موضوع بليت الکترونیکی را عملیاتی کردیم. این موضوع به شکل کامل بررسی شده و هر چند که ما در حال حاضر کار کوچک و در حقیقت پایلوتی را در خط یک راه اندازی کردیم اما این کار به مفهوم این است که ما به صددرصد آن چیزی که در نظر داشتیم رسیديم. امروز ما نرم افزارا و سخت افزارهایی را به کار گرفته ایم که به واسطه آنها توانسته ایم یک بليت یکپارچه با مترو را ایجاد کنیم. این بدان معناست که امروز مردم مي‌توانند از همان بليت مترو در ایستگاه‌هاي اتوبوس نیز استفاده کنند.
امکان شارژ الکترونیکی هم فراهم شده است؟
بله بليت‌ها یا کارت‌ها قابلیت شارژ دارند. در حال حاضر بلیت‌هاي مترو در داخل ایستگاه‌هاي مترو شارژ مي‌شوند و برای اتوبوسرانی هم مراکزی را برای شارژ پيش‌بيني کرده‌ایم. طبیعتا بانک‌ها از طریق ATM مي‌توانند در آینده این مهم را انجام دهند که هم متقاضیان راحت باشند و هم یک مبادله خوب مالی و اقتصادی در این کار صورت گیرد. این کار در حال حاضر مراحل نهایی در بخش اجرایی را مي‌گذراند و تجهیز کل شبکه اتوبوس رانی در دستور کار ما قرار دارد.
توسعه این کار با توجه به توسعه خطوط BRT خواهد بود یا خطوط عادی و سنتی را هم شامل خواهد شد؟
خطوط عادی و سنتی را هم در دستور کار داریم. اما در خطوط BRT پزها در داخل ایستگاه‌ها نصب خواهند شد اما در خطوط عادی و سنتی در داخل اتوبوس‌ها.
تجهیز اتوبوس‌ها به GPS انجام شد؟
بله. اتوبوس‌هاي خط BRT به GPS مجهز شدند. در حقیقت ما پایلوت خود را در BRT قرار دادیم اما این مدل را عینا برای سایر خطوط هم در نظر گرفتیم. در مترو راهبر قطار قبل از آنکه به هر ایستگاهی برسد دکمه ای مي‌زند و ایستگاه را اعلام مي‌کند. البته در دنیا همین روش متداول است. حتی در اتوبوس‌هاي جدیدی که ما خریداری کردیم این امکان به عنوان پیش فرض قرار گرفته است. ولی ما به عنوان یک تجربه با استفاده از GPS این امکان را برای اتوبوس‌ها فراهم آورده‌ایم و با خطای کم توانسته‌ایم اطلاعات لازم را دراختیار مسافر بگذاریم.
در بخش پارکینگ‌هاي هوشمند و نیز پارکومترهای دیجیتالی نیز فعالیت‌های قابل توجهی انجام شده است اما به نظر مي‌رسد که استقبال از این موارد بسیار کم باشد، چرا؟
درست است. ایجاد پارکینگ‌هاي هوشمند به دلیل آنکه مردم از آنها استفاده نمي‌کنند به ی کار فانتزی تبدیل شده است. فکر مي‌کنم قبل از هوشمند‌سازی باید فرهنگ‌سازی کنیم. به‌رغم آنکه با هزینه‌هاي زیادی از این پارکینگ‌ها بهره برداری صورت گرفته است و همچنین به‌رغم آنکه هزینه استفاده از این پارکینگ‌ها در مقابل جریمه‌ها و خسارت‌هاي احتمالی پارک در کنار خيابان‌ها بسیار پایین‌تر است اما متاسفانه مردم از آنها استفاده نمي‌کنند.
همچنین در همین بخش تعداد قابل ملاحظه ای از پارکومترهای دیجیتالی در خیلی از معابر شهر نصب شده است. وقتی ما در مورد عدم فرهنگ استفاده صحبت مي‌کردیم، خیلی‌ها فکر مي‌کردند ما برای فرار از مسوولیت‌ها مشکلات را به مسائل فرهنگی ربط مي‌دهیم. واقعیت این است که چه در دستگاه‌هاي پارکومترهای هوشمند و چه در پارکینگ‌ها اگر ظرفیت‌هاي فرهنگی به شکل مناسب ایجاد نشده باشد، نمي‌توانیم بهره‌برداری لازم را از آنها داشته باشیم و در حقیقت سرمایه خود را دور ریخته‌ایم. به همین دلیل هم برای اینکه متهم به عدم استفاده از تکنولوژی نشویم و هم برای ایجاد یک محیط پایلوت برای تجربه مردم در یک حد قابل قبولی سرمایه‌گذاری کردیم و بخشی از معابر را به این تکنولوژی مجهز کردیم.
شما مي‌دانید تکنولوژی که امروز وجود دارد، دوسال دیگر کاملا عوض شده و فناوری جدیدی جای آن را خواهد گرفت و این خطای بزرگی خواهد بود ه ما تمام بودجه خود را در محیطی بریزیم که احتمال حداکثر برداشت در آن وجود نداشته باشد. به همین دلیل ما دستگاه‌هاي Pay and display را در بخشی از معابر شهر به کار گرفتیم. اما بخشی از بودجه را هم برای فرهنگ‌سازی مردم به کار گرفته‌ایم. شما حتما دیده‌اید که روی این دستگاه‌ها ما تابلوهایی را باعنوان خودپرداز پارک نصب کرده‌ایم تا مردم به استفاده از این دستگاه‌ها عادت کنند.
سعی کردیم که با قرار دادن اطلاعات و برخی از تصاویر دوربین‌ها روی سایت بخشی از اطلاعات لازم را برای مردم فراهم آوریم. البته از جمله کارهای دیگری که در همین بخش انجام شده است، مي‌توان به استفاده شهردای‌هاي مناطق از دوربین‌هاي کنترل ترافیک در همان منطقه اشاره کرد. همچنین در نظر داریم در آینده اطلاعات به روزتری از وضعیت ترافیکی شهر را از طریق سایت اینترنتی و نیز تلفن همراه برای مخاطبان فراهم آوریم.
از وقتی که در اختیار ما قرار دادید، سپاسگزاریم.
