سازمان فضایی ناسا با انجام سرمایه‌گذاری‌های فراوان در چند قرن اخیر به این نتیجه رسیده است که مریخ از نظر علایم حیاتی بیشترین شباهت را به کره زمین دارد و در راستای این کشف بزرگ، برای سال‌های متمادی زندگی در کره مریخ بزرگترین آرزوی محقق نشده بشر بوده است. نخستین تلاش‌ها برای پیدا کردم علایم زندگی در مریخ به قرن 19 میلادی برمی‌گردد و اگرچه این روزها فناوری‌های پیشرفته، تلسکوپ‌های هوشمند و ماهواره‌های مریخ‌پیما به کمک دانشمندان آمده‌اند، اما باز هم هیچ نتیجه قطعی به‌دست نیامده و هنوز هیچ علایم حیاتی کشف نشده است.
پروژه زندگی در کره مریخ همچنان توسط محققان و ستاره‌شناسان دنبال می‌شود و با این وجود مرکز تحقیقاتی Glenn وابسته به سازمان فضایی ناسا با طرح جدید خود پیشنهاد کرده است که سیاره زهره می‌تواند گزینه بهتری به‌جای مریخ باشد. این پیشنهاد در حالی مطرح می‌شود که دمای سطح زهره 914 درجه فارنهایت معادل 490 درجه سلسیوس محاسبه می‌شود، فشار جوی در آن 92 برابر کره زمین است و تاکنون هیچ گونه علایم حیاتی در آن دیده نشده است.
زندگی در سیاره زهره
دانشمندان به این نتیجه رسیده‌اند که زهره منطقی‌ترین کره‌ای است که می‌توان به عنوان گزینه بعدی برای زندگی در نظر گرفت. در منظومه شمسی زهره یا ونوس نزدیک‌ترین سیاره به کره زمین محسوب می‌شود و البته به خاطر دمای نزدیک به 500 درجه سانتیگراد در سطح زهره، همواره از آن به عنوان جهنم واقعی یاد شده است. اما اگر سطح داغ این سیاره را کنار بگذاریم، زندگی در آسمان آن چگونه خواهد بود؟
این سوالی است که «دِیل آرنی» و «کریس جونز» از دانشمندان «موسسه تحلیل عملیات‌های فضایی» وابسته به «مرکز تحقیقات لانگلی ناسا» در ویرجینیا آمریکا مطرح کرده‌اند. این محققان با مطالعات گسترده به این نتیجه رسیده‌اند که انسان می‌تواند در یک کشتی فضایی که انرژی مورد نیاز آن از خورشید تامین می‌شود، در فضای جوی سیاره زهره زندگی کند و با این اتفاق می‌توان پیش از سکونت در کره مریخ، پروژه زندگی در فضا را محقق کرد.
سازمان فضایی ناسا پروژه‌ای را با نام «مفهوم عملیاتی ارتفاعات بالای زهره»(HAVOC) مطرح کرده است که طی آن نخستین مطالعات اساسی در مورد زندگی روی ابرهای سیاره زهره صورت می‌گیرد و این بار به جای آنکه سطح سیاره برای زندگی انسان بررسی شود، آسمان و فضای جوی آن مطالعه می‌شود تا برای نخستین بار انسان بتواند چنین زندگی را تجربه کند و این اتفاق غیرممکن رقم بخورد.
مطالعاتی که تاکنون انجام شده است نشان می‌دهد که در ارتفاع 50 کیلومتری سطح زهره جو با یک فشار ثابت وجود دارد که البته نیروی گرانش آن نسبت به کره زمین اندکی کمتر است. در مقایسه با این فضا، کره مریخ فضای اتمسفری شبیه به دریا دارد که فشار آن یک‌صدم کره زمین محاسبه می‌شود و میزان گرانش آن هم یک‌سوم زمین است. دمای هوا در ارتفاع 50 کیلومتری از سطح زهره حدود 75 درجه سانتیگراد است که این رقم 17 برابر گرم‌تر از دمای کره زمین محاسبه می‌شود. در مقابل، میانگین دمای کره مریخ منفی 63 درجه سانتیگراد محاسبه شده است که البته هیچ یک از این دو برای زندگی بشار مناسب نیستند.
نکته مهم دیگری که در این زمینه وجود دارد، حجم انرژی خورشیدی موجود در فضای سیاره زهره است که البته سیستم جوی آن جلوی انتشار اشعه‌های مضر خورشید را می‌گیرد. سازمان فضایی ناسا با بررسی‌های خود دریافته است که میزان اشعه‌های خورشیدی موجود در ابرهای زهره با اشعه‌هایی که به کشور کانادا تابیده می‌شود، برابری می‌کند. در مریخ میزان اشعه‌های مضر خورشیدی 40 برابر کره زمین محاسبه شده است و زندگی بدون حضور سیستم‌های محافظ با ضخامت چندین متر غیرممکن می‌نماید. ابرهای سیاره زهره 40 درصد بیشتر از کره زمین و 240 درصد بیشتر از مریخ انرژی خورشیدی دریافت می‌کنند و اگر تمام این اعداد و ارقام را کنار هم بگذاریم، درخواهیم یافت که زندگی روی ابرهای زهره منطقی‌تر از مریخ به‌نظر می‌رسد و این فضا بیشترین شباهت را به کره زمین دارد.
رفت‌وآمد به شهر ابری
برای دانشمندان بسیار مهم است که زهره از نظر موقعیت جغرافیایی نسبت به مریخ فاصله کوتاه‌تری تا کره زمین دارد. فضایی که قرار است برای زندگی انسان در آسمان سیاره زهره ساخته شود را «شهر ابری» نامگذاری کرده‌اند. از آنجایی که مدار کره زمین و زهره در بسیاری از مواقع با یکدیگر همسو می‌شوند، با فناوری‌های امروزی برای اقامت یک ماهه در شهر ابری باید سفر 440 روزه انجام داد که طی آن 110 روز طول می‌کشد تا به این شهر برسید، 30 روز در آن اقامت خواهید داشت و مجدد 300 روز طول می‌کشد تا به زمین بازگردید. این مسئله نشان می‌دهد که برای تجربه این زندگی باید مدت طولانی را در فضا سپری کرد.
اما توجه داشته باشید که با همین فناوری‌ها سفر به مریخ و بازگشت به کره زمین دست‌کم 500 روز به‌طول می‌انجامد و البته اگر بخواهیم منطقی‌تر به این مسئله نگاه کنیم، دانشمندان ناسا این روزها سفر یاد شده را بین 650 تا 900 روز انجام می‌دهند و در هر بار باید منتظر بمانند تا مدارهای زمین و مریخ در شرایط ویژه‌ای قرار بگیرند تا عملیات بازگشت به خانه مهیا شود. زمانی که این مدارها در یک جهت قرار می‌گیرد اگر کوچک‌ترین مشکلی به‌وجود آید، باید صبر کرد تا کره مریخ یک چرخش دیگر به دور خود انجام دهد و بار دیگر امکان بررسی شرایط برای بازگشت به کره زمین فراهم شود.
پروژه HAVOC با تحقق عملیات‌های مختلف به انجام می‌رسد و در نخستین مرحله روبوت‌های هوشمندی در جو زهره قرار می‌گیرند تا شرایط مختلف حیاتی را بررسی کنند. این روبوت‌ها که ناسا ساخت آنها را به اتمام رسانده است، 30 روز زندگی را مانند انسان تجربه می‌کنند و تمام نیازهای آنها مانند یک ماه زندگی ما در کره زمین تعریف شده است تا همه مشکلات مشخص شود. در مرحله بعد کشتی فضایی به همراه خدمه خود به صورت آزمایشی به مدت 30 روز در مدار سیاره زهره قرار می‌گیرد، مرحله بعد عملیات حضور این کشتی فضایی به مدت 30 روز در جو سیاره زهره است، مرحله چهارم با استقرار کشتی فضایی و خدمه آن به مدت یک سال در جو سیاره زهره به انجام می‌رسد و مرحله پایانی زندگی دایمی انسان روی ابرهای کره زهره پیش‌بینی است.
این کشتی فضایی که با گاز هلیوم پر شده است نیروی مورد نیاز خود را از خورشید دریافت می‌کند و مدل روبوتیک آن 31 متر طول دارد و البته، مدل نهایی برای حضور انسان‌ها با طول 130 متر ساخته می‌شود که تقریبا دو برابر طول هواپیمای بوئینگ 747 است. سقف این کشتی فضایی را پنل‌های خورشیدی به وسعت هزار متر مربع پوشانده‌اند که افراد دقیقا زیر همین بخش زندگی می‌کنند و برای آنها خودروهای حرکتی هوشمند هم در نظر گرفته شده است.
فناوری‌های شهر فضایی
لیزرهای فضایی نشان دادند که می‌توانند با موفقیت کامل سیگنال‌های حاوی تصاویر ویدیویی HD را بین زمین و کره ماه انتقال دهند. اما سازمان فضایی ناسا در تلاش است به کمک همین سیستم لیزری ارتباط میان زمین و «شهر ابری» را هم برقرار سازد. این سازمان در یک پروژه جدید نشان داد سیستم ارتباطی لیزری قادر است ساکنان کره زمین را با کسانی که در شهر ساخته شده روی آسمان سیاره زهره سکونت دارند، مرتبط کند. در حال حاضر هر پیامی که با فناوری لیزری از «ایستگاه بین‌المللی فضایی» به زمین مخابره می‌شود 3.5 ثانیه در راه است و پیش‌بینی می‌شود این فناوری بتواند پیام‌های ارسال شده بین ساکنان زمین و آسمان زهره را در کمتر از 3 دقیقه ارسال کند.
سیستم ارتباطی لیزری می‌تواند در عملیات‌های فضایی اطلاعات را 100 برابر سریع‌تر از فرکانس‌های رادیویی مخابره کند و به همین خاطر ساکنان «شهر ابری» حتی می‌توانند تصاویری که از محیط پیرامون خود تهیه می‌کنند را به صورت مستقیم به زمینیان نشان دهند یا آنکه فیلم‌های سینمایی را با کیفیت HD مشاده کنند.
سازمان فضایی ناسا برای آنکه این پروژه را با موفقیت انجام دهد سیستم ارتباطی لیزری جدید خود را که OPALS نامیده می‌شود، در مرکز ISS مورد آزمایش قرار داده است. سیستم OPALS از لیزر 1550 نانومتری با توان 2.5 وات بهره می‌برد و نمونه اولیه آن در اواسط سال 2014 میلادی برای ایستگاه بین‌المللی فضایی مورد استفاده قرار گرفته است. این سیستم می‌تواند اطلاعات را با سرعت 50 مگابیت بر ثانیه انتقال دهد و طی آخرین آزمایش، سیستم OPALS توانسته است به مدت 148 ثانیه اطلاعات را با همین سرعت در فضا ردوبدل کند.
سازمان ناسا اعلام کرده است که «شهر ابری» را بر اساس اصول تعریف شده برای شهرهای هوشمند توسعه می‌دهد و به همین خاطر ساکنان آن یک زندگی کاملا هوشمند و دیجیتالی را تجربه می‌کنند. این شهر فضایی 200 حسگر هوشمند را در خود جا داده است که به صورت لحظه به‌لحظه شبکه آب‌وهوایی محیط پیرامون را مورد بررسی قرار می‌دهد و مبتنی بر نتایج به‌دست آمده، زندگی را برای ساکنان خود تسهیل می‌کند.
تمام نیازهای این شهر ابری و ساکنان آن از قبل شناسایی شده است و کارشناسان مدل سه‌بعدی از تمام مواد و محصولات را تهیه کرده‌اند تا چاپگرهای سه‌بعدی از انواع قطعات اصلی کشتی فضایی گرفته تا خوراکی‌های مورد علاقه ساکنان را در کوتاه‌ترین زمان تولید کنند. اینترنت پرسرعت، دستگاه‌های الکترونیکی برای برقراری ارتباط آنلاین با زمین، حسگرهای هوشمند، دستگاه‌های بررسی شرایط فیزیکی بدن و … بخشی از فناوری‌هایی خواهند بود که در نخستین شهر آسمانی در اختیار مردم قرار می‌گیرد.
این توضیحات بیشتر ما را یاد شهر فضایی Bespin در فیلم‌ها و کتاب‌های علمی-تخیلی «جنگ ستارگان» می‌اندازد که ساکنان آن نوع دیگری از زندگی را تجربه می‌کنند و البته این بار به‌نظر می‌رسد که بشر تا چند سال آینده می‌تواند به صورت واقعی در این مدل زندگی حضور یابد.
