ده سال پس از اتمام اجلاس سران درباره جامعه اطلاعات که در دو فاز و در سال‌های 2003 و 2005 میلادی برگزار شد و نتیجه عملیاتی‌اش در 11 خط عمل، چشم اندازی پیش روی ذینفعان جامعه اطلاعات در پیگیری اهداف آن گذاشت، حالا جهان برای اجلاس سال 2015 آماده می‌شود. در این فضا، اجلاس سطح بالای دیگری به نام WSIS+10 به میزبانی اتحادیه جهانی مخابرات (ITU) از 10 تا 13 ژوئن در حال برگزاری است که در آن، با حضور هیات‌هایی متشکل از ذی نفعان جامعه اطلاعات از ملل مختلف، دستاورد کشورها در پیاده سازی خطوط عمل اجلاس WSIS بررسی می‌شود. همچنین ایجاد زمینه‌ای برای هماهنگی این ذی نفعان، از اهداف این اجلاس است.
روز نهم ژوئن (دوشنبه گذشته) پیش جلسه این رویداد با برگزاری چندین نشست تخصصی شامل کارگاه‌های موضوعی و کارگاه‌های کشوری برگزار شد که در این روز، جمهوری اسلامی‌ایران نیز که با هیاتی متشکل از مقامات و کارشناسان دولت، بخش خصوصی، جامعه مدنی و روزنامه نگاران در این اجلاس شرکت کرده، دوکارگاه موضوعی برگزار کرد.
در گزارشی که می‌خوانید، به بررسی موضوعات مطرح شده در تعدادی از این کارگاه‌ها پرداخته ایم.
چالش‌های اکوسیستمی
نخستین کارگاه موضوعی ایران در روز پیش جلسه با عنوان چالش‌های ایجاد یک اکوسیستم پهن‌باند در کشورهای در حال توسعه برگزار شد.
هادی شاه حسینی، دبیر کمیته ملی جامعه اطلاعاتی ایران و مدیر دفتر همکاری‌های علمی و بین المللی دانشگاه علم وصنعت ایران به عنوان مدیر پنل این کارگاه با بیان اینکه پیاده سازی پهن باند به خوبی انجام نشده، بر ضرورت همکاری و هماهنگی تمامی‌بخش‌ها در اکوسیستم پهن باند کشورها تاکید کرد.
محمد خوانساری، رییس پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات ایران نیز در این نشست به موضوع تاثیر تحقیقات در ایجاد اکوسیستم پهن باند پرداخت.
وی با بیان اینکه بر اساس گزارش بانک جهانی، چرخه پهن باند دارای 4 بخش زیرساخت، سرویس، کاربرد و کاربر است به تشریح اهداف تهیین شده از سوی کمیسیون جهانی اینترنت پرداخت.
بر اساس این اهداف، تا سال 2015 تمامی‌کشورها باید دارای برنامه و استراتژی ملی پهن باند باشند یا این اهداف را در برنامه‌های توسعه ای خود بگنجانند، تا سال 2015 در کشورهای درحال توسعه پهن باند باید با کمتر از 5 درصد درآمد متوسط ماهیانه قابل دسترسی باشد، تا همین سال باید ۴۰ درصد خانه‌ها در کشورهای در حال توسعه به اینترنت پرسرعت دسترسی داشته باشندو در نهایت، تا سال ۲۰۱۵ کاربران اینترنت در جهان باید به ۶۰ درصد جمعیت کل جهان رسیده باشد و در واقع 50 درصد مردم کشورهای توسعه‌یافته و 15 درصد مردم کشورهای کمتر توسعه‌یافته تا سال 2015 باید به اینترنت دسترسی داشته باشند.
به گفته وی، در مرکز تحقیقات مخابرات در بخش‌های مختلف اکوسیستم شامل کاربری، قانون گذاری و مسایل اقتصادی تحقیقات انجام می‌شود.
همچنین احمد بید آبادی، رییس هیات مدیره شرکت پرورش داده‌ها در سخنانی با عنوان چالش‌های دسترسی به اینترنت پهن باند در ایران گفت: درایران اقدامات زیادی در حوزه توسعه فناوری اطلاعات انجام شده است البته چالش‌هایی نیز وجود دارد که از جمله می‌توان به نبود یک سازمان تنظیم مقررات قوی در این زمینه اشاره کرد؛ سازمانی که باعث سرمایه گذاری بیشتر بخش خصوصی در بخش اینترنت پهن باند شود.
وی افزود: ثبات قوانین برای حداقل یک دوره 5 ساله از برنامه‌های مورد نیاز دیگر برای توسعه دسترسی به اینترنت پهن باند یا با سرعت بالا در ایران است.
به گفته بید آبادی، زیر ساخت و لایه دسترسی نیازمند سرمایه گذاری زیادی است .
وی نبود دانش بالا در حوزه فناوری اطلاعات درمیان کاربران ایرانی را یکی دیگر از چالش‌های توسعه این فناوری در کشور دانست و گفت: دراین زمینه باید آموزش‌های عمومی‌بیش از پیش صورت گیرد.
آرش سلیمانی روزبهانی از ام تی ان ایرانسل نیز در این جلسه به موارد مرتبط با توسعه اینترنت پهن باند موبایل پرداخت.
راهبری اینترنت، یک پیشنهاد تازه
نشست دیگری که در این روز برگزار شد، راهبری اینترنت، چالش‌ها، موضوعات و نقش‌ها نام داشت و اگرچه جامعه جهانی موفق شده آیکان را به پذیرش نقش سایر ذینفعان مجبور کند، همچنان تلاش‌ها برای تثبیت جایگاه این نهاد و سایر نهادهای آمریکایی جریان دارد.
یکی از سخنرانان این نشست، جورج سادووسکی (George Sadowsky)، عضو هیات مدیره آیکان بود.
وی در ابتدا به بیان دوره‌های مختلف راهبری اینترنت پرداخت. به گفته وی، دوره 1990 تا 2002 را می‌توان دوره تجاری سازی اینترنت دانشت که قواعد کاری مناسب باعت رشد صنعت نام‌های دامنه شد. به گفته وی، از 2003 به بعد را نیز می‌توان دوره ورود دولت‌ها و توجه آنها به موضوع اینترنت دانست که در اجلاس WSIS نیز تجلی پیدا کرد.
به گفته سادووسکی، دسترسی، تغییر تکنولوژی، موضوعات محیطی، توسعه ای و اقتصادی، استانداردها، مدیریت و هماهنگی، موضوعات سیاسی، حقوقی، فرهنگی و اجتماعی را موضوعات مهم اینترنت در زمان کنونی برشمرد و سپس به تشریح یک مدل پیشنهادی برای راهبری اینترنت پرداخت.
وی با تاکید بر اینکه مسایل اینترنت فقط مرتبط با فناوری نیست، گفت: مسایل اینترنت را می‌توان به دو دسته تقسیم کرد؛ موضوعاتی که پیش از اینترنت وجود داشته و مسایلی که با تولد اینترنت، متولد شده است.
وی برای مدیریت مسایلی که با ایجاد اینترنت به وجود آمده، از قبیل مدیریت نام‌ها و دامنه‌ها، عبارت Governance of the internet یا راهبری اینترنت را پیشنهاد کرد و از آن با عنوان Internet Administration نیز یاد کرد و گفت این بخش از مدیریت در نهادهایی مثل آیکان و IANA انجام می‌شود.
وی بخش دیگر را مسایلی مثل حقوق بشر، هرزه نگاری کودکان، آزادی بیان عنوان کرد که پیش از اینترنت وجود داشته اما از اینترنت تاثیر گرفته است. بر اساس پیشنهاد وی، این بخش از راهبری اینترنت را می‌توان راهبری روی اینترنت (Governanve on the Internet) نامید که در این زمینه نهادهای بین المللی، ملی و منطقه ای می‌توانند فعال باشند. البته این موضوع نیازمند تعیین وظایف و مسوولیت‌ها و طبقه بندی مسایل دارد.
ویلیام دریک (William j Drake) استاد دانشگاه زوریخ دیگر پنلیست این نشست بود.
وی با بیان اینکه نگاه‌های نادرستی درباره راهبری اینترنت از پیش از WSIS وجود داشته که بر دستاوردهای این اجلاس تاثیر گذاشته است، توضیح داد: یکی از این نگاه‌ها قایل به اعمال هیچ مدیریتی بر اینترنت نیست و آن را در تضاد با ذات اینترنت می‌داند. نگاه دیگر شیفته آیکان است و می‌گوید که مدیریت اینترنت باید فقط در دست آیکان باشد و نگاه دیگر، با طرح این موضوع که اینترنت پدیده ای بین المللی است، خواهان قرار گرفتن مدیریت آن در دست کشورهاست. تلاقی این سه نگاه در WSIS باعث شد که غیر از آیکان، تمامی‌نهادهای غیر دولتی در فرایند راهبری اینترنت نادیده گرفته شود.
معضلی جهانی و لاینحل به نام اسپم
یکی از کارگاه‌های موضوعی در روز پیش جلسه اجلاس WSIS+10 به موضوع مقابله با اسپم اختصاص داشت و با این پرسش برگزار شد که هر کس چه نقشی در مقابله با این معضل می‌تواند ایفا کند؟
از نکات قابل توجه در این نشست نگرانی جهانی از افزایش جهشی مشکل اسپم‌ها و مهم‌تر از آن تغییر کاربرد اسپم‌ها بود. اگرچه اکثر حضار به طرح مشکلات خود از بابت ناکارآمدی اقدامات برای مقابله با اسپم‌ها می‌گفتند ولی هیچ طرح و برنامه مشخصی برای ارایه در اجلاس وجود نداشت. به همین منظور حضار غالبا به دنبال بحث و تبادل نظر برای یافتن ایده‌های جدید و اقدامات کشورهای مختلف برای توقف پدیده اسپم‌ها بودند.
از جمله مهم‌ترین نگرانی‌های بی‌پاسخ جهانی کارشناسان حاضر در اجلاس استفاده‌های روبه گسترش اسپم‌ها برای فیشینگ (سرقت اطلاعات و هویت کاربران) بود. ناتوانی در شناسایی عاملان ارسال اسپم‌ها از دیگر دغدغه‌های بی‌پاسخ جهانی است؛ چراکه ارسال‌کنندگان اسپم با تغییر تاکتیک‌ها و روش‌های کاری خود توانسته‌اند با قربانی گرفتن کامپیوتر سایر کاربران از آن برای ارسال انبوه اسپم و سرقت هویت سایر کاربران مراجعه کنند که این روش امکان شناسایی اسپمرها را با چالش‌های جدی و بی‌پاسخی مواجه کرده است.
اما یکی از جالب‌ترین نکات در این نشست این بود که در 4 سال گذشته دنیا هنوز نتوانسته به تعریف واحد و جامعی از خود اسپم برسد. در حال حاضر موضوع تبلیغات و بازاریابی‌ها نیز در برخی نقاط به عنوان اسپم تلقی می‌شود در حالیکه تجار معتقدند در حال استفاده از ابزار اینترنت و ایمیل برای تجارت هستند.
تداوم شکاف دیجیتال
یکی از مهم‌ترین نگرانی‌های جهانی از آغاز موضوع اجلاس جهانی سران درباره جامعه اطلاعاتی در سال 2003 عقب ماندن برخی کشورها از قافله جهانی و ظهور پدیده‌ای به نام شکاف دیجیتال بود. این موضوع یکی دیگر از مسایل مورد توجه در اجلاس WSIS+10 است.
گزارش‌ها حکایت از آن دارد که همچنان برخی از کشورها به علت فقر مانع توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات در کشورهای خود می‌شوند. موضوعی که شکاف میان کشورهای پیشرفته و کمتر توسعه یافته را بیش از پیش کرده و حالا و ده سال بعد از اجلاس سران درباره جامعه اطلاعاتی بیشتر در حال نمایان شدن است.
به اعتقاد کارشناسان عوامل اقتصادی همچنان بر عقب‌ماندگی کشورها در توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات و استفاده از برخی فناوری‌های نوین در این عرصه سایه افکنده است. پرسش کلیدی در نشست مذکور این بود که چگونه باید جلوی افزایش این شکاف را گرفت و به این چالش پاسخ مناسب داد؟
کارشناسان معتقدند از آنجا که دولت‌ها توانایی اقتصادی لازم در این عرصه را ندارند و یا اولویت‌های مهم‌تری از فناوری اطلاعات و ارتباطات را برای خود برگزیده‌اند، از این رو روش‌هایی همچون دریافت کمک‌های جهانی و زمینه‌سازی برای ورود بازیگران جدید به این عرصه و در راس آنها بخش خصوصی به عنوان مهم‌ترین جایگزین‌ها مطرح شد.
راهبری اینترنت همچنان چالش برانگیز
یکی از بحث برانگیزترین مسایل مطرح شده در نخستین اجلاس جهانی سران درباره جامعه اطلاعاتی موضوع راهبری اینترنت بود. این موضوع به رغم مخالفت آمریکا که راهبری اینترنت را حق غیر قابل بحث و طبیعی خود می‌دانست، با توجهی جهانی مواجه شد و مقرر شد بررسی‌ها و اقداماتی در خصوص خروج راهبری اینترنت از آمریکا و اتخاذ شیوه‌ای برای مدیریت و راهبری جهانی اینترنت فراهم شود.
حالا بعد از ده سال این موضوع نه تنها به راهکارهای قطعی و روشن نرسیده بلکه با پیچیدگی‌های بیشتری نیز مواجه شده است.
یکی از مهم‌ترین مسایل مبتلا به در خصوص راهبری اینترنت به تعدد بازیگران در این عرصه مربوط می‌شود که همچنان مانعی برای پیشبرد این مساله است.
در این نشست بر این نکته تاکید شد که با توجه به آنکه دولت آمریکا با ابلاغ قوانین مربوط به بی طرفی اینترنت در این کشور رسما مسوولیت خود را از اینترنت برداشت، حالا این پرسش را ایجاد کرده که این مسوولیت به کجا و چه کسانی واگذار شده است؟ آیا آنها قدرت کافی برای این کار را دارند؟ موضوع دیگر آنکه اختیارات آنها بیشتر داخلی است و حال آنکه با واگذاری چنین مسوولیتی این پرسش نیز مطرح است که آیا آنها اختیارات خارج از حیطه کاری خود را نیز دارند؟
به نظر می‌رسد آمریکا برای کاهش فشارهای جهانی از یکسو و ایجاد پیچیدگی‌های جدید در فرایند بررسی راهبری اینترنت، اقدام به تصویب قانون بی‌طرفی اینترنت کرده است. موضوعی که حتی تعجب و اعتراض شرکت‌هایی بزرگ آمریکایی همچون گوگل و فیس‌بوک را نیز به دنبال داشت.
چالش تفاوت دیدگاه‌ها در راهبری اینترنت
علاوه بر وجود بازیگران متعدد، مشکل دیگر در خصوص کندی پیشرفت‌ها در مقوله راهبری اینترنت به همزبان نبودن دیدگاه‌ها و رویکردهای طرفین ذینفع مربوط است. گفته می‌شود این اختلاف سطح شبیه این است که به یک برنامه نویس کامپیوتر کتاب حقوق بدهیم وبخواهیم نظرات خود را بیان کند و از سوی دیگر به یک حقوقدان، کتاب برنامه نویسی کامپیوتر داده و خواسته شود که او هم نظرات خود را بگوید.
به اعتقاد حضار امروزه مساله راهبری اینترنت و تعدد بازیگران به مثال چند آشپز و یک غذا تبدیل شده که در نهایت مشخص نیست چه سرانجامی خواهد داشت.
مردم بازیگر جدید دنیای اینترنت
از دیگر نکات جالب توجه در نشست راهبری اینترنت در اجلاس سران درباره جامعه اطلاعاتی (WSIS+10) ورود بی سابقه بازیگرانی جدید به نام مردم به عرصه اینترنت بود. به اعتقاد حضار امروز مردم نیز به راحتی از کنار اینترنت و مسایل مربوط به آن نگذشته و این روزها شاهد حتی وقوع تظاهرات‌های مختلف در سراسر دنیا در اعتراض به چالش‌ها و موانع ایجاد شده در آن هستیم.
اعتراضات اخیر در آمریکا به تغییر سیاست‌ها درباره بی طرفی اینترنت نیز گواهی بر این مساله است که مردم به عنوان بازیگرانی قدرتمند در حال ورود به عرصه راهبری اینترنت و مسایل مرتبط باآن هستند.
از این رو در حوزه ملی و بین‌المللی شاهد ورود و خواست مردم در تنظیم مسایل مربوط به اینترنت هستیم.
تحمیل مسوولیت‌های بیشتر به کاربران اینترنت
یکی از دیگر موضوعات جالب توجه در این نشست به تحمیل برخی مسوولیت‌ها به کاربران اینترنت مربوط می‌شد. یکی از مدیران نشست این پرسش را مطرح کرد که ما در کشور خود مشکلاتی در حوزه اینترنت داریم، حال این مسایل را به کجا باید منتقل کنیم؟ وی در پاسخ گفت: واقعیت آن است که اینترنت امروزه پرسش‌های زیادی را ایجاد کرده و کمتر نهادی مسوولیت برخی مسایل به ویژه در حوزه‌های امنیتی را می‌پذیرد.
از این رو همانطور که مسوولیت امنیت بسیاری از چیزها همچون خانه، ماشین و … به خود مردم سپرده شده و از آنها خواسته می‌شود که با تدابیر امنیتی همچون انواع قفل‌ها از اموال خود محافظت کنند، رفته رفته بسیاری از مسوولیت‌های اینترنتی نیز در حال تحمیل به کاربران اینترنت است. به همین منظور دولت‌ها دایماً به کاربران توصیه‌های متعدد می‌کنند که برای پیشگیری از هک نشدن، ویروسی نشدن و از دست ندادن اطلاعات همواره باید اقدامات بیشتری به عمل آورند.
این موارد نیز از جمله مسایل لاینحل و البته جدید هستند، اگرچه در برخی موارد همچون انواع جرایم سازمان یافته اقداماتی در عرصه جهانی در حال انجام است، اما در عین حال مسایل و مسوولیت‌های بیشتری به آهستگی در حال انتقال به کاربران اینترنت است.
پشت درهای بسته
اما مهم‌ترین اتفاق این روز، نه در جلسات عمومی و کارگاه‌های کشوری و موضوعی، که پشت درهای بسته و با حضور نمایندگان کشورها رخ داد؛ جایی که بحث برسر اسناد بیانیه و چشم انداز و خطوط عمل یازده گانه در جریان بود. موضوعی که در روزهای آینده از آن بیشتر خواهیم گفت. در مذاکرات این اسناد موضوعاتی مانند اثر به وجود آمدن فناوری های جدید بر توسعه خطوط عمل جامعه اطلاعات و نیاز به ایجاد خط عمل جدید یا بازنگری در خطوط عمل پیشین مورد توجه قرار گرفته است.
در سند بیانیه دستاوردهای کشورهای مختلف در عرصه جامعه اطلاعاتی در طول 10 سال گذشته بیان شده است و سند چشم انداز سند دومی است که ناظر بر چشم اندازهای فعالیت جامعه اطلاعات در آینده است.
منبع : فناوران
