نام نویسنده: عليرضا محمودی
عصر ارتباط – رابطه بازرگانى جمهورى اسلامى ايران و امارات متحده عربى در طول 25 سال گذشته بر اثر مجموعه‌اى از عوامل مختلف تاريخى، فرهنگى، اجتماعى به شكل پيچيده‌اى درآمده است.
اين پيچيدگى كه از ويژگى ذاتى همه پديده‌هاى پيرامونى در منطقه خاورميانه است وقتى وارد معادلات بازرگانى بين‌المللى مى‌شود پا به وادى ابهام مى‌گذارد، به طوريكه هر تحليل‌گر اقتصادى براى به دست آوردن تصوير روشنى از وقايع، نيازمند بازخوانى فهرست بلند بالايى از عوامل گوناگون مى‌شود.
پيروزى انقلاب اسلامى در بهمن 1357 معادلات سياسى منطقه را به شدت تغيير داد؛ تغييراتى كه بسترهاى گسترش آن در همه زمينه‌ها وجود داشت و هر بهانه‌اى كافى بود تا سوداگران تشنه و دولت‌هاى عقب مانده از چرخه توسعه قدم به راهى تازه بگذارند.
حكومت خاندان پهلوى و وقوع جنگ 8 ساله بين ايران و عراق همه چيز را به كام كشورهايى كرد كه بيش از آن يا امكان توسعه نداشتند و يا مفهوم توسعه را درك نكرده بودند.
امارات متحده عربى يكى از اين كشورها است؛ آنها با منطقه آزاد تجارى دوبى وارد معادلات تجارى منطقه شدند و در عرض دو دهه توجه به زيرساخت‌هاى بازار منطقه خليج فارس و خاورميانه نقش تامين كننده كالاى مورد نياز در بازارهاى مصرف از جمله ايران را بر عهده گرفتند. نتيجه اين بازيگرى در حال حاضر ابعاد گسترده‌اى پيدا كرده است. ايران بزرگترين وار كننده كالا از دوبى به شمار مى‌رود. براساس آمارهاى رسمى در سه ماهه اول سال 2005، تعداد 14 هزار محموله كالا از دوبى به ايران صادر شده است كه 35 درصد كل صادرات دوبى به ديگر كشورهاى منطقه را تشكيل مى‌دهند. ارزش اين حجم صادرات 3/8 ميليارد درهم است.
اين وضعيت تنها شكل ظاهرى قضيه است، در پشت اين اعداد و آمار غول آسا، چهره ديگرى از بازرگانى آزاد ايرانى نهفته است.
بازرگانان ايرانى مقيم دوبى كه طول ربع قرن گذشته، دوبى را محل مناسبى براى سرمايه گذارى تشخيص داده‌اند در اين مدت توانسته‌اند، بازار داخل كشور را به عنوان مهم‌ترين هدف براى كالاهاى خود تبديل كنند. به زبان ساده‌تر دوبى به عنوان منطقه آزاد تجارى نزديك به ايران محل تاخت و تاز بازرگانان ايرانى است كه حضور و فعاليت در داخل كشور را به دلايل گوناگونى سودآور تشخيص نداده‌اند. آنها به دنبال مجموعه‌اى از قوانين، حمايت‌ها، راهكارهاى بلند مدت تجارى و همچنين تسهيلات ارزان قيمت بانكى هستند كه بتوانند به رونق فعاليت‌هاى تجارى خود بپردازند، اين ويژگى‌ها در جوار ايران، فقط در دوبى مهياست.
سناريويى كه بازرگانان ايرانى نسل اول در دوبى با مقالات اقتصادى دوبى در سال‌هاى اوليه دهه 60 هجرى تنظيم كردند، حالا كه دو دهه را پشت سر گذاشته‌ايم به مرحله‌اى رسيده كه ميوه‌ها رسيده‌اند و همه مشغول برداشتن سهم خود هستند. براساس آمارهاى رسمى، موفقيت بازرگانان ايرانى در دوبى بازرگانان كشورهاى منطقه را در طول ده سال گذشته به حضور در دوبى ترغيب كرده است.
دولت امارات نيز به شدت از اجراى مجدد اين سناريو حمايت مى‌كند، چرا كه هدف براى امارات تبديل شدن به مهم‌ترين مركز ترانسفر كالا در خاورميانه است. هدفى كه هر سال به تحقق خود نزديك‌تر مى‌شود. پس دوبى و موفقيت تجارى آن را مى‌توان مديون دولت امارات دانست. اين موفقيت حاصل سرمايه‌هاى سرگردان بازرگانان ايرانى نسل اول و نكته سنجى و آينده نگرى نسل دوم وخوش فكرى بازرگانان نسل سوم دانست.
وقتى از خوش فكرى نسل سوم بازرگانان ايرانى يا فرزندان نسل اول و دوم بازرگانان ايرانى فعال در دوبى سخن مى‌گوييم بهتر است كمى به عقب برگرديم. در طول 25 سال گذشته، تنوع كالاهايى كه از دوبى به ايران صادر شده است نشان مى‌دهد كه بازرگانان جوان ايرانى به خوبى وضعيت طبقات اجتماعى در سال‌هاى پس از انقلاب را از نزديك زيرنظر داشته‌اند. با گسترش جمعيت طبقه متوسط و نيازهاى تازه اين طبقه در ايران سال‌هاى پس از جنگ، اين بازرگانان به درستى فهميدند كه كالاهاى بازار ICT و ديجيتال در صدر فهرست نيازهاى جامعه ايران قرار خواهند گرفت. چرا كه كشور بى‌درنگ پس از جنگ به سمت استقرار درون خواهد رفت. وژگى كه براى طبقات اجتماعى متوسط هميشه حياتى است.
در اين ميان جيتكس به عنوان نمايشگاهى تجارى براى كالاهاى بازار ICT با هدايت بازرگانان ايرانى مقيم دوبى و آينده نگرى تجارى مديران عرب همه چيز در منطقه را تحت الشعاع خود قرار داد. شركت‌هاى چند مليتى و توليد كنندگان بزرگ اين بازار هميشه به دنبال راه‌هاى سريع و ميان بر مى‌گردند اما نفوذ در بازار هر كشور، راه مستقيمى ندارد. پس بوى خوش بازار ايران نه از تهران و اصفهان كه از دوبى به مشامشان خورده؛ پس به دنبال آن رفتند تا در دوبى با قدرت حضور داشته باشند و منشا اين حضور پرقدرت جايى نبود جز جيتكس.
در اين زمان دولت ايران به صرافت تشكيل مناطق آزاد تجارى در خليج فارس افتاد. كيش و قشم و چابهار مناطق آزاد تجارى بودند كه براى مقابله با جريان جارى در دوبى شكل گرفتند. اما به نظر مى‌رسد كه روش‌هاى آزمون و خطا سرعت عمل تجارى اين مناطق براى رقابت و گرفتن سهم بيشتر را از آنها گرفت و دوبى به همراه با زرگانان ايرانى مقيم به حجم غول آساى خود همچنان افزود.
نتيجه حضور موفق ايرانيان در تجارت منطقه‌اى در دوبى از يك سود ناكافى سياست‌هاى بازرگانى مقطعى و بازتابى دولت ايران كه با فراز و فرودهاى فراوان و سياست‌هاى مختلف دولت هاى سازندگى و اصلاحات انجام مى‌شد، خبر مى‌داد و باعث شد كه شركت‌ها بزرگ، سكان بازار خود در منطقه را به دست موفق‌ترين بازرگانان فعال در دوبى بسپارند، نتيجه اين وضعيت نفوذ سريع ايرانيان در ارگان بازاريابى و فروش كالاهاى بازار ICT شركت‌هاى بزرگ توليد كننده شد و در اين ميان جيتكس ابزار شد و دوبى صحنه هنرنمايى و هدف، بازار تشنه ايران كه براى توسعه نيازمند كالاست.
حالا وقتى پاى به جيتكس مى‌گذاريم، وارد جايى مى‌شويم كه در پشت چهره چند مليتى و جهانى‌اش، سياست‌هاى دولت امارات و اهداف بلند مدت بازرگانان ايرانى در پشت نام برندها و تنوع كالاها به راحتى قابل لمس است.
اين وضعيت آنقدر به اوج خود نزديك شده كه يك خبرنگار اماراتى در ركز رسانه‌هاى جيتكس 2005 به مولف بدون هيچ ابايى مى‌گويد: “جيتكس متعلق به ايرانيان است.”
وقتى بحث به اينجا مى‌رسد هميشه اين سوال ازلى و ابدى مطرح مى‌شود كه چرا دوبى و چرا ايران نه؟ و چرا الكامپ نه و جيتكس آرى؟ شايد بارها و بارها به اشكال گوناگون به اين سوال پاسخ داده شده و تكرار مجدد آن چيزى جز افزودن به مكررات نخواهد بود. اما اگر بخواهيم صريح بگوييم بايد به يك جمله اكتفا كنيم در مجموعه عوامل قانونى، سياسى، اجتماعى و فرهنگى داخل كشور، اهتمام و همت چندانى نيز براى رفع اين دافعه ديده نمى‌شود.
براى اثبات اين مدعا مبنى بر ادامه اين تراژدى كافى است بدانيم كه منقه آزاد تجارى جبل على در چند كيلومترى دوبى به زودى فعاليت خود را با 5 هزار شركت سرمايه گذارى آغاز مى‌كند. گفته مى‌شود بيش از 50 درصد اين شركت‌ها متعلق به بازرگانان ايرانى است.
ايرانيان در بازرگانى ملت موفقى هستند، اما اگر سود اين موفقيت در بعد ملى نصيب مردم ايران نمى‌شود و جيتكس به عنوان مهم‌ترين نمايشگاه تجارى ICT منطقه توسط ايرانيان به ابهت فعلى خود مى‌رسد و الكامپ همچنان در برگزارى و موفقيت، در چند و چون و چراهاى بسيارى دست و پا مى‌زند اتفاقى است كه بايد براى آن اسم تازه‌اى گذاشت.
