عملكرد برنامه پنج ساله سوم وزارت ارتباطات و فناورى اطلاعات‌

نام نویسنده: شهرام شريف

دنیای اقتصاد – دايرى بيش از 9‌ميليون تلفن ثابت، تجهيز 3هزار روستا به خدمات ارتباطى، دايرى 5/4ميليون تلفن همراه، ايجاد دسترسى 6‌ميليون كاربر به اينترنت، ايجاد 48‌هزار پورت ديتا و افزايش پنهاى باند بين‌المللى به بيش از يك گيگابيت از جمله آمار فعاليت‌هاى وزارت ICT در طول برنامه پنج ساله سوم اعلام شد.

به گزارش خبرنگار دنياى اقتصاد، بر اساس تازه‌ترين آمار منتشر شده 9ميليون و 417‌هزار شماره تلفن در كشور داير شد كه در اين ميان سهم سال 83 بيش از 2‌ميليون و 458‌هزار شماره بود. بر اين اساس، درصد رشد تلفن ثابت در طول برنامه سوم 72/126درصد و ضريب نفوذ آن 30/97 بوده است.

اين درص رشد در طول برنامه سوم باعث شده براى نخستين بار ضريب نفوذ تلفن ثابت كشور از متوسط جهانى نيز بيشتر باشد.

بر اساس اين گزارش، همچنين مشخص شده كه سه استان نخست كشور از نظر ضريب نفوذ تلفن ثابت شامل استان تهران با 75/39، مازندران با 33/34 و آذربايجان شرقى با 44/33 درصد باشد. در عين حال سه استان سمنان، بوشهر و آذربايجان شرقى از نظر عملكرد نسبت برنامه بيشترين پيشرفت را نشان مى‌دهند.

نگاهى به حجم برنامه مصوب و عملكرد دايرى تلفن ثابت در سال‌هاى 79 تا 83 نشان مى‌دهد كه تقريبا در تمام اين سال ها به جز سال نخست (1379‌) عملكرد دايرى بيش از برنامه مصوب بوده به طورى كه در پايان برنامه سوم سه ميليون تلفن ثابت بيش از برنامه داير شده است.

در تلفن ثابت همچنين موضوع جايگزينى شماره‌هاى آنالوگ به ديجيتال نيز به عنوان يك آمار فعاليتى اعلام شده به طورى كه جمعا بيش از 2‌ميليون و 700‌هزار شماره تلفن آنالوگ به ديجيتال تغيير كرده اند.

تلفن همراه

تلفن همراه نخستين بار در سال 1373 به كشور وارد شد كه به دلايل متعدد بيشترين تقاضا را امروز از ناحيه متقاضيان و شهروندان به خود اختصاص داده است. بر اساس اين گزارش، وزارت ارتباطات بر اساس برنامه 5 ساله سوم موظف به دايرى 2ميليون و 400‌هزار شماره تلفن همراه بود كه در اين ميان به دليل بالا بودن تقاضا بيش از 4ميليون و 500‌هزار شماره داير شد كه رشد 191 درصدى را نشان مى دهد. ضريب نفوذ اين تلفن در آغاز برنامه سوم 78/0 بود كه در پايان برنامه سوم به 50/7 درصد افزايش يافت در همين حال رشد واگذارى تلفن همراه نيز در طول برنامه به 8/934 رسيد.

در زمينه واگذارى تلفن همراه استان‌هاى تهران‌، اصفهان و يزد، داراى بيشترين ضريب نفوذ در پايان برنامه بودند و تهران‌، اصفهان و فارس نيز بهترين عملكرد را در زمينه واگذارى داشته اند.

كسانى كه برنامه پنج ساله سوم را تنظيم مى‌كردند هيچ گاه تصور نمى‌كردند كه ميزان تقاضا در اين عرصه تا به اين حد افزايش يابد، به طورى كه بر اساس برنامه مصوب در طى ين پنج سال صرفا 2‌ميليون و 400هزار شماره تلفن همراه در برنامه مصوب قرار داشت كه اين ميزان به 4ميليون و 500‌هزار شماره رسيد .به‌رغم اين رشد تقريبا هيچ كس ترديدى ندارد كه ميزان تقاضا در اين بخش آنقدر بالااست كه حتى اگر دو برابر اين عملكرد نيز انجام مى‌گرفت، قادر به پاسخگويى به نيازهاى امروز نبود.

آى تى

در زمينه آى تى شايد بتوان گفت كه برنامه ريزان برنامه سوم چندان توجهى به آن نداشتند و رشد سريع و يكباره اين تكنولوژى در سال‌هاى برنامه سوم بى‌شك به دليل نياز فورى و سريعى بود كه همپاى اين رشد در جهان در كشورمان نيز ايجاد شد.

در ابتداى برنامه سوم توسعه تعدد كاربران اينترنت بيش از 200‌هزار نفر نبود اما در انتهاى برنامه سوم اين رقم به 6‌ميليون و 600‌هزار كاربر رسيد كه افزايش يك ميليون 100‌هزار آن تنها در سال 83 صورت گرفته است.

همچنين جمع مشتركان خطوط پرسرعت ديتا در ابتداى برنامه 36 بود كه به بيش از 9‌هزار مشترك در پايان برنامه رسيد كه اين ميزان تنها در سال 83 باعث افزايش 4‌هزار مگابايتى پهناى باند اين مشتركان شد. در همين دوره تعداد شهرهاى تحت پوشش ديتا از 121 در ابتداى برنامه به 514 شهر در انتهاى برنامه افزايش پيدا كرد.

در زمينه پهناى باند نيز طى سال‌هاى اخير كشور بارشد خيره كننده‌اى روبه رو بوده است . ظرفيت ارتباطات بين‌المللى در اين بخش در ابتداى برنامه صرفا 14 مگابايت دريافت و 14 مگابايت ارسال بود كه در انتهاى برنامه به 644 مگابايت دريافت و 500 مگابايت ارسال افزايش پيدا كرد. در زمينه پهناى باند البته بايد ايجاد شرايط براى افزايش پهناى باند از سوى شركت‌هاى ICP را نيز به اين ميزان افزود هر چند به‌رغم اين افزايش ميزان هنوز كشور با كمبود پهناى باند روبه‌رو است و خصوصا ارائه اينترنت پرسرعت بر اين ميزان تقاضا تاثير قابل ملاحظه اى گذاشته است.

زير ساخت‌

اين سخن كه به‌رغم رشدى كه در عرصه ارتباطات و مخابرات كشور قرار گرفته ضعف زيرساخت يكى از عوامل اصلى كندى توسعه در اين بخش است چندان بيراه نيست. با اين حال طى چند سال اخيرتلاش شده تا اين ضعف به حداقل برسد. شبكه اصلى فيبر نورى كشور از 5143 كيلومتر در ابتداى برنامه سوم به 29‌هزار و 993 كيلومتر در پايان برنامه افزايش پيدا كرد. اين برنامه قادر است علاوه بر برقرارى ارتباط بين شهرهاى اصلى كشور ترافيك مخابراتى تمام كشورهاى منطقه را منتقل كند. همچنين ظرفيت شبكه انتقال از 348252 كانال از ابتداى برنامه سوم به 940000 كانال افزايش پيدا كره است و تا پايان خرداد ماه امسال نيز به بيش از 3ميليون كانال رسيد.

شبكه خطوط فرعى( بين شهرى و روستايى) فيبرنورى كشور از 1000 كيلومتر در ابتداى برنامه سوم به 24000 كيلومتر در پايان برنامه افزايش پيدا كرد.

شبكه فيبر نورى داخل شهرى نيز از 3000 كيلومتر در ابتداى برنامه سوم به 9000 كيلومتر در پايان برنامه افزايش پيدا كرده است.

ارتباطات روستايى‌

در برنامه سال 83 ارتباط رسانى به 3281 روستا لحاظ شده بود كه با ارتباط رسانى به 3691 روستا تحققى معادل 29/113 درصد را نشان مى دهد. با ارتباط رسانى به 20800 روستا در طى برنامه پنج ساله سوم تعداد روستاهاى برخوردار شده از امكانات مخابراتى به 43800 روستا رسيد كه اين ميزان نرخ رشد سالانه 75/13 درصد را نشان‌ مى دهد. در همين حال، بيشترين ارتباط رسانى در روستاهاى استان‌هاى خراسان، سيستان و بلوچستان و كرمان انجا گرفته است.

ضريب نفوذ ارتباطات روستايى در شروع دولت خاتمى 71/3 بود كه در طول برنامه سوم به 17/5 رسيد و سپس با افزايش 9/7 واحد به 6/13 رسيد كه رشدى معادل 5/138درصد را نشان مى دهد.

در اين برنامه همچنين تجهيز 10هزار روستاى كشور به دفاتر فناورى اطلاعات و ارتباطات روستايى نيز در قالب يك پروژه مطرح شد كه اين دفاتر خدمات مختلفى همچون پست، پست بانك، تلفن و ساير خدمات دولتى را با بهره‌گيرى از شبكه اينترنت ارائه مى‌كنند.

با 2هزار ميليارد ريال اعتبارى كه به اجراى اين پروژه اختصاص يافت، هم اكنون استان‌ها در حال تجهيز و تامين امكانات مورد نياز به منظور ايجاد خط انتقال 64 K هستند.

ماهواره اختصاصى‌

داشتن ماهواره اختصاصى همواره به عنوان يك عنصر پيشرفت، به عنوان يكى از بخش‌هاى مهم انتقال و زيرساخت مخابراتى با مخالفت‌ها و موافقت‌هايى روبه‌رو بوده است. كشور ما در سال 1356 درخواست ثبت سه نقطه مدارى را در فضا ارائه مى‌كند كه در سال 1365 نقاط مدارى 26 ، 34 و 47 درجه به ثبت مى‌رسد. خريد ماهواره به دليل مخالفت جدى دستگاه‌هاى اقتصادى تا سال 75متوقف مى‌شود ولى در اين سال با مصوبه شوراى عالى امنيت ملى مبنى بر حفظ نقاط و خريد حداقل يك ماهواره پروژه مجددا فعال مى‌شود. هر چند محدود بودن سازندگان و تحريم‌هاى موجود عملا كار خريد را طولانى مى‌كند، اما سرانجام در بهمن 83 قرارداد خريد ماهواره با شركت آويا اكسپرت و سازمان فضايى روسيه امضا مى‌شود. اين ماهواره كه قرار است با مشاركت شركت‌هاى روسى و سه شركت فرانسوى و آلمانى امضا شود با 12 ترانسپوندر ايران و كشورهاى منطقه را تحت پوشش قرار مى دهد و تا 15 سال نيز عمر خواهد كرد. بنابراين پروژه ماهواره 5/2 سال بعد از قرارداد توسط شركت سايوز صورت مى‌گيرد.

جايگاه مخابرات ايران در آسيا و جهان‌

اتحاديه بين المللى مخابرات (ITU) در سال 2002 اعلام كرد كه رتبه ايران در ميان 178 كشور جهان در جاى 77 قرار دارد، اين در حالى بود كه دو سال قبل رتبه ايران 128 بود. در بخش تلفن ثابت ايرن تا پايان سال 2003 رتبه 15 جهان را به خود اختصاص داده است كه در مقايسه با سال 2002 رتبه ايران دو رتبه افزايش يافت. همچنين در سال 2003 ايران از نظر ضريب نفوذ تلفن ثابت با ضريبى معادل 97/21 رتبه68 را در بين 182 كشور جهان به خود اختصاص داده بود در حالى كه در سال 2002 رتبه ايران 84 بود و اين ميزان 16 رتبه افزايش ضريب نفوذ تلفن ثابت را نشان مى‌دهد.همچنين در سال 2003 ايران از نظر ضريب نفوذ تلفن ثابت رتبه12 را داشت كه نسبت به سال قبل دو رتبه افزايش را نشان مى داد.

سهم ارتباطات در توليد ناخالص ملى‌

بر اساس اين گزارش، سهم ارتباطات در توليد ناخالص ملى در ابتداى برنامه 76/1 بود كه اين ميزان در پايان برنامه سوم به 3/2‌درصد رسيد. همچنين بر اساس برنامه‌ريزى‌هاى انجام شده در اين مدت پيش‌بينى مى‌شود كه اين سهم براى برنامه چهارم به بيش از دو برابر برسد.